Εκλογές στην Ισπανία: Το ρίσκο του Σάντσεθ και οι διεργασίες στη δεξιά πολυκατοικία

Γιώργος Σκαφιδάς 

Υπό «κανονικές» συνθήκες, οι επόμενες εθνικές εκλογές θα έπρεπε να διεξαχθούν στην Ισπανία τον προσεχή Νοέμβριο ή Δεκέμβριο. Οι πολιτικές εξελίξεις, ωστόσο, συχνά επιφυλάσσουν εκπλήξεις και ανατροπές.

Θορυβημένος από μια τέτοια «έκπληξη», όπως ήταν εν προκειμένω η είδηση της κατάρρευσης των ποσοστών του κυβερνώντος Σοσιαλιστικού Κόμματος (PSOE) στις περιφερειακές/δημοτικές εκλογές της 28ης Μαΐου, ο Πέδρο Σάντσεθ, πρωθυπουργός της Ισπανίας από το 2018, αποφάσισε να «κάνει την ανατροπή» οδηγώντας τη χώρα της Ιβηρικής πρόωρα στις κάλπες.

Για τον Πέδρο Σάντσεθ, η παραμονή στην κυβέρνηση αποτελεί ζήτημα πολιτικής επιβίωσης (REUTERS/Violeta Santos Moura)

«Οι κυβερνώντες Σοσιαλιστές (PSOE) του Πέδρο Σάντσεθ υπέστησαν βαριές απώλειες στις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές… καθώς βρέθηκαν να χάνουν τον έλεγχο πόλεων (Σεβίλλη, Βαλένθια κ.ά.) και κοινοτήτων (Αραγονία, Λα Ριόχα, Βαλεαρίδες Νήσοι, Βαλένθια κ.ά.)… Αντιδρώντας κατά τρόπο “δραματικό” σε ένα “δραματικό” εκλογικό αποτέλεσμα, όπως ήταν – σύμφωνα με την El Pais – εκείνο της 28ης Μαΐου, ο 51χρονος Πέδρο Σάντσεθ έσπευσε να βάλει τη χώρα της Ιβηρικής σε τροχιά πρόωρων εκλογών με ορίζοντα πια τις 23 Ιουλίου», γράφαμε στην «Κ» τον περασμένο Μάιο.

Στο κόκκινο ο υδράργυρος την Κυριακή

Οι Ισπανοί επιστρέφουν, λοιπόν, στις κάλπες αυτήν την Κυριακή εν μέσω θέρους και με τον υδράργυρο να «χτυπάει» 36 βαθμούς Κελσίου στη Μαδρίτη, για να εκλέξουν την κυβέρνηση που θα βρεθεί στο τιμόνι της χώρας την επόμενη τετραετία.

Τα ερωτήματα εν όψει των εκλογών της Κυριακής, πολλά: «Θα αποδώσει το στοίχημα του Σάντσεθ;», διερωτάται το Al Jazeera. «Θα ανοίξουν, άραγε, οι εκλογές την πόρτα της εξουσίας στην άκρα δεξιά;», διερωτάται από την πλευρά του ο Guardian, ενώ η El Pais «μετράει» πιθανές έδρες και διαφορετικά μετεκλογικά σενάρια συγκυβέρνησης.

Τι λένε οι δημοσκοπήσεις

Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα (Partido Popular – PP) του Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχόο προηγείται μεν, και μάλιστα με διαφορά, έναντι των δεύτερων Σοσιαλιστών (PSOE) του Σάντσεθ, χωρίς όμως να εξασφαλίζει αυτοδυναμία.

Ο Σαντιάγο Αμπασκάλ ηγείται του υπερσυντηρητικού Vox (AP Photo/Manu Fernandez)

Συνυπολογίζοντας τα ευρήματα των σφυγμομετρήσεων, η El Pais δίνει 142 έδρες στο PP (σε σύνολο 350), και 108 έδρες στο PSOE. Το ακροδεξιό Vox του Σαντιάγο Αμπασκάλ παρουσιάζεται να ακολουθεί με 35 έδρες και το αριστερό Sumar της Γιολάντα Ντίαθ (το οποίο στηρίζουν πλέον και οι Podemos) με 34 έδρες.

Η Γιολάντα Ντίαθ θα μπορούσε να στηρίξει μια νέα κυβέρνηση υπό τον Σάντσεθ (AP Photo/Bernat Armangue)

Σύμφωνα με το συγκεντρωτικό poll of polls του Politico, το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα συγκεντρώνει 34%, οι Σοσιαλιστές 28%, το Vox 13% και ο συνασπισμός των δυνάμεων που έχουν ενωθεί υπό την ομπρέλα του Sumar επίσης 13%.

Τα σενάρια της συγκυβέρνησης και οι πιθανοί συνασπισμοί

Εάν αυτά τα ποσοστά επιβεβαιωθούν στην κάλπη, τότε οι προοπτικές που ανοίγονται είναι κατά βάση δύο: εκείνη του σχηματισμού ενός κυβερνητικού συνασπισμού δεξιάς-ακροδεξιάς (PP-Vox) που μένει όμως να φανεί εάν θα αποτελεί κυβέρνηση μειοψηφίας ή όχι (μια κυβέρνηση χρειάζεται τουλάχιστον 176 έδρες προκειμένου να μην είναι μειοψηφική), κι εκείνη ενός κυβερνητικού συνασπισμού των κομμάτων της αριστεράς-κεντροαριστεράς (PSOE-Sumar) με τον οποίο θα πρέπει όμως να ενώσουν τις δυνάμεις τους και άλλες μικρότερες παρατάξεις (προερχόμενες από την Καταλονία και τη Χώρα των Βάσκων) προκειμένου να «βγουν» οι έδρες.

Διόλου τυχαία, ο Σάντσεθ έχει όντως κάνει ανοίγματα προς τα κόμματα Καταλανών και Βάσκων, ανοίγματα που έχουν προκαλέσει την οργή της ισπανικής Δεξιάς η οποία τον κατηγορεί ότι έτσι συνδαυλίζει αυτονομιστικές ή ακόμη και «τρομοκρατικές» τάσεις προς ίδιον εκλογικό ή μικροπολιτικό όφελος. Για παράδειγμα, η «σχέση» που διατηρεί ο Σοσιαλιστής πρωθυπουργός με το εθνικιστικό βασκικό κόμμα EH Bildu και τον ηγέτη του, τον Αρνάλντο Οτέγι, έναν πολιτικό που είχε περάσει 14 χρόνια στη φυλακή ως μέλος της ETA, αποτελεί κόκκινο πανί για την ισπανική δεξιά αλλά και για μερίδα σοσιαλιστών, όπως αναφέρουν οι FT σε πρόσφατο – ιδιαίτερα επικριτικό απέναντι στον Σάντσεθ – άρθρο τους.

Η «απειλή» της ακροδεξιάς

Εάν το υπερσυντηρικό Vox όντως ενταχθεί σε έναν κυβερνητικό συνασπισμό μετεκλογικά, θα είναι η πρώτη φορά που η ακροδεξιά γίνεται κυβέρνηση στην Ισπανία έπειτα από το τέλος της δικτατορίας του Φράνκο τη δεκαετία του 1970. Αρκεί, άραγε, αυτή η «απειλή» για να συσπειρώσει τους ψηφοφόρους της Αριστεράς υπέρ του Σάντσεθ; Ο ηγέτης του PSOE έχει, πάντως, από την πλευρά του επενδύσει πολιτικά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, το οποίο αποτελεί υπό μια έννοια και την τελευταία σανίδα σωτηρίας για τον ίδιο: το μόνο «χαρτί» που θα μπορούσε, ενδεχομένως, να του εξασφαλίσει την παραμονή στην εξουσία.

Το «υπαρξιακό» διακύβευμα για τον Σάντσεθ

Σε διαφορετική περίπτωση, ο 51χρονος Σάντσεθ κινδυνεύει να δει το άστρο του να σβήνει, όπερ σημαίνει ότι η επερχόμενη εκλογική αναμέτρηση αποκτά για αυτόν υπαρξιακά χαρακτηριστικά. Εάν αυτό το στοίχημα δεν του βγει, τότε το πιο πιθανό είναι να οδηγηθεί στο περιθώριο. «Σε αντίθεση με άλλες χώρες όπου οι πολιτικοί ξεπερνούν τις ήττες τους, όπως είναι για παράδειγμα η Ιταλία, στην Ισπανία εάν χάσεις την εξουσία, παραιτείσαι και τελείωσες», σχολιάζει ο Χάιμε Αχα Βάγιε, καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κόρδοβα, μέσα από τον ιστοχώρο του Al Jazeera, ανατρέχοντας σε περιπτώσεις πολιτικών όπως ήταν για παράδειγμα ο Φελίπε Γκονθάλεθ του PSOE που είχε παραιτηθεί τη δεκαετία του 1990, λίγους μήνες έπειτα από την ήττα του από το Λαϊκό Κόμμα του Χοσέ Μαρία Αθνάρ.

Ο 62χρονος Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχόο, που ανέλαβε την ηγεσία του Λαϊκού Κόμματος τον Απρίλιο του 2022, επιδιώκει πάντως από την πλευρά του να καθησυχάσει τις ανησυχίες όσων φοβούνται το ενδεχόμενο συμμετοχής του Vox σε μια συγκυβέρνηση, υπογραμμίζοντας τα μετριοπαθή/κεντρώα στοιχεία της ισπανικής Δεξιάς. PP και Vox συνεργάζονται ήδη σε περιφερειακό επίπεδο, για παράδειγμα στις αυτόνομες κοινότητες της Καστίλλης και Λεόν, της Βαλένθια και της Εστρεμαδούρα.

Προεκλογικές αφίσες υπέρ του Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχόο το Λαϊκό Κόμμα του οποίου προηγείται στις δημοσκοπήσεις (AP Photo/Bernat Armangue)

Τα ζητήματα που διχάζουν

Όσο για τα ζητήματα που απασχολούν περισσότερο τους Ισπανούς ψηφοφόρους στον δρόμο προς την κάλπη, εκείνα είναι, σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε η εταιρεία Ipsos για λογαριασμό της καταλανικής εφημερίδα La Vanguardia, πρωτίστως η οικονομία και το κόστος ζωής και ακολούθως η ανεργία και η κατάσταση στον χώρο της υγείας με την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Σύμφωνα με την εν λόγω έρευνα, το θέμα της μετανάστευσης στο οποίο εστιάζει η ισπανική άκρα δεξιά αποτελούσε κορυφαία ανησυχία μόνο για το 2% των ερωτηθέντων.

Παράλληλα ωστόσο, υπάρχουν κι άλλα ζητήματα «ταυτοτικής» ή «δικαιωματικής» φύσεως που βρέθηκαν να πρωταγωνιστούν στην προεκλογική αντιπαράθεση στην Ισπανία, ζητήματα που σχετίζονται με τις αυτονομιστικές τάσεις των κοινοτήτων/περιφερειών, την κληρονομιά του Φράνκο (βλ. εκταφή και μεταφορά των λειψάνων του ιδίου του δικτάτορα αλλά και εκατοντάδων εκ των θυμάτων του Εμφυλίου), τα δικαιώματα των διεμφυλικών και τον νόμο περί σεξουαλικής συναίνεσης.

Οι εκλογές της Κυριακής είναι οι πρώτες γενικές εκλογές που πραγματοποιούνται εν μέσω καλοκαιριού στην Ισπανία, πράγμα που μένει να φανεί εάν και σε ποιο βαθμό θα επηρεάσει τη συμμετοχή.

Από τους συνολικά 37,7 εκατομμύρια εγγεγραμμένους ψηφοφόρους, οι περίπου 2,6 εκατομμύρια πάντως ήδη άσκησαν το εκλογικό τους δικαίωμα, επιλέγοντας την επιστολή ψήφο.

Οι πιθανές επιπτώσεις σε επίπεδο ΕΕ

Υπενθυμίζεται ότι η Ισπανία ασκεί επί του παρόντος, για το τρέχον εξάμηνο (1 Ιουλίου – 31 Δεκεμβρίου), την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ. Αν και αβέβαιο, το αποτέλεσμα των ισπανικών εκλογών της 23ης Ιουλίου, το πιο πιθανό είναι ότι δεν θα βλάψει την ισπανική προεδρία, σχολιάζει ο Χοσέ Ιγνάθιο Τορεμπλάνκα, επικεφαλής του γραφείου του European Council on Foreign Relations στη Μαδρίτη. «PP και PSOE συμφωνούν στα περισσότερα θέματα εξωτερικής πολιτικής […] Από εκεί και πέρα, ακόμα κι αν το Vox μπει στην κυβέρνηση, το PP πιθανότατα θα το κρατήσει μακριά από την εξωτερική πολιτική όπως ακριβώς είχε κάνει και ο Σάντσεθ με τους Unidas Podemos», συνεχίζει ο Τορεμπλάνκα, υπογραμμίζοντας ωστόσο ότι το εκλογικό αποτέλεσμα της 23ης Ιουλίου «μπορεί να μην επηρεάσει την τρέχουσα ισπανική προεδρία της ΕΕ αλλά θα μπορούσε να επηρεάσει τις ευρωεκλογές του 2024» ενισχύοντας ή αποδυναμώνοντας την ευρωπαϊκή στροφή προς τα δεξιά που πολλοί αναμένουν.