Κατρίνα Μίλερ / The New York Times
Η παρουσία «ελεύθερων» πλανητών μάς είναι από χρόνια γνωστή, αν και όχι και ιδιαίτερα μελετημένη. Σύμφωνα, ωστόσο, με δύο νέες έρευνες που θα δημοσιευθούν σύντομα στο επιστημονικό περιοδικό The Astronomical Journal, οι πλανήτες που δεν βρίσκονται σε τροχιά γύρω από ένα άστρο αλλά περιπλανιούνται απλώς μόνοι τους στο σύμπαν, είναι στον γαλαξία μας εκατοντάδες φορές περισσότεροι από ό,τι νομίζαμε μέχρι σήμερα. Επιπλέον, αν και οι μέχρι σήμερα παρατηρήσεις ήθελαν τους πλανήτες να έχουν μεγάλο μέγεθος, η θεωρία αυτή έρχεται αντιμέτωπη με σοβαρές αμφισβητήσεις.
Προηγούμενα ευρήματα έδειχναν ότι οι περισσότεροι από αυτούς τους πλανήτες είχαν περίπου το μέγεθος του Δία, του πιο μεγάλου πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος. Ομως, αυτό το συμπέρασμα συγκέντρωσε πολλές αντιδράσεις – ακόμη και οι επιστήμονες που το ανακοίνωσαν το βρήκαν εκπληκτικό.
Για να μελετήσουν καλύτερα αυτούς τους κόσμους, ο Ντέιβιντ Μπένετ, αστρονόμος στο Κέντρο Διαστημικών Πτήσεων Goddard της NASA, και η ομάδα του χρησιμοποίησαν δεδομένα εννέα ετών από το τηλεσκόπιο Microlensing Observations στη Νέα Ζηλανδία. Οι εξωπλανήτες ανιχνεύθηκαν εμμέσως με τη μέτρηση του τρόπου με τον οποίο η βαρύτητά τους στρεβλώνει και μεγεθύνει το φως που φθάνει από τα μακρινά αστέρια πίσω τους, ένα φαινόμενο γνωστό ως microlensing.
Από την ανάλυση αυτή εκτιμούν πως οι «ελεύθεροι πλανήτες» είναι περίπου 20 φορές περισσότεροι από τα άστρα γύρω από τα οποία «στήνονται» τα ηλιακά συστήματα. Επίσης φαίνεται πως οι πλανήτες αυτοί, τους οποίους οι επιστήμονες υπολογίζουν σε τρισεκατομμύρια εντός του Milky Way, έχουν περίπου το μέγεθος του Δία, του μεγαλύτερου πλανήτη στη δική μας αστρική γειτονιά.
Ο Πρέμεκ Μος, αστρονόμος του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας, ο οποίος δεν συμμετείχε στην εργασία, δήλωσε ότι τα αποτελέσματα ενισχύονται και από προηγούμενες ενδείξεις για «μοναχικούς πλανήτες» από παρατηρήσεις που έγιναν με το πείραμα οπτικού βαρυτικού φακού και το δίκτυο μικροφακών του κορεατικού τηλεσκοπίου.
Ωστόσο, υπάρχει ακόμη κάποια ασάφεια σχετικά με το αν αυτοί οι πλανήτες είναι πραγματικά ελεύθεροι ή απλώς έχουν εκτοξευθεί σε αρκετά μεγάλες τροχιές ώστε οι επιστήμονες να μην μπορούν να τους συνδέσουν με ένα άστρο ξενιστή. Ο δρ Μος πιστεύει ότι ο παρατηρούμενος πληθυσμός περιλαμβάνει πιθανώς ένα μείγμα και των δύο, αλλά θα είναι δύσκολο να εξαχθεί ο σχετικός αριθμός του καθενός μόνο με τις μετρήσεις μικροφακών.
Οι αστρονόμοι των νέων μελετών προσβλέπουν σε ακόμη καλύτερα δεδομένα για ελεύθερα αιωρούμενους πλανήτες που θα ληφθούν με το διαστημικό τηλεσκόπιο Nancy Grace Roman, μια αποστολή της NASA που πρόκειται να εκτοξευθεί το 2027, η οποία θα μπορούσε να εντοπίσει εκατοντάδες τέτοιους πλανήτες. Σε συνδυασμό με δεδομένα από το τηλεσκόπιο «Ευκλείδης» του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, οι επιστήμονες θα είναι σε θέση να μετρήσουν τη μάζα πιο άμεσα, με λιγότερη εξάρτηση από μοντέλα.
Θα μπορούσε κάποιος από αυτούς τους πλανήτες να είναι κατοικήσιμος; Πιθανώς, υπέθεσε ο δρ Μπένετ, εξηγώντας ότι θα είναι σκοτεινοί χωρίς ένα άστρο κοντά τους, αλλά όχι απαραιτήτως ψυχροί. Το υδρογόνο στην ατμόσφαιρα ενός πλανήτη θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν θερμοκήπιο και να παγιδεύσει τη θερμότητα που προέρχεται από το εσωτερικό του.
Αλλά προς το παρόν, η αναζήτηση ζωής σε αυτούς τους μοναχικούς κόσμους είναι αδύνατη. «Ισως να έχουν μια μέθοδο για να το κάνουν σε εκατό χρόνια», επισήμανε ο δρ Μπένετ, «ωστόσο, οι επιστήμονες αυτή τη στιγμή δίνουν έμφαση σε πράγματα που μπορούν πραγματικά να γίνουν».
Πώς «αυτονομούνται»
Οι τρισεκατομμύρια «ελεύθεροι» πλανήτες είναι, ως προς τη δομή τους, ίδιοι με εκείνους που είναι μέρη ενός ηλιακού συστήματος, φτιάχνονται δηλαδή από τη σκόνη και τα αέρια που περιβάλλουν ένα νεαρό άστρο. Συμβαίνει, όμως, αργότερα να «αυτονομούνται» από αυτό. Το να «εξοβελιστεί» ένας πλανήτης από ένα ηλιακό σύστημα είναι μια σύνθετη υπόθεση που απασχολεί εδώ και χρόνια τους επιστήμονες. Μπορεί να συμβεί είτε όταν ένα πολύ μεγάλο αντικείμενο –φέρ’ ειπείν ένας αστεροειδής– προσκρούει πάνω σε έναν πλανήτη, βγάζοντάς τον από το βαρυτικό πεδίο του άστρου που βρίσκεται στο κέντρο του συστήματος, είτε η βαρυτική δύναμη ενός άστρου μειώνεται, με αποτέλεσμα οι πλανήτες που είναι μακρύτερα να παύουν να επηρεάζονται. Επιπλέον, είναι δυνατό δύο πλανήτες να συγκρουστούν μεταξύ τους, με συνέπεια ο ένας εξ αυτών να βγει «εκτός τροχιάς».
