Money Review
Ο όρος «ολιγάρχης» αναφέρεται στις πλούσιες ελίτ, ανθρώπους δηλαδή που δεν έχουν μόνο εξουσία και χρήματα, αλλά και που διαθέτουν αρκετά μέσα ώστε να ασκούν σημαντική επιρροή στην πολιτική και στην κυβέρνηση.
Επιπλέον, σχετίζεται στενά με τους πλούσιους και ισχυρούς της Ρωσίας και ειδικά εκείνους που έκαναν τις περιουσίες τους κατά τη μετα-σοβιετική εποχή, συμπεριλαμβανομένων κάποιων προσώπων που σχετίζονται μέχρι και σήμερα με το Κρεμλίνο.
Η λέξη «ολιγαρχία» περιγράφει ένα καθεστώς στο οποίο κυβερνούν οι λίγοι, ενώ το λεξικό της Οξφόρδης ορίζει τον «ολιγάρχη» ως ένα «εξαιρετικά πλούσιο και ισχυρό άτομο, κυρίως Ρώσους που έγιναν πλούσιοι στον τομέα των Επιχειρήσεων, μετά το τέλος της πρώην Σοβιετικής Ένωσης».
Η χρήση του όρου αυτού, όμως, έγινε πολύ πιο συχνή από την αρχή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία – και μετά τις αποφάσεις των δυτικών χωρών να επιβάλουν κυρώσεις κατά της Ρωσίας και των μεγιστάνων που περιστοιχίζουν τον Βλαντιμίρ Πούτιν.
Ο Πούτιν και η νέα ελίτ
Η πρώτη γενιά Ρώσων ολιγαρχών αναδύθηκε με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 και τη χαλάρωση του κρατικού ελέγχου στην οικονομία υπό τον Γκορμπατσόφ και την πολιτική της Περεστρόικα (δηλ. αποκέντρωση της διαδικασίας λήψης των οικονομικών αποφάσεων).
Όταν, όμως, ο Πούτιν έγινε πρόεδρος το 2000, η εποχή αυτή έφτασε στο τέλος της. Ο νέος ηγέτης της Ρωσίας δεν υποστήριζε την ιδέα της Περεστρόικα ούτε ενέκρινε την άνοδο των νέων καπιταλιστών μεγιστάνων.
Έτσι, κινήθηκε προς την κατεύθυνση του περιορισμού της ισχύος των Ρώσων χρηματιστών και την εδραίωση της δικής του. Στο πλαίσιο αυτό, κατέληξε να διαμορφώσει τη δική του ελίτ –τους νέους ολιγάρχες.
Σε αντίθεση με την παλαιότερη γενιά, η νέα αυτή τάξη ολιγαρχών είναι περισσότερο βασισμένη στη Ρωσία και δεν την ενδιαφέρει τόσο η ένταξή της στη Δύση, αναφέρει ο Τίμοθι Φράι , καθηγητής μετα-σοβιετικής εξωτερικής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.
Οι τρεις κατηγορίες Ρώσων ολιγαρχών
Σε γενικές γραμμές, υπάρχουν τρεις κατηγορίες Ρώσων ολιγαρχών:
- Πρώτον, υπάρχουν εκείνοι που έχουν μακροχρόνιους δεσμούς με τον Πούτιν. Αυτά τα άτομα έχουν δημιουργήσει εταιρείες σε μεγάλο βαθμό μέσω μεγάλων κρατικών συμβάσεων που ήταν κερδοφόρες και εκχωρήθηκαν σε μη ανταγωνιστική βάση. Το 2018, για παράδειγμα, ο Πούτιν άνοιξε μια γέφυρα 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων που συνδέει τη Ρωσία με την Κριμαία. Χτίστηκε από έναν δισεκατομμυριούχο επιχειρηματία και μεγιστάνα των κατασκευών, τον Αρκάντι Ρότενμπεργκ, ο οποίος είναι παιδικός φίλος του Πούτιν και πρώην συναθλητής του στο τζούντο.
- Δεύτερον, υπάρχουν οι επιχειρηματίες που «βύθισαν τα δόντια τους στη Ρωσία κατά την εποχή του Πούτιν», αναφέρει ο Φράι, ενώ ο Ρώσος πρόεδρος τους ανέθεσε να διευθύνουν μεγάλες κρατικές εταιρείες. Αυτή η ομάδα συμπεριλαμβάνει άτομα όπως ο Ιγκόρ Σεχίν, που είναι στενός σύμμαχος του Πούτιν και ο οποίος έγινε επικεφαλής της ρωσικής κρατικής εταιρείας πετρελαίου, Rosneft. Σημειώνεται ότι η Γαλλία κατέσχεσε αυτό τον μήνα το γιοτ Amore Vero του Σεχίν. Οι ΗΠΑ, η Βρετανία και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν θέσει τον Σεχίν στο στόχαστρο κυρώσεων τις τελευταίες εβδομάδες.
- Τρίτον, υπάρχουν τα «γεράκια» της εθνικής ασφάλειας. Αυτή η κατηγορία αποτελείται από την ελίτ του τομέα της Ασφάλειας και από σκληροπυρηνικά μέλη του Στρατού. Οι σχέσεις μερικών από αυτών με τον Πούτιν χρονολογούνται από τα χρόνια του ως πράκτορα της KGB. Αν και δεν είναι παραδοσιακοί ολιγάρχες, ορισμένοι από αυτούς εκμεταλλεύτηκαν τις διασυνδέσεις τους στις υπηρεσίες ασφαλείας και τις «εξαργύρωσαν», είπε ο Φράι.
Δεν έχουν, ωστόσο, όλοι οι πλούσιοι Ρώσοι στενούς δεσμούς με το Κρεμλίνο, αλλά «με το που κάποιος αποκτήσει ένα επίπεδο πλούτου στη Ρωσία, προσελκύει την προσοχή του κράτους», δήλωσε ο Φράι.
«Είναι δύσκολο να επιβιώσει κανείς εάν δεν έχει καλές σχέσεις με τους ισχυρούς στη Ρωσία», πρόσθεσε ο ίδιος.
Γιατί τους λέμε ολιγάρχες;
Η λέξη ολιγάρχης, ωστόσο, δεν χρησιμοποιείται συχνά για να περιγράψει Αμερικανούς ή Ευρωπαίους δισεκατομμυριούχους με πολιτική επιρροή.
Ο Φράι δήλωσε ότι για τις ΗΠΑ, ένας καλός παραλληλισμός με τους Ρώσους ολιγάρχες θα μπορούσαν να είναι οι ληστές βαρόνοι της Χρυσής Εποχής, οι οποίοι διατηρούσαν στενές σχέσεις με το κράτος και χρησιμοποιούσαν ανήθικες πρακτικές για να αποκτήσουν πλούτο.
Υπάρχουν άλλοι, ωστόσο, που δίνουν μια πιο ευρεία σημασία στον όρο. «Δεν ξέρω γιατί δεν τους αποκαλούν ολιγάρχες», αναφέρει η Μπρουκ Χάρινγκτον, καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Κολέγιο του Ντάρτμουθ. Πρόσθεσε ότι υπάρχουν ολιγάρχες σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ.
«Στις ΗΠΑ λαμβάνουν χώρα πολλά πράγματα που συμβαίνουν και σε άλλες χώρες, αλλά δεν τα κατηγοριοποιούμε έτσι το ίδιο γρήγορα», αναφέρει η Χάρινγκτον, προσθέτοντας ότι αυτή είναι «μια ιδιορρυθμία» της αντίληψης των ΗΠΑ ότι αποτελούν εξαίρεση.
moneyreview.gr με πληροφορίες από Washington Post
