Ο πιο αμφιλεγόμενος επιχειρηματίας

Ρουμπίνα Σπάθη

Είναι ο πλουσιότερος των πλουσιοτέρων του κόσμου, αλλά πιθανώς θα χρισθεί και ο πλέον απρόβλεπτος και πλέον αμφιλεγόμενος επιχειρηματίας, αν όχι της Ιστορίας, τουλάχιστον του 21ου αιώνα. Εχει κατακτήσει περίοπτη θέση στον παγκόσμιο επιχειρηματικό κόσμο με την καινοτόμο βιομηχανία του ηλεκτροκίνητων οχημάτων Tesla, σε μια εποχή που η παγκόσμια κοινότητα αναζητεί διέξοδο στην κλιματική κρίση και στρέφει την οικονομία στην ηλεκτροκίνηση και στην καθαρή ενέργεια. Σε μεγάλο βαθμό, όμως, ο Ελον Μασκ κατορθώνει να κρατάει πάνω του τα φώτα της δημοσιότητας για παρατεταμένο χρονικό διάστημα και σε βομβαρδιστικό βαθμό μάλλον λιγότερο με τα επιχειρηματικά και τεχνολογικά του επιτεύγματα και περισσότερο με τις παλινωδίες και τις αντιφατικές επιχειρηματικές επιλογές του, που τον οδηγούν σε ασύλληπτες περιπέτειες.

Το πρωτοφανές στα επιχειρηματικά χρονικά, δραματικό, αν όχι κωμικοτραγικό, σίριαλ του Ελον Μασκ και του Twitter κατορθώνει παραδόξως να συνεχίζεται με νέα επεισόδια κάπου 10 μήνες μετά την έναρξή του κι ενώ υποτίθεται ότι έχει ολοκληρωθεί η εξαγορά τού, έως τώρα τουλάχιστον, δημοφιλέστερου μέσου κοινωνικής δικτύωσης.

Το ειδύλλιο άρχισε όχι τον Απρίλιο, όταν ο Μασκ εξέφρασε την πρόθεση να αγοράσει το Twitter έναντι 44 δισ. δολ., αλλά τον Ιανουάριο, όταν άρχισε να επενδύει στο Twitter. Για να χρηματοδοτήσει την εξαγορά πουλάει μετοχές της Tesla αξίας 8,5 δισ. δολ., αλλά δεν κατορθώνει να εξασφαλίσει τα κεφάλαια που χρειάζεται για την εξαγορά. Επικαλούμενος, έτσι, διάφορα, επιχειρεί να ακυρώσει τη συμφωνία εν μέσω χρηματιστηριακής πτώσης και κρίσης των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας και ακολουθεί η αναπόφευκτη δικαστική διαμάχη του με τους μετόχους της εταιρείας, που διεκδίκησαν την υλοποίηση των συμφωνηθέντων. Και ενώ μετά ένα δικαστικό δράμα τελικά έχει ολοκληρωθεί η εξαγορά της εταιρείας εδώ και τρεις εβδομάδες, προκαλώντας αναστεναγμούς ανακούφισης στους μετόχους, ο Μασκ αποδεικνύεται ανεξάντλητος και δημιουργεί επικαιρότητα, που προκαλεί άλλοτε τη θυμηδία και άλλοτε τον εκνευρισμό.

Τις τελευταίες εβδομάδες, κρατάει αυτάρεσκα το ενδιαφέρον των διεθνών ΜΜΕ, καθώς μόλις περιήλθε στον έλεγχό του το Twitter άρχισε να απολύει το, αν μη τι άλλο επιτυχημένο, επιτελείο της εταιρείας, ενημερώνοντας τα θύματά του με tweets παραβιάζοντας κάθε δεοντολογία. Στο τέλος, όμως, κατέληξε να ανακαλέσει στη συνέχεια πολλές από αυτές. Είχε, ωστόσο, προλάβει να προκαλέσει κυριολεκτική αιμορραγία στελεχών, που πανικόβλητα εγκαταλείπουν συλλήβδην την εταιρεία για να αποφύγουν τον απρόβλεπτο εργοδότη. Και τέλος, ανακοίνωσε πως δεν θα είναι επικεφαλής της εταιρείας, αλλά θα διορίσει νέο διευθύνοντα σύμβουλο αφού ο απελθών πλέον Τζακ Ντόρσεϊ, μέχρι προσφάτως διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, δήλωσε πως δεν θα δεχθεί τη θέση.

Oταν η υπόθεση κατέληξε, εκ πρώτης όψεως τουλάχιστον, σε διευθέτηση της διένεξης με την υλοποίηση της εξαγοράς, τα εκατομμύρια χρηστών του Twitter, οι μέτοχοι, τα στελέχη, οι Αρχές της Ε.Ε. και τα διεθνή ΜΜΕ εξακολούθησαν να προβληματίζονται από τις δηλώσεις του περί πλήρους απελευθέρωσης του περιεχομένου, που ακόμη δεν έχουν εντελώς αποσαφηνιστεί. Ο Μασκ έχει, μεταξύ άλλων, χαρακτηρίσει «υπερβολή» την ακύρωση των λογαριασμών του Ντόναλντ Τραμπ, που είχε αποφασίσει η διοίκηση της εταιρείας μετά την εισβολή στο Καπιτώλιο.

Χάος στο Τwitter μετά το «σκληρό» τελεσίγραφο

Αν υποθέσουμε ότι μέχρι την εβδομάδα που πέρασε ο Μασκ προκαλούσε απλώς αμφιθυμία σε όσους παρακολουθούν τον βίο και την πολιτεία του, τις τελευταίες ημέρες πραγματικά αρχίζει να προκαλεί σοκ και δέος. Το Twitter, εμβληματικό πλέον μέσο κοινωνικής δικτύωσης, βρίσκεται σε κατάσταση απόλυτου χάους από την Πέμπτη το βράδυ μετά τις τελευταίες επιθετικές κινήσεις του Μασκ, που κατορθώνει να διώξει από την επιχείρηση συντριπτικό, όπως όλα δείχνουν, ποσοστό του έμπειρου προσωπικού του, καλλιεργώντας πλέον δικαιολογημένες αμφιβολίες για το μέλλον της εταιρείας σε όλα τα επίπεδα. Το πέτυχε στέλνοντας εκβιαστικότατο τελεσίγραφο στους υπαλλήλους, προειδοποιώντας τους ότι εφεξής το Twitter θα είναι «σκληροπυρηνικό». Εξηγούσε μάλιστα πως εξίσου «σκληροπυρηνική» θα είναι και η εργασία όσων μείνoυν και καλούσε τους υπαλλήλους είτε να συναινέσουν γραπτώς σε αυτήν τη σκληροπυρηνική εργασία είτε να αποχωρήσουν από την εταιρεία. Για όσους επιλέξουν να αποχωρήσουν, που εκτιμάται πως είναι πολλοί, θα δοθούν αποζημιώσεις τριών μισθών. Και δεν είναι λίγοι αυτοί που επέλεξαν ένα ηρωικό «αντίο».

Την εικόνα μιας άτακτης αποδόμησης του Τwitter ολοκλήρωνε το προσωρινό λουκέτο που έβαλε στα γραφεία της εταιρείας την Πέμπτη το βράδυ, με τους φύλακες να διώχνουν τους υπαλλήλους και να τους ενημερώνουν πως τα γραφεία δεν θα ανοίξουν έως τη Δευτέρα. Φαίνεται πως ο αριθμός όσων αποχωρούν είναι πολύ μεγαλύτερος από όσους είχε εκτιμήσει ο Μασκ. Αυτή τουλάχιστον είναι η ερμηνεία που δίνει η βρετανική εφημερίδα Guardian για το γεγονός ότι ο Μασκ ανακάλεσε ουσιαστικά την εντολή που είχε δώσει μία εβδομάδα νωρίτερα στους υπαλλήλους όταν τους δήλωσε ότι η τηλεργασία έχει λήξει. Τώρα, επιτρέπει στους υπαλλήλους του Τwitter να συνεχίσουν την τηλεργασία υπό τον όρο ότι οι διευθυντές τους θα βεβαιώνουν ότι «η συνεισφορά τους είναι εξαιρετική».

Οπως επισημαίνει μάλιστα η βρετανική εφημερίδα, εμπνέει πραγματικά προβληματισμό, ειδικότερα για το πόσο σταθερή θα είναι στο μέλλον η πλατφόρμα του Τwitter, το γεγονός ότι μεταξύ όσων αποχωρούν συγκαταλέγονται και μηχανικοί της εταιρείας που είναι αρμόδιοι για την επιδιόρθωση σφαλμάτων. Αλλα ΜΜΕ αναφέρουν πως ο Μασκ προσπάθησε να μεταπείσει ορισμένα στελέχη σε διά ζώσης συνάντηση μαζί τους, στην οποία τους ζήτησε να παραμείνουν. Εν ολίγοις, ένας επιχειρηματίας υποσχέθηκε να ανανεώσει το Τwitter, υποσχέθηκε στις ευρωπαϊκές αρχές πως δεν θα παραβιάσει τους κανόνες της Ε.Ε., έδειξε να έχει μεγάλα σχέδια και προς το παρόν έχει προσφέρει ένα ακατανόητο χάος, οδηγώντας, βέβαια, και τη μετοχή της εταιρείας σε υποχώρηση.

Η δράση του επεκτείνεται από τα αυτοκίνητα μέχρι το Διάστημα και τη νευροτεχνολογία

Αναμφισβήτητα, όσα συμβαίνουν τις τελευταίες ημέρες στο Τwitter εμπνέουν δικαιολογημένα το ερώτημα αν ο Μασκ ξέρει τι κάνει και αν η πρόθεσή του είναι να εξυγιάνει οικονομικώς την επιχείρηση ή να τη διαλύσει. Την ίδια στιγμή, εκείνο που φαίνεται εξαιρετικά ριψοκίνδυνο από επιχειρηματικής απόψεως είναι το γεγονός ότι, για να κατακτήσει την καρδιά του Twitter, ο Ελον Μασκ έχει υπό μία έννοια αμελήσει την Tesla, την καινοτόμο αυτοκινητοβιομηχανία του. Οχι μόνον έχει πουλήσει μετοχές της για να χρηματοδοτήσει την εξαγορά του μέσου κοινωνικής δικτύωσης, αλλά έχει επιστρατεύσει μηχανικούς της για καθήκοντα σχετικά με το Twitter. Ολα δείχνουν, άλλωστε, πως ως επιχειρηματίας δεν ασχολείται πλέον με την αυτοκινητοβιομηχανία του τη στιγμή που η μετοχή της Tesla βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση και έχει χάσει φέτος κάπου το 48% της αξίας της. Για τους επενδυτές και τους παράγοντες της αγοράς το Twitter απειλεί να αναδειχθεί σε επικίνδυνο περισπασμό και να αποβεί καταστρεπτικό για την Tesla.

Θεωρητικά, βέβαια, ο Ελον Μασκ είναι μια πολυσχιδής προσωπικότητα, που εκτός από την Tesla έχει επεκτείνει τη δράση του στη διαστημική εταιρεία του Space X, με την οποία έχει αναπτύξει εντονότατο ανταγωνισμό με τον Τζεφ Μπέζος. Ελέγχει επίσης την Boring, εταιρεία που κατασκευάζει σήραγγες, όπως και την εταιρεία νευροτεχνολογίας Neuralink. Εν μέσω, άλλωστε, όλης αυτής της αναταραχής που προκάλεσε στο Τwitter, δήλωσε ο ίδιος ότι για να αντεπεξέλθει στις υποχρεώσεις του δουλεύει «νυχθημερόν και επτά ημέρες την εβδομάδα». Ούτε αυτή η εργατικότητα, πάντως, δεν αποτελεί εγγύηση επιτυχίας και σίγουρα τα εκατομμύρια των χρηστών, οι μέτοχοι των εταιρειών του, συμπεριλαμβανομένου του Τwitter, και γενικότερα ο επιχειρηματικός κόσμος διερωτώνται δικαιολογημένα πού θα πάει τώρα το Τwitter.

Πέραν όλων αυτών, ο Ελον Μασκ είναι μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, εμφανώς αυτάρεσκος με ακόρεστη δίψα για δημοσιότητα, που ποζάρει επίμονα σε κάθε είδους οθόνη χειρονομώντας και χαμογελώντας με το στυλ ενός σταρ από τον χώρο του θεάματος. Και την ίδια στιγμή, επιδεικνύει επιθετικό αυταρχισμό στο προσωπικό του, απαγορεύοντας κατηγορηματικά τον συνδικαλισμό στους κόλπους των εταιρειών του και απειλώντας με απόλυση όποιον τον επιχειρήσει. Τις τελευταίες ημέρες έχουν, εξάλλου, δει το φως της δημοσιότητας καταγγελίες υπαλλήλων του στη Space X ότι απολύθηκαν επειδή τον σχολίασαν αρνητικά.

Με τον ίδιο υπεροπτικό τρόπο που απευθύνθηκε στο προσωπικό του Τwitter μόλις αυτό περιήλθε στην ιδιοκτησία του, έχει απευθυνθεί ή απλώς αναφερθεί σε πολιτικούς ηγέτες και κυβερνήσεις. Εχει υποστηρίξει πως η αμερικανική κυβέρνηση δεν πρέπει να χορηγεί επιδοτήσεις σε επιχειρήσεις, ενώ είναι πασίγνωστο ότι ο ίδιος έχει επιδοτηθεί με δισεκατομμύρια δολάρια από τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ. Εχει παρομοιάσει τον πρωθυπουργό του Καναδά, Τζάστιν Τριντό, με τον Χίτλερ, ενώ στη διάρκεια της πανδημίας αμφισβήτησε τα εμβόλια, χαρακτήρισε «βλακώδη» τον φόβο του κόσμου για τον κορωνοϊό και τον Μάρτιο του 2020 έφτασε στο σημείο να προφητεύσει ότι τον Απρίλιο στις ΗΠΑ δεν θα υπάρχουν κρούσματα. Ο Ελον Μασκ είναι μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, που εύκολα μπορεί να εμπνεύσει θαυμασμό, αλλά καθόλου δύσκολο και να προκαλέσει θυμηδία. Το ερώτημα είναι αν πρόκειται για μια επιχειρηματική διάνοια ή για έναν υπερφίαλο, που έχει απλώς σταθεί τυχερός. Συχνά η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση.

Πλατεία χωριού

Εξηγώντας την πρόθεσή του να καταργήσει τους περιορισμούς στο περιεχόμενο των tweets, ο Μασκ έχει δηλώσει πως «το Twitter είναι ένα είδος ντε φάκτο πλατείας του χωριού, γι’ αυτό και είναι πραγματικά σημαντικό να έχουν οι άνθρωποι τη δυνατότητα και την αίσθηση ότι μπορούν να εκφράζονται ελεύθερα μέσα στα όρια του νόμου».

Μαζικές απολύσεις

Σχολιάζοντας τις μαζικές απολύσεις που αποφάσισε ο Μασκ στο δημοφιλές μέσο κοινωνικής δικτύωσης, ο Ρος Γκέρμπερ, μέτοχος τόσο του Twitter όσο και της Tesla, τόνισε πως «υπάρχουν πολλοί ταλαντούχοι άνθρωποι στο Twitter και ιδιαιτέρως στον μηχανολογικό τομέα, και η διοίκηση θέλει να διατηρήσει όσο περισσότερα μπορεί από αυτά τα ταλέντα».

Η Ε.Ε. έχει κανόνες

Απαντώντας στο αυτάρεσκο μήνυμα που έστειλε ο Μασκ ως ελευθερωτής του Twitter μόλις το μέσο κοινωνικής δικτύωσης περιήλθε στον έλεγχό του, ότι «το πουλί πετάει ελεύθερα», ο επίτροπος Βιομηχανίας, Τιερί Μπρετόν, σχολίασε με μιαν ελαφρά χροιά μομφής ότι «στην Ευρώπη, το πουλί θα πετάει με τους κανόνες της Ε.Ε.».