Σταύρος Παπαντωνίου
Το ντόμινο των πολλαπλών εξελίξεων στην ευρωπαϊκή ήπειρο τα τελευταία χρόνια ανέδειξε εμφατικά τον κρίσιμο ρόλο των ευρωπαϊκών οργάνων στη διαχείριση γεωπολιτικών κρίσεων, ενώ έκανε ακόμη πιο αισθητή την πραγματικότητα των εθνικών ανταγωνισμών σε πολλαπλά επίπεδα εντός Ε.Ε. Μέσα σε αυτό το νέο πλαίσιο πολιτικής, δεν μπορεί να διαφύγει της προσοχής πως η συμμετοχή τού κάθε κράτους στα όργανα λήψης αποφάσεων γίνεται ακόμη πιο κρίσιμη και δεν αφορά μόνο διπλωματικά στελέχη, αλλά και αποσπασμένους τεχνοκράτες από κράτη-μέλη, που έχουν τη δυνατότητα ενεργού παρέμβασης σε συγκεκριμένα πεδία εξειδίκευσής τους, όπως η ενεργειακή πολιτική, τα εμπορικά δικαιώματα ή η αμυντική βιομηχανία. Ομως, η Ελλάδα είναι πρακτικά απούσα, κυρίως σε επίπεδο μεσαίων και υψηλόβαθμων στελεχών.
To νέο σχέδιο
Το κενό αυτό έρχεται να καλύψει ένα νέο σχέδιο που αποτελεί πρωτοβουλία του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη και έχει παρουσιαστεί στο υπουργικό συμβούλιο, έχοντας την έγκριση του Κυριάκου Μητσοτάκη, το οποίο προβλέπει τον συστηματικό έλεγχο και συντονισμό της παρουσίας Ελλήνων στελεχών στα όργανα της Ε.Ε. Πρόκειται για το «Εθνικό σχέδιο προώθησης και αξιοποίησης εθνικών στελεχών στην Ε.Ε.», η ολοκλήρωση του οποίου αναμένεται εντός του πρώτου εξαμήνου του 2023, και περιλαμβάνει ριζική αναπροσαρμογή του υφιστάμενου και ιδιαίτερα δυσκίνητου νομικού πλαισίου και τη θέσπιση μιας ενιαίας και ευέλικτης διαδικασίας για την επιλογή και προώθηση των κατάλληλων υποψηφίων. Ηδη μάλιστα έχει συσταθεί διυπουργική ομάδα εργασίας με το αρμόδιο για ζητήματα διαχείρισης ανθρωπίνων πόρων υπουργείο Εσωτερικών, στην οποία κομβικό ρόλο έχει ο διευθυντής του κ. Βαρβιτσιώτη, Δημήτρης Κιρμικίρογλου.
Μεταξύ άλλων το σχέδιο προβλέπει: α) Σύσταση εξειδικευμένης μονάδας προώθησης ελληνικού στελεχικού δυναμικού στη μόνιμη αντιπροσωπεία της Ε.Ε. β) Δημιουργία ψηφιακής πλατφόρμας για τη χαρτογράφηση του ελληνικού στελεχικού δυναμικού και τον εντοπισμό των κατάλληλων στελεχών και την αντιστοίχισή τους βάσει των απαιτούμενων κριτηρίων επιλογής των ευρωπαϊκών οργάνων με την εκάστοτε προκηρυσσόμενη θέση. Η διασύνδεση αυτή αναμένεται να αυξήσει σημαντικά τον αριθμό αιτήσεων των Ελλήνων στελεχών. γ) Δημιουργία «δεξαμενής» (pool) ανθρώπινου δυναμικού καταλλήλως και επαρκώς εκπαιδευμένου. δ) Παροχή στοχευμένης εκπαίδευσης με επιμορφωτικά και εκπαιδευτικά προγράμματα – coaching και mentoring. Ο έτερος διοικητικός πόλος του σχεδίου θα εντοπίζεται στην Αθήνα στο υπουργείο Εσωτερικών, και στο Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης του υπουργείου Εσωτερικών, κατεξοχήν αρμόδιο φορέα για την εκπαίδευση και προώθηση επιτελικών στελεχών του δημόσιου τομέα. Το γεγονός, δε, ότι δεν προβλέπονται ποσοστώσεις ή αυστηρή αντιπροσωπευτικότητα σε κάθε ευρωπαϊκό όργανο ή επιτροπή δίνει το περιθώριο στην Ελλάδα για όσο το δυνατόν μεγαλύτερες παρεμβάσεις. Σημειώνεται πως η συζήτηση για τη συντονισμένη διαχείριση των πεδίων «μεσαίας πολιτικής» εντός των ευρωπαϊκών οργανισμών αποτελεί και για την Ελλάδα μια σημαντική προτεραιότητα που έως τώρα δεν έχει γίνει πράξη. Το πρόσφατο θέμα του τουριστικού όρου «Turkaegean», στο οποίο η ελληνική πλευρά δεν αντέδρασε λόγω χαμηλών αντανακλαστικών, ανέδειξε την ανάγκη διαχείρισης καίριων εθνικών ζητημάτων εντός εξειδικευμένων οργάνων και, όπως αναφέρει στην «Κ» διπλωματική πηγή με γνώση του ευρωπαϊκού χαρτοφυλακίου, υπάρχει κρίσιμη έλλειψη σε αυτόν τον τομέα, που για δεκαετίες αντιμετωπιζόταν με όρους αυτοσχεδιασμού.
Απούσα σε 17 υπηρεσίες
Προβληματισμό προκαλεί το ότι συνολικά οι Ελληνες μόνιμα στελέχη της Ε.Ε. υποεκπροσωπούνται σε θέσεις ευθύνης. Χαρακτηριστικά, σε σύνολο 44 υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, 17 εξ αυτών δεν έχουν ούτε έναν Ελληνα σε θέση υψηλής ή μεσαίας βαθμίδας, ενώ νευραλγικές υπηρεσίες ή γενικές διευθύνσεις για τα ελληνικά συμφέροντα, αλλά και για τη διευκόλυνση της συνεργασίας και επικοινωνίας με τις Βρυξέλλες, έχουν μηδενική ελληνική παρουσία. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται μολονότι οι Ελληνες υπάλληλοι της Επιτροπής είναι αναλογικά πολυάριθμοι (4,5% το 2021). Είναι κοινό μυστικό στους παροικούντες τις Βρυξέλλες ότι οι μόνιμες αντιπροσωπείες κρατών-μελών, όπως η Γαλλία, η Ιταλία ή η Σουηδία, είναι ιδιαίτερα δραστήριες σε αυτό το ανεπίσημο παιχνίδι lobbying. Αντιθέτως, ένα κατάλληλα επιλεγμένο, ενημερωμένο και συντονισμένο ανθρώπινο κεφάλαιο, αποσπασμένο εντός των ευρωπαϊκών οργάνων από την ελληνική διοίκηση, θα αποτελέσει την πρώτη γραμμή άμυνας και άμεσης ενημέρωσης απέναντι σε κάθε απόπειρα επιβουλής εθνικών συμφερόντων σε άμεση συνεργασία με το έμπειρο ελληνικό διπλωματικό προσωπικό του ΥΠΕΞ αλλά και το εκάστοτε συναρμόδιο υπουργείο.
