Kathimerini.gr
Λένα Αργύρη
Αντιστροφή της πορείας εξομάλυνσης που είχαν λάβει οι σχέσεις Ουάσιγκτον Αγκυρας σηματοδοτεί το ναυάγιο της πολυσυζητημένης επίσκεψης του Τούρκου προέδρου στον Λευκό Οίκο στις 9 Μαΐου, η οποία είχε συμφωνηθεί όταν εγκρίθηκε η ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Εως την Παρασκευή το πρωί, οπότε και ο Λευκός Οίκος προγραμμάτιζε να την ανακοινώσει επισήμως, οι προετοιμασίες σε όλα τα επίπεδα συνεχίζονταν κανονικά, αλλά σε εξαιρετικά τεταμένο κλίμα λόγω των έντονων διαφωνιών για τα εκκρεμή ζητήματα, των διαρροών και των τακτικισμών της Τουρκίας.
Το πήρε πάνω του
Πηγές στην αμερικανική κυβέρνηση, αναγνωρίζοντας τις δυσκολίες συνεννόησης με τους Τούρκους συνομιλητές τους, έλεγαν στην «Κ» λίγες ώρες πριν από την ακύρωση, ότι «οι εν γένει διαφορές ΗΠΑ Τουρκίας δεν επηρεάζουν την πραγματοποίηση της επίσκεψης». Φαίνεται όμως πως η δυσπιστία ήταν βαθύτερη και το χάσμα σε βασικά ζητήματα πολύ μεγαλύτερο από ό,τι η αμερικανική πλευρά άφηνε να διαφανεί. Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, η απόφαση της ακύρωσης ελήφθη από τον ίδιο τον Ερντογάν, χωρίς να έχει ενημερωθεί ούτε καν ο υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν.
Το βαρύ κλίμα που οδήγησε στην ακύρωση είχε αρχίσει να διαφαίνεται εβδομάδες πριν, όταν άρχισε να συντάσσεται το λεγόμενο wishlist, η λίστα δηλαδή με τα ζητήματα τα οποία συμφωνούνται εκ των προτέρων από τις δύο πλευρές σε χαμηλότερο επίπεδο και ανακοινώνονται μετά τη συνάντηση των ηγετών στο Οβάλ Γραφείο. Στις διαπραγματεύσεις που προηγούνται κλείνουν οι εκκρεμότητες και επιλύονται τα ανοιχτά ζητήματα, έτσι ώστε η κάθε συνάντηση να κυλάει επικοινωνιακά ομαλά. Πηγές με γνώση των συζητήσεων ΗΠΑ Τουρκίας ανέφεραν στην «Κ» –πριν από την ακύρωση– ότι το μπρα ντε φερ ήταν πραγματικά πρωτοφανές και ο βαθμός της δυσκολίας των συζητήσεων δεν παρέπεμπε σε οργάνωση επίσκεψης με σύμμαχο του ΝΑΤΟ.
Αυτό που εκτιμάται είναι πως τελικά ο Ερντογάν, υπό το βάρος των εσωτερικών πιέσεων, αλλά και των σχέσεών του με τη Χαμάς, αρνήθηκε να ικανοποιήσει τα αιτήματα του Λευκού Οίκου, τα οποία είχαν τεθεί ως απαραίτητη προϋπόθεση για την πραγματοποίηση της επίσκεψης. Ο Τούρκος πρόεδρος ζητούσε επίσης με επιμονή εδώ και ημέρες ανακοίνωση της επίσκεψης από τον Λευκό Οίκο, διότι αισθανόταν εκτεθειμένος.
Εκτιμάται πως η καθυστέρηση της επίσημης ανακοίνωσης από τον Λευκό Οίκο, που έφερνε σε δύσκολη θέση τον Ερντογάν, ήταν και ο πραγματικός λόγος που έγινε από την Τουρκία πριν από μια εβδομάδα η πρώτη διαρροή περί ακύρωσης της επίσκεψης, με δικαιολογία την έγκριση του πακέτου βοήθειας προς το Ισραήλ. Στην αμερικανική πρωτεύουσα, όπου υποτίμησαν τις πραγματικές προθέσεις του Τούρκου προέδρου, εκτίμησαν ότι οι σχετικές πληροφορίες τεχνηέντως δεν διαψεύστηκαν τότε από την τουρκική προεδρία για να διαμορφωθεί διαπραγματευτική υπεροχή για την εξασφάλιση μεγαλύτερων ανταλλαγμάτων στο Οβάλ Γραφείο. Στον Λευκό Οίκο –από όπου είχαν ζητηθεί διακριτικοί χειρισμοί για την επίσκεψη, η οποία είχε αξιολογηθεί ως μη ωφέλιμη για το προφίλ του προέδρου Μπάιντεν– άρχισε να επικρατεί μεγαλύτερος εκνευρισμός.
Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας, που έφερε και την ευθύνη της διοργάνωσης, επέλεξε να τον εκφράσει δημοσίως την Πέμπτη, δηλώνοντας πως δεν «υπάρχει στο πρόγραμμα επίσκεψη του προέδρου Ερντογάν». Δήλωση η οποία περιέπλεξε ακόμη περισσότερο τα πράγματα και προκάλεσε μεγαλύτερο θυμό στην Τουρκία. Ακολούθησε το νέο ξέσπασμα Ερντογάν κατά του Ισραήλ, κάτι που έδειξε πως η ακύρωση της συνάντησης ήταν πια μονόδρομος. Στην Ουάσιγκτον αιφνιδιάστηκαν από τις εξελίξεις, καθώς δεν περίμεναν ότι θα έφταναν τα πράγματα στα άκρα, και πίσω από κλειστές πόρτες δεν μιλάνε για αναβολή αλλά για ακύρωση της επίσκεψης.
Ολο αυτό το διπλωματικό και επικοινωνιακό θρίλερ είναι ενδεικτικό της βαθύτατα προβληματικής σχέσης των δύο χωρών, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των Αμερικανών να αλλάξουν αφήγημα, όπως λένε αναλυτές στην Ουάσιγκτον. Και προσθέτουν πως «το γεγονός ότι μια επίσκεψη νατοϊκού συμμάχου, που δεν θα έπρεπε να έχει απρόβλεπτα χαρακτηριστικά, ανατράπηκε με αυτόν τον τρόπο, λέει περισσότερα από όσα η αμερικανική πλευρά θέλει να δει».
Εμπρηστικές κινήσεις
Στον Λευκό Οίκο, σύμφωνα με πληροφορίες, το τελευταίο διάστημα είχε καταγραφεί δυσαρέσκεια, όχι μόνο για τους τουρκικούς χειρισμούς γύρω από την επίσκεψη, τους οποίους διπλωμάτες είχαν χαρακτηρίσει «μη σοβαρούς», αλλά και για δύο άλλους λόγους. Για τη συνάντηση του Τούρκου προέδρου με τον ηγέτη της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, και για την οργάνωση της νηοπομπής με ανθρωπιστική βοήθεια που ετοιμάζεται να σπάσει τον ναυτικό αποκλεισμό του Ισραήλ, αποπλέοντας από την Τουρκία για τη Γάζα. Μια πρωτοβουλία, πίσω από την οποία θεωρείται ότι κρύβεται, ανεπισήμως φυσικά, η τουρκική κυβέρνηση.
Δεν αποκλείουν στην αμερικανική πρωτεύουσα και τα δύο αυτά θέματα να τα «έστησε» η τουρκική πλευρά με το βλέμμα στην επίσκεψη, μόνο και μόνο για να έχει ισχυρότερο διαπραγματευτικό πλεονέκτημα και περιθώριο υπαναχωρήσεων. Αναλυτές επίσης δεν θεωρούν απίθανο πίσω από τη συζήτηση για τη μεταφορά της ηγεσίας της Χαμάς από το Κατάρ στην Τουρκία να κρύβεται και πάλι η Αγκυρα, η οποία ενδεχομένως ήθελε να παρουσιάσει μια σκηνοθετημένη άρνηση στο αίτημα της Χαμάς, ως «χάρη» προς τις ΗΠΑ.
