Αλεξάνδρα Βουδούρη
ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. «Λευκός καπνός» βγήκε τελικά χθες στο Λουξεμβούργο, καθώς έπειτα από πολύωρες και εντατικές διαπραγματεύσεις επετεύχθη συμβιβασμός για το νέο σύμφωνο μετανάστευσης και ασύλου από τους υπουργούς Εσωτερικών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, μια εκκρεμότητα που κρατάει εδώ και επτά χρόνια σχετικά με την υποδοχή, φιλοξενία των μεταναστών και προσφύγων, που φθάνουν στην Ενωση αλλά και τη διαχείριση των αιτήσεων ασύλου. Ευρωπαίοι διπλωμάτες, άλλωστε, την Τετάρτη έδιναν «50-50» πιθανότητες για την επίτευξη συμφωνίας, ενώ Γαλλία και Ισπανία εμφανίστηκαν από την αρχή αισιόδοξες εκτιμώντας πως η χθεσινή μέρα αποτελούσε ευκαιρία και ότι η συνεδρίαση θα κατέληγε σε «δίκαιο συμβιβασμό».
Ενας πυρήνας επτά βασικών κρατών-μελών –ανάμεσά τους Γαλλία, Γερμανία– επιδίωκε πάντως συμφωνία πριν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στα τέλη του μήνα. Και η Ιταλία ήταν ανάμεσα στις χώρες αυτές, αλλά χθες έως την τελευταία στιγμή ο υπουργός Εσωτερικών της Ματέο Πιαντεντόζι απαιτούσε τροποποιήσεις ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τον αριθμό μεταναστών που πρέπει να μετεγκατασταθούν στην Ε.Ε. Η επίτευξη συμφωνίας καθυστέρησε χθες το βράδυ και λόγω της Γερμανίας, καθώς επιχειρούσε να λάβει στο τέλος την έγκριση της κυβέρνησης συνασπισμού. Η κυβέρνηση ήταν διχασμένη μεταξύ του ομοσπονδιακού υπουργείου Εσωτερικών, όπου ηγούνται οι Σοσιαλδημοκράτες του SPD και του ομοσπονδιακού υπουργείου Εξωτερικών υπό την ηγεσία των Πρασίνων. Συγκεκριμένα, το υπουργείο Εσωτερικών έβλεπε τη μεταρρύθμιση ως ευκαιρία να οργανωθούν οι μεταναστευτικές ροές, ενώ οι Πράσινοι έδιναν προτεραιότητα στις ανθρωπιστικές ανησυχίες.
Ανοιχτά κατά της πρότασης για το νέο σύμφωνο –όπως ήταν αναμενόμενο– τάχθηκαν Πολωνία και Ουγγαρία με τους υφυπουργούς τους να διαμαρτύρονται έντονα στη χθεσινή συνεδρίαση για την προτεινόμενη χρηματική αποζημίωση που θα πρέπει να καταβάλλουν –βάσει της πρότασης της σουηδικής προεδρίας– από τη στιγμή που δεν θα υποδέχονται μετανάστες στο έδαφός τους μέσω των μετεγκαταστάσεων. Η αμφιλεγόμενη πρόταση ορίζει επί της ουσίας ότι οι χώρες που δεν θα δέχονται να φιλοξενήσουν τον αριθμό που προβλέπουν οι ποσοστώσεις των μετεγκαταστάσεων, θα καταβάλλουν ποσό της τάξεως των 20.000 ευρώ ανά άτομο. Απευθυνόμενος στους ομολόγους του, ο υφυπουργός Εσωτερικών της Πολωνίας Μπαρτόζ Γκροντέτσκι ανέφερε χαρακτηριστικά ότι ο προτεινόμενος μηχανισμός είναι «πολιτικά, πραγματιστικά απαράδεκτος για εμάς».
Η επίτευξη συμφωνίας δεν σημαίνει πάντως και το τέλος της ιστορίας, καθώς πλέον τα νομοθετικά κείμενα θα πρέπει να εγκριθούν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στη διάρκεια του δεύτερου εξαμήνου του χρόνου. Αρκετοί είναι εκείνοι που θεωρούν ωστόσο ότι μια συνολική συμφωνία είναι εφικτή έως το τέλος του έτους, καθώς η ισπανική προεδρία της Ε.Ε. έχει μεγάλο κίνητρο για επίλυση του ζητήματος.
Τετραγωνίζοντας τον κύκλο με δύο νομοθετήματα
Τρία χρόνια αφότου η Κομισιόν έθεσε επί τάπητος ένα νέο σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο, και υπό την πίεση του χρόνου –καθώς οι διαπραγματεύσεις ιδανικά θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί έως τα τέλη του έτους–, η σουηδική προεδρία της Ε.Ε. επιχείρησε να «τετραγωνίσει τον κύκλο», καταλήγοντας σε ένα «σημείο ισορροπίας» σε δύο κρίσιμα νομοθετήματα γύρω από τα οποία θα μπορούσε να συγκεντρωθεί μια ειδική πλειοψηφία των κρατών-μελών (τουλάχιστον 15 κράτη-μέλη που εκπροσωπούν το 65% του πληθυσμού της Ε.Ε.), το «κλειδί» δηλαδή για να προσπεράσουν τον «σκόπελο» της Ουγγαρίας και της Πολωνίας.
– Ποιος είναι ο νέος μηχανισμός;
– Ο προτεινόμενος μηχανισμός καθιερώνει μια αρχή ευθύνης για τις λεγόμενες χώρες πρώτης γραμμής (Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα, Μάλτα, Κύπρος) οι οποίες θα πρέπει να ελέγχουν αποτελεσματικότερα τα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. και, ιδίως, να καταγράφουν όλες τις εισόδους. Στις χώρες υποδοχής προσφέρεται, εξάλλου, μείωση του χρόνου ευθύνης τους. Σε αντάλλαγμα, οι χώρες της δεύτερης γραμμής δεσμεύονται για μια μορφή «ευέλικτης αλληλεγγύης». Είτε δηλαδή θα δέχονται αιτούντες άσυλο στο έδαφός τους, είτε θα καταβάλλουν αποζημίωση στις χώρες υποδοχής, είτε θα χρηματοδοτούν εγκαταστάσεις υποδοχής ή θα συμβάλλουν χρηματοδοτικά σε έργα υποδομών στις χώρες προέλευσης.
– Πόσο κοστίζει η «ευέλικτη αλληλεγγύη»;
– Οσα κράτη-μέλη δεν δέχονται να φιλοξενήσουν τον αριθμό που προβλέπουν οι ποσοστώσεις των μετεγκαταστάσεων θα υποχρεούνται να καταβάλλουν ένα ποσό της τάξεως περίπου των 20.000 ευρώ ανά άτομο, σύμφωνα με την τελευταία πρόταση της σουηδικής προεδρίας. Στην πρόταση αυτή αντιδρούσε η Γαλλία, που ζήτησε πολύ υψηλότερο ποσοστό. Σύμφωνα με το σκεπτικό των Γάλλων, η αποζημίωση της τάξεως των 30.000 έως 40.000 ευρώ ήταν πιο κατάλληλη, καθώς θεωρούν ότι διαφορετικά υπάρχει κίνδυνος μετεγκατάστασης των αιτούντων άσυλο. Επειδή το μέτρο αυτό αφορά κυρίως την Πολωνία και την Ουγγαρία –που αρνούνται έως τώρα τις μετεγκαταστάσεις– Βαρσοβία και Βουδαπέστη απέρριψαν την πρόταση, λέγοντας πως είναι άδικη και δεν θα μπορέσουν σε καμία περίπτωση να εξηγήσουν στους πολίτες τους αυτή την επιβάρυνση του προϋπολογισμού.
– Πώς θα υπολογίζονται οι μετεγκαταστάσεις;
– Η τελευταία πρόταση όριζε πως ο αριθμός εκείνων που θα καλούνται να φιλοξενηθούν σε άλλα κράτη-μέλη θα υπολογιζόταν στη βάση ενός αλγορίθμου και του ΑΕΠ του πληθυσμού. Σε 30.000 υπολογίζεται βάσει της τελευταίας πρότασης ο κατ’ ελάχιστον αριθμός αναγκαίων μετεγκαταστάσεων ετησίως. Για τον λόγο αυτό, κάθε χρόνο η Κομισιόν θα προετοιμάζει σε συνεργασία με εθνικές κυβερνήσεις μια έκθεση, όπου θα αποτιμώνται τα δεδομένα.
Φωτ. αρχείου, INTIME.
– Πώς θα καθορίζονται τα κριτήρια;
– Η πρόταση που υπέβαλε η σουηδική προεδρία κάνει λόγο για μια ταχεία διαδικασία στα σύνορα για άτομα με χαμηλές πιθανότητες να λάβουν ασύλου, επιτρέποντας την τοποθέτησή τους σε τρίτες χώρες, όπως αφρικανικά έθνη. Θα ορίζονται, εξάλλου, με ενιαία κριτήρια οι αποκαλούμενες ασφαλείς τρίτες χώρες ώστε να διευκολυνθούν οι διαδικασίες αποδοχής ή απόρριψης των αιτήσεων ασύλου.
– Ποιοι αντιδρούν;
– Το Βερολίνο επέμεινε στην απαίτηση για σύνδεση μεταξύ της τρίτης χώρας και του αιτούντος άσυλο, αλλά περίπου 15 έως και 16 κράτη, όπως η Αυστρία, ζήτησαν άρση αυτού του περιορισμού. Η Γερμανία ανέφερε ότι πιθανότατα δεν θα υποστήριζε τη μεταρρύθμιση εάν γινόταν αυτή η αλλαγή.
Χώρες του Νότου, όπως η Ιταλία και η Ελλάδα –οι οποίες είναι ήδη υπεύθυνες για την επεξεργασία πολλών αιτήσεων– εξέφραζαν προβληματισμό ότι θα επιβαρυνθούν περισσότερο και ζητούσαν περιορισμούς στη «διαδικασία ελέγχου στα σύνορα». Επί τάπητος βρέθηκε και η πρόταση για το εάν τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. θα πρέπει να είναι σε θέση να επεξεργάζονται συνολικά 120.000 άτομα στα σύνορα ετησίως.
– Ποια η πρόταση για ασυνόδευτους ανηλίκους;
– Από την παραπάνω διαδικασία η Γερμανία ζητούσε μετ’ επιτάσεως εξαίρεση των οικογενειών με παιδιά. Την πρότασή της απέρριπτε κυρίως η Ολλανδία. Σημείο συμφωνίας μια γενική εξαίρεση που θα αφορά παιδιά κάτω των 18 ετών.
– Πώς αξιολογούν την πρόταση οι ΜΚΟ;
– Ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως η Oxfam και η Διεθνής Επιτροπή Διάσωσης εξέφρασαν ανησυχίες ότι οι μεταρρυθμίσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αυξημένες κρατήσεις στα σύνορα και να περιορίσουν την πρόσβαση στο άσυλο και στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Οι δηλώσεις
ΙΛΒΑ ΓΙΟΧΑΝΣΟΝ
Ευρωπαία επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων
«Είναι μια πολύ σημαντική μέρα η σημερινή. Οταν ανέλαβα επίτροπος το μεταναστευτικό ήταν ένα τοξικό θέμα και η βασική μου ευθύνη ήταν να ξεκλειδώσω την αδιέξοδη κατάσταση, να επαναφέρω την εμπιστοσύνη και να φθάσουμε σε ένα ολοκληρωμένο σύμφωνο μετανάστευσης και ασύλου. Είναι ξεκάθαρο πλέον ότι κάναμε μεγάλη πρόοδο και η σημερινή απόφαση αποδεικνύει ότι υπάρχει εμπιστοσύνη μεταξύ των κρατών-μελών, αλλά και πνεύμα συνεργασίας και αλληλεγγύης. Εχουμε δρόμο μπροστά μας με τις διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά πρόκειται για ιστορική στιγμή».
ΜΠΑΡΤΟΖ ΓΚΡΟΝΤΕΣΚΙ
Υφυπουργός Εσωτερικών της Πολωνίας
«Γνωρίζουμε πολύ καλά πώς λειτουργούν τα εξωτερικά σύνορα και είναι χιλιάδες εκεί έξω που θα συνεχίσουν τα επικίνδυνα ταξίδια προς την Ευρώπη. Είμαι πεπεισμένος ότι αυτός ο μηχανισμός δεν θα μας βοηθήσει καθόλου, διότι έχει κάποιες αιρεσιμότητες. Το έχουμε ονομάσει αλληλεγγύη, αλλά αν δεν δεχθούμε μετανάστες θα λάβουμε πρόστιμο 22.000 ευρώ. Αυτό δεν μπορεί να είναι κοινωνικά αποδεκτό στις χώρες μας, δεν μπορούμε να εξηγήσουμε στην κοινωνία που δέχθηκε 1 εκατ. Ουκρανούς ότι εάν δεν δεχθούμε μετανάστες, θα πληρώνουμε πρόστιμα εξαντλώντας τον προϋπολογισμό μας».
ΜΠΕΝΤΣΕ ΡΕΤΒΑΡΙ
Υφυπουργός Εσωτερικών της Ουγγαρίας
«Από τη διαδικασία της επεξεργασίας των αιτήσεων ασύλου η Ουγγαρία αναμένεται να δεχθεί το 1/3 των αιτούντων, παρά το γεγονός ότι δεν είναι χώρα πρώτης γραμμής. Η Ουγγαρία έχει ήδη δαπανήσει πάνω από 1,5 δισ. ευρώ για να προστατεύσει τα σύνορά της και έχει παρεμποδίσει 271.000 παράνομες αφίξεις στην Ε.Ε. Η υποχρεωτική μετεγκατάσταση ανθρώπων που εισέρχονται στην Ενωση θα αποτελέσει πρόσκληση να συνεχίσουν οι εγκληματικές ομάδες να λειτουργούν».
Οι αριθμοί
7 χρόνια, περίπου, διαρκούν οι διαπραγµατεύσεις µε στόχο τη µεταρρύθµιση για το σύµφωνο µετανάστευσης και ασύλου.
996.000 αιτήσεις ασύλου δέχθηκε η Ε.Ε. το 2022, αριθµός αρκετά αυξηµένος σε σύγκριση µε τις 632.000 το 2021.
330.000 ήταν πέρυσι οι παράτυπες αφίξεις µεταναστών στην Ευρωπαϊκή Ενωση µέσω όλων των οδών.
16 εκατ. Ουκρανοί πρόσφυγες ήρθαν στην Ε.Ε. λόγω του πολέµου, εκ των οποίων 11 εκατ. επέστρεψαν, ενώ παραµένουν 4 εκατ., κυρίως σε κράτη που γειτνιάζουν.
30.000 εκτιµάται ο αριθµός των κατ’ ελάχιστον αναγκαίων µετεγκαταστάσεων σε ετήσια βάση, ώστε µια χώρα να µπορεί να ισχυριστεί ότι έχει καλύψει τη «χωρητικότητά» της.
