Ξένια Κουναλάκη
«Κύριε Πούτιν, δεν με γνωρίζετε, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα έως εδώ, αλλά μόλις έγινα κεντρικός υποψήφιος του κόμματός μου και αν μας δώσετε δυο-τρεις μήνες, θα κυβερνάμε αυτή τη δημοκρατία. Τότε θα αλλάξουν τα εξής: Πρώτον, δεν θα κατασκευάσουμε τον αγωγό Nord Stream και θα αναστείλουμε την παροχή φυσικού αερίου από τη Ρωσία, επειδή είμαστε μια χώρα σε ενεργειακή μετάβαση. Δεύτερον, δεν θα επιτρέψουμε την είσοδο στη χώρα μας σε όσους βομβαρδίζουν τη Συρία και κάνουν μάλιστα δουλειές κατ’ αυτόν τον τρόπο. Τελείωσε το shopping στα malls του Μονάχου για τις συζύγους των σφαγέων. Και τρίτον, θα αφήσουμε να έρθουν στη Γερμανία όσoι –όπως κι εμείς– πιστεύουν σε μια ελεύθερη, νέα, δίκαιη συμβίωση στην Ευρώπη, διευκολύνοντάς τους να εξασφαλίζουν βίζα. Αυτό δεν σημαίνει ένα δίπολο “Ευρώπη και Γερμανία εναντίον Ρωσίας”, αλλά μια αυταρχική ολιγαρχική δομή η οποία βάλλει εναντίον του πληθυσμού που θέλει ειρήνη κι αρμονική συνύπαρξη».
Αυτά έλεγε στην προεκλογική εκστρατεία του 2016 στη Γερμανία ο σημερινός αντικαγκελάριος και στέλεχος των Πρασίνων, Ρόμπερτ Χάμπεκ, όταν ρωτήθηκε τι θα έλεγε στον Ρώσο πρόεδρο σε περίπτωση που τον συναντούσε καθ’ οδόν προς… την τουαλέτα. Τα λόγια του, ειπωμένα πριν από έξι χρόνια, δείχνουν πόσο συνεπής έχει υπάρξει στη στάση του απέναντι στη Μόσχα ο Νο 2 στον κυβερνητικό συνασπισμό στο Βερολίνο και δημοφιλέστερος πολιτικός στη χώρα του αυτή τη στιγμή. Τον Μάιο του 2021, λίγους μήνες πριν από τις κρίσιμες εκλογές στη Γερμανία, πολλοί είχαν επικρίνει την πρότασή του για μεταφορά όπλων στην Ουκρανία. Οχι μόνον ο τότε κυβερνητικός εκπρόσωπος, Στέφεν Ζάιμπερτ, αλλά και οι Σοσιαλδημοκράτες, που χαρακτήρισαν την αποστροφή «αφελή», αφού διατυπώθηκε αμέσως μετά την επίσκεψη του Χάμπεκ στην Ουκρανία. «Η Ουκρανία δεν μάχεται για τον εαυτό της, υπεραμύνεται της ασφάλειας όλης της Ευρώπης», επέμενε ο Πράσινος πολιτικός.
Αυτή την εβδομάδα, η χρόνια πολιτική κατευνασμού της Ρωσίας λόγω ενεργειακής εξάρτησης και οι μετέπειτα παλινωδίες ήρθαν στην επιφάνεια με τη διπλωματικά άκομψη ενέργεια του Κιέβου να αρνηθεί επίσκεψη του Γερμανού ομοσπονδιακού προέδρου Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγερ. Mε διαρροές στη γερμανική εφημερίδα Bild, η Ουκρανία διεμήνυσε στη Γερμανία ότι ο πρόεδρός της είναι ανεπιθύμητος. Γιατί; Επειδή δεν πίεσε αρκετά τη Ρωσία στις διαπραγματεύσεις για το καθεστώς του Ντονμπάς, επειδή διατηρούσε στενές σχέσεις με τον Ρώσο υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, διετέλεσε στενός συνεργάτης του πλέον ρωσόφιλου πρώην καγκελαρίου, Γκέρχαρντ Σρέντερ, υπήρξε θερμός υποστηρικτής του Nord Stream 2 και θεωρείτο αρχιτέκτονας της ρωσόφιλης εξωτερικής πολιτικής του Βερολίνου επί Αγκελα Μέρκελ. Η «πόρτα» στον Σταϊνμάγερ ενόχλησε σφόδρα τον Ολαφ Σολτς, παρόλο που το Κίεβο προσπάθησε να τον εξευμενίσει λέγοντας ότι θα προτιμούσε να επισκεφθεί τη χώρα ο ίδιος ο καγκελάριος. Ακόμη και ο Χάμπεκ εξέφρασε τη διαμαρτυρία του, διευκρινίζοντας ότι ο ομοσπονδιακός πρόεδρος εκπροσωπεί ολόκληρη τη χώρα κι όχι τον εαυτό του ή τους Σοσιαλδημοκράτες, των οποίων υπήρξε στέλεχος.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει προκαλέσει υπαρξιακή κρίση στη Γερμανία, καθώς τη φέρνει αντιμέτωπη με την εξωτερική της πολιτική και την πολιτική άμυνας που ακολούθησε μεταπολεμικά, ενώ θέτει στην κοινή γνώμη ηθικά διλήμματα, όπως «Προτιμάτε να προωθήσετε την ειρήνη στον κόσμο ή να παγώσετε;» (Frieren fuer den Frieden?). Το 57% των Γερμανών θέλει να συνεχίσει η χώρα να προμηθεύεται ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο, ενώ το 68% ανησυχεί για το αυξανόμενο ενεργειακό κόστος και τον πληθωρισμό.
Το ενεργειακό εμπάργκο κατά της Μόσχας δεν προβληματίζει μόνο τους Γερμανούς πολίτες αλλά και τους οικονομολόγους: Σύμφωνα με τα κορυφαία οικονομικά ινστιτούτα της χώρας, η πλήρης αναστολή εισαγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου από τη Ρωσία θα οδηγούσε σε ύφεση 2,2% το 2023 και στην απώλεια 400.000 θέσεων εργασίας. Υπενθυμίζεται ότι η Γερμανία εισάγει το 55% του φυσικού αερίου της από τη Ρωσία.
Λιγότερο εξαρτημένη ενεργειακά από τη Γερμανία, η Γαλλία, που εισάγει το 20% του αερίου της από τη Ρωσία, επίσης τηρεί μια πιο διπλωματική στάση έναντι της Μόσχας, γεγονός που προκαλεί εντάσεις με την Ουκρανία. Ενδεικτική είναι η άρνηση του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν να χαρακτηρίσει «γενοκτονία» τις ρωσικές επιχειρήσεις, όπως έκανε ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν. Γαλλικές εφημερίδες σχολίαζαν αυτή την εβδομάδα ότι στην Ουκρανία έχει καθιερωθεί εσχάτως ο νεολογισμός «μακρονίζω» για όσους παριστάνουν διαρκώς τους ανήσυχους και δραστήριους ενώ στην πραγματικότητα δεν κάνουν τίποτα.
Ο πόλεμος προκαλεί υπαρξιακή κρίση στη Γερμανία, καθώς θέτει στην κοινή γνώμη ηθικά διλήμματα, όπως «Προτιμάτε να προωθήσετε την ειρήνη στον κόσμο ή να παγώσετε;».
Από την πλευρά της, η ακροδεξιά αντίπαλός του, Μαρίν Λεπέν, η οποία είχε παραδοσιακά στενές σχέσεις με τη Μόσχα, έχει εγκαταλείψει πλέον τα προσχήματα των ίσων αποστάσεων και τάσσεται ανοιχτά κατά της αποστολής όπλων στην Ουκρανία, ενώ ζητεί επαναπροσέγγιση ΝΑΤΟ – Ρωσίας μόλις τελειώσει ο πόλεμος. Και η Λεπέν έχει χαρακτηριστεί ανεπιθύμητη στην Ουκρανία, αφού στο παρελθόν είχε στενές επαφές με τον Πούτιν, είχε δεχθεί δάνειο από τη Ρωσία και είχε υποστηρίξει την προσάρτηση της Κριμαίας.
Ο «γεφυροποιός»
O Aυστριακός καγκελάριος Καρλ Νεχάμερ έγινε αυτή την εβδομάδα ο πρώτος Ευρωπαίος ηγέτης που συναντήθηκε με τον Πούτιν μετά την έναρξη της εισβολής στην Ουκρανία. Παρά το επιχείρημα ότι πάει στη Μόσχα ως γεφυροποιός και κατόπιν συνεννόησης με τους επικεφαλής της Κομισιόν και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, οι αντιδράσεις για το ταξίδι στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία ήταν οι αναμενόμενες. «Τα εγκλήματα πολέμου που διενεργεί η Ρωσία αυτή τη στιγμή επί ουκρανικού εδάφους συνεχίζονται. Δεν καταλαβαίνω πώς μπορεί τώρα να πραγματοποιηθεί μια συζήτηση με τον Πούτιν, πώς μπορούν να διερευνηθούν δουλειές μαζί του», σχολίασε ο αντιδήμαρχος της πολύπαθης Μαριούπολης, Σεργκέι Ορλόφ. Οπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων, ο Αυστριακός καγκελάριος συζήτησε, μεταξύ άλλων, με τον Πούτιν κατά πόσον είναι δυνατόν να συνεχίσει η χώρα του να πληρώνει σε ευρώ τις εισαγωγές φυσικού αερίου.
H τελική μάχη για τη Μαριούπολη και η βύθιση της ναυαρχίδας
Εκρήξεις και καπνός έπνιγαν όλη την εβδομάδα τη γειτονιά της χαλυβουργίας στην πολιορκημένη Μαριούπολη, όπου είχαν καταφύγει οι φθίνουσες ουκρανικές δυνάμεις, καθώς η Ρωσία προσπαθούσε να εξασφαλίσει τον πλήρη έλεγχο της μεγαλύτερης πόλης έως τώρα. Το εργοστάσιο Azovstal, μία από τις μεγαλύτερες μεταλλουργικές βιομηχανικές μονάδες στην Ευρώπη, έχει καταστεί το τελευταίο οχυρό για τις ουκρανικές δυνάμεις, που υπολείπονται σε όπλα και αριθμούς των ρωσικών, ενώ είναι περικυκλωμένες επτά εβδομάδες μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής.
Στα ανατολικά του λιμανιού που σφυροκοπείται εδώ και εβδομάδες, το εργοστάσιο βρίσκεται στη βιομηχανική περιοχή που βλέπει προς την Αζοφική Θάλασσα και καλύπτει έκταση έντεκα τετραγωνικών χιλιομέτρων με δεκάδες κτίρια, σιδηροδρομικές γραμμές και υψικαμίνους. Ο Ολέγκ Ζντάνοφ, στρατιωτικός αναλυτής με έδρα το Κίεβο, πιστεύει ότι το μέγεθος του σταθμού είναι τέτοιο, με τόσα κτίρια, ώστε οι Ρώσοι… δεν μπορούν να εντοπίσουν τους Ουκρανούς στρατιώτες.
Η κρίσιμη μάχη για τη Μαριούπολη και η βύθιση της ρωσικής ναυαρχίδας «Moskva» ήταν τα δύο σημαντικότερα γεγονότα των τελευταίων ημερών στον πόλεμο της Ουκρανίας, που έχει επικεντρωθεί πλέον στα ανατολικά της χώρας, παρόλο που η Μόσχα προειδοποίησε πως θα συνεχίσει να βομβαρδίζει το Κίεβο. Την Παρασκευή, οι Ρώσοι ανακοίνωσαν ότι έπληξαν 13 στρατιωτικούς στόχους σε διαφορετικές περιοχές και πως κατέρριψαν ένα ουκρανικό ελικόπτερο Mi-8 κοντά στο Τσερνίγκοφ. Οι προχθεσινές επιδρομές ήρθαν μετά τη βύθιση του «Moskva» στη Μαύρη Θάλασσα και πολλοί έκαναν λόγο για ρωσικά αντίποινα μετά το πλήγμα στο γόητρο της Μόσχας.
Σύμφωνα με το Κίεβο, η ναυαρχίδα επλήγη την Πέμπτη από πυραύλους κατά πλοίων Neptune ενώ το πλήρωμα είχε αποπροσανατολιστεί από ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος, με αποτέλεσμα να αρχίσει να βυθίζεται και να υποχρεωθεί το 500μελές πλήρωμα να εγκαταλείψει το σκάφος. Την επόμενη ημέρα η Μόσχα βομβάρδισε ένα εργοστάσιο κατασκευής Neptune. Η Ρωσία δεν επιβεβαίωνε ότι το πλοίο χτυπήθηκε και επέμενε ότι θα διενεργήσει έρευνα για τις συνθήκες του ναυαγίου, που σύμφωνα με τη δική της εκδοχή προκλήθηκε από πυρκαγιά. Ο βασικός ισχυρισμός της είναι πως η ναυαρχίδα βυθίστηκε στη συνέχεια την ώρα που ρυμουλκείτο στη Σεβαστούπολη, εξαιτίας των κακών καιρικών συνθηκών. Ωστόσο οι μετεωρολογικές συνθήκες στην περιοχή ήταν ήπιες με άνεμο 2 μποφόρ, θερμοκρασία 4 βαθμούς Κελσίου και ελάχιστη βροχόπτωση. Το αμερικανικό Πεντάγωνο, πάντως, επιβεβαίωσε την Παρασκευή ότι το πλοίο χτυπήθηκε από ουκρανικούς πυραύλους.
Οι συνέπειες της βύθισης
Οποια εκδοχή και αν δεχθεί κανείς για την τύχη της ναυαρχίδας, είναι και οι δύο εξίσου ταπεινωτικές για τη Μόσχα. Η βύθιση του πλοίου εκτός από συμβολικό χτύπημα στο κύρος του ρωσικού ναυτικού έχει και ουσιαστική επιχειρησιακή σημασία. Νηολογημένη το 1983, η ναυαρχίδα ήταν εξοπλισμένη με 16 πυραύλους κατά πλοίων Vulkan με βεληνεκές 700 χλμ. Παράλληλα, έφερε αντιαεροπορικούς πυραύλους S-300, που είναι ζωτικής σημασίας για την κάλυψη της Κριμαίας και της επαρχίας της Χερσώνας, που τώρα ελέγχεται από ρωσικές δυνάμεις. Αν ευσταθεί ο ουκρανικός ισχυρισμός πως δέχθηκε πλήγμα από πύραυλο, το ρωσικό Ναυτικό θα πρέπει να αναθεωρήσει τις επιχειρήσεις του, ενδεχομένως απομακρύνοντας τα πλοία του από τα ουκρανικά εδάφη και αναπροσαρμόζοντας την αεράμυνά του.
Σύμφωνα με Ευρωπαίους αξιωματούχους, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Αντονι Μπλίνκεν, θεωρεί πως ο πόλεμος θα μπορούσε να διαρκέσει πολύ ακόμη, μέχρι και τα τέλη της χρονιάς. Πολλοί αξιωματούχοι των ΗΠΑ εκτιμούν ότι είναι δύσκολο να προβλέψει κάποιος την ακριβή διάρκεια, αφού δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι στόχοι του Βλαντιμίρ Πούτιν έχουν αλλάξει. Ετσι θεωρείται απίθανο να καταφύγει σε διαπραγματεύσεις, εκτός αν έχει ηττηθεί. Οι εκτιμήσεις αυτές έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τις αρχικές προβλέψεις, σύμφωνα με τις οποίες η Ρωσία θα καταλάμβανε γρήγορα το Κίεβο και φωτίζουν τις αλλεπάλληλες αποτυχίες της Μόσχας στο πεδίο των μαχών. Οσο περισσότερο μαίνεται ο πόλεμος, τόσο μεγαλύτερο θα είναι το ανθρωπιστικό κόστος για τον λαό της Ουκρανίας.
Φινλανδία και Σουηδία για ΝΑΤΟ
Η βιασύνη Ελσίνκι και Στοκχόλμης να αποφασίσουν αν θα αιτηθούν ένταξη στο ΝΑΤΟ έχει θορυβήσει τη Μόσχα, αφού αυτό θα σήμαινε επέκταση των ρωσικών συνόρων με χώρες της Συμμαχίας. Δεν είναι τυχαίες οι απειλές Μεντβέντεφ περί ανάπτυξης πυρηνικών στη Βαλτική. Στην περίπτωση ένταξης των δύο χωρών στο ΝΑΤΟ «δεν μπορούμε πλέον να μιλάμε για ελεύθερες από πυρηνικά χώρες της Βαλτικής: η ισορροπία πρέπει να αποκατασταθεί». «Η Ρωσία δεν έχει πάρει τέτοια μέτρα και δεν επρόκειτο να το κάνει. Αλλά αν υποχρεωθούμε, λάβετε υπόψη σας ότι δεν είμαστε εμείς που το προτείναμε». Η Ρωσία έχει σύνορα με την Εσθονία και τη Λετονία, ενώ ο ρωσικός θύλακας του Καλίνινγκραντ βρίσκεται μεταξύ Πολωνίας και Λιθουανίας. Η Φινλανδή πρωθυπουργός Σάνα Μαρίν προανήγγειλε ότι η χώρα της θα αποφασίσει αν θα ζητήσει συμμετοχή στο ΝΑΤΟ εντός εβδομάδων, ενώ και η Σουηδή ομόλογός της Μαγκνταλένα Αντερσον είπε ότι δεν βλέπει λόγο να καθυστερήσει η απόφαση.
