Kathimerini.gr
Οταν τον Απρίλιο του 2010 ανακοινώθηκε από τον τότε πρωθυπουργό της χώρας Γεώργιο Παπανδρέου, η προσφυγή της χώρας σε μηχανισμό στήριξης από την Ε.Ε. και το ΔΝΤ, το εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών αποφάσισε να μετατρέψει αυτό που μέχρι τότε έκανε από περιέργεια σε μία αναλυτική έρευνα μεγάλης κλίμακας, η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Τι μπορεί όμως να συνδέει τη Χημεία με τα… μνημόνια; Ως ο επικεφαλής πίσω από αυτό το εγχείρημα, ο αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου και καθηγητής Αναλυτικής Χημείας του Τμήματος Χημείας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Νικόλαος Θωμαΐδης, εξηγεί στην «Κ» πως η επιστημονική υπόθεση τότε ήταν η εξής: «Από τη στιγμή που μπήκαμε σε διαδικασία οικονομικής κρίσης και ελήφθησαν μέτρα, ήταν σαφές πως θα υπήρχαν κοινωνικοοικονομικές συνέπειες και αυτές συνδέονταν άμεσα με τη δημόσια υγεία. Αρα εμείς έπρεπε να τις μετρήσουμε».
Σήμερα, ο ίδιος και η ομάδα του αναλύουν συστηματικά περίπου 3.500 ενώσεις που υπάρχουν στα λύματα ενώ έχουν τη δυνατότητα να «σαρώσουν» άλλες εκατοντάδες χιλιάδες. Εκτός των άλλων έχουν καταγράψει επιμελώς όλες τις αλλαγές που έχουν συντελεστεί στη χρήση μιας ευρείας γκάμας φαρμάκων όπως τα αγχολυτικά και τα αντικαταθλιπτικά, καθώς και στον τρόπο χρήσης ναρκωτικών.
Αγχολυτικά: Ποτέ δεν γυρίσαμε στα επίπεδα προ κρίσης
Το μεγάλο «μπαμ» στη χρήση αγχολυτικών κατά τη διάρκεια της 15ετούς μέτρησης από το εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας του ΕΚΠΑ συντελέστηκε το 2020.
«Υπάρχει ιστορικό υψηλό στη χρήση αγχολυτικών τους πρώτους μήνες του 2020, το οποίο σχετίζεται άμεσα με την πανδημία. Από εκεί και πέρα το 2010 ήμασταν σε μία πάρα πολύ χαμηλή κατανάλωση των συγκεκριμένων φαρμάκων σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, με την κατανάλωση να αυξάνεται κατά την οικονομική κρίση».
Με την αύξηση στα αγχολυτικά φάρμακα να είναι ιδιαίτερα μεγάλη από το 2012 μέχρι το 2014, ακολούθησε μία ύφεση στη χρήση τους μέχρι το 2019 και διακόπηκε πάλι στην πανδημία. «Παρότι πλέον δεν γίνεται η χρήση που γινόταν στην πανδημία, ποτέ δεν γυρίσαμε στην προ κρίσης εποχή», σχολιάζει ο κ. Θωμαΐδης.
Καταναλώνουμε 9-10 εκατομμύρια χάπια Ζάναξ τον μήνα
Ο καθηγητής αναφέρει πως τα επίπεδα κατανάλωσης αντικαταθλιπτικών δεν διαφέρουν πολύ με αυτά των αγχολυτικών, γεγονός που αποδεικνύει πως μεγάλη μερίδα του πληθυσμού έλαβε σχετική φαρμακευτική αγωγή από την οικονομική κρίση και μετά.
«Σίγουρα περιμέναμε πως η οικονομική κρίση και η πανδημία θα είχαν κόστος στην ψυχική υγεία. Αλλωστε οι μετρήσεις μας δείχνουν πως αυξήθηκαν και τα αντιψυχωσικά».
Ως προς τη χρήση της αλπραζολάμης (Ζάναξ), η ανάλυση των λυμάτων δείχνει πως η ποσότητα που καταναλώνεται είναι μεν σταθερή τα τελευταία χρόνια, αλλά μεγάλη.
«Εχουμε υπολογίσει πως καταναλώνουμε περίπου εννιά με δέκα εκατομμύρια χαπάκια Ζάναξ τον μήνα στην Αττική», σημειώνει ο κ. Θωμαΐδής, προσθέτοντας πως ανά καιρούς υπάρχουν αυξομειώσεις και σε άλλες κατηγορίες αντικαταθλιπτικών, όπως παραδείγματος χάριν στην μιρταζαπίνη.
Ραγδαία αύξηση μεθαμφεταμίνης
Στην κατηγορία των ναρκωτικών, οι αναλύσεις γίνονται ξεχωριστά για κάθε ουσία, ενώ μερικές ενώσεις συγκρίνονται και με τις ανάλογες για το αλκοόλ. Εδώ πάντως σύμφωνα με τον χημικό, το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στη χρήση της μεθαμφεταμίνης, η οποία πέρσι κατέγραψε ρεκόρ αύξησης.
«Το επικίνδυνο εδώ είναι πως η μεθαμφεταμίνη δεν είναι από τα γνωστά “ναρκωτικά αναψυχής”, αν και έχει διεγερτική δράση. Πρόκειται όμως για ένα ναρκωτικό με ισχυρή χημική σύσταση που προτιμάται κυρίως από βαθιά εξαρτημένα άτομα. Το βλέπαμε σε κεντρική και ανατολική Ευρώπη, ωστόσο η εξάπλωση στην Ελλάδα είναι με ραγδαίους ρυθμούς», εξηγεί.
Η κατανάλωση κοκαΐνης
Στην ερώτηση πόσο κοκαΐνη καταναλώνεται στην Αθήνα με βάση την επεξεργασία των λυμάτων, η απάντηση έρχεται άμεσα από τον κ. Θωμαΐδη. «Υπολογίσαμε πως καταναλώνονται περίπου 1,2 με 1,5 κιλό ανά ημέρα, δηλαδή 8 κιλά την εβδομάδα».
Κατά τον ίδιο η ποσότητα αυτή είναι αυξημένη και περίπου διπλάσια από την περίοδο του 2010, ωστόσο δεν ανταγωνίζεται ακόμη άλλες χώρες της Ε.Ε. Η μεγαλύτερη κατανάλωση κοκαΐνης γίνεται σε Βαρκελώνη, Αμστερνταμ, Αμβέρσα, Παρίσι, Λονδίνο, Φρανκφούρτη και Γενεύη. «Η αύξηση στη χρήση της κοκαΐνης έγινε το 2020, ωστόσο αυτό δεν σχετίζεται με την πανδημία. Η αλλαγή αυτή σημειώθηκε σε πανευρωπαϊκό επίπεδο που υποδηλώνει πως κάτι συνέβη με την διακίνηση του ναρκωτικού και όχι με τον Covid», εξηγεί ο καθηγητής.
Ως προς τα άλλα ναρκωτικά, το MDMA παραμένει σχετικά αντιδημοφιλής επιλογή στην Ελλάδα, σε αντίθεση με την κάνναβη που από την αρχή της καταγραφής των λυμάτων έδειχνε μεγάλες συγκεντρώσεις. Σύμφωνα με τον ειδικό η Αττική είναι σταθερά στις πρώτες δέκα περιοχές της Ευρώπης στη χρήση κάνναβης αλλά και σε ό,τι περιέχει την τετραϋδροκανναβινόλη, δηλαδή μαριχουάνα ή χασίς.
Από την ανάλυση πάντως δεν μπορείς να βγάλεις συμπεράσματα μόνο για την κατανάλωση, αλλά και για τους τρόπους χρήσης των ναρκωτικών. Παραδείγματος χάριν στην κατανάλωση κοκαΐνης και MDMA φαίνεται πως ενώ η χρήση είναι σταθερή κατά τη διάρκεια της εβδομάδας, αυξάνεται κατά το Σαββατοκύριακο ενώ συνήθως υπάρχει συνοδεία αλκοόλ.
Τριπλασιασμός κατανάλωσης αλκοόλ μετά την πανδημία
Αν κάτι πάντως δεν ξεχάστηκε από την πανδημία είναι η εκτόνωσή μας στο αλκοόλ, καθώς οι αναλύσεις του τμήματος δείχνουν μεγάλη αύξηση της κατανάλωσης κατά το πρώτο και το δεύτερο lockdown και μία συνεχιζόμενη αύξηση έκτοτε.
Οπως λέει άλλωστε ο κ. Θωμαΐδης, προ πανδημίας υπήρχε κατανάλωση 1,5 ml ανά άτομο ανά ημέρα (δηλαδή το ⅓ καθαρό αλκοόλ από το ποτήρι του κρασιού). Πλέον είμαστε στα 3,5 ml.
Κρυμμένη ρύπανση
Οι παραπάνω είναι μόνο μερικές από τις μετρήσεις που έχει κάνει το Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας, καθώς στους φακέλους του έχει αναλύσεις ακόμη και για τη χρήση γλυκαντικών στην πρωτεύουσα, ενώ τα μέλη του εργαστηρίου γνωρίζουν ποιες ημέρες εκρήγνυται περισσότερη αδρεναλίνη από το σώμα μας (Η απάντηση στο τελευταίο είναι η Τετάρτη, προς απορία όλων).
«Υπάρχει μία τεράστια κρυμμένη ρύπανση που πλέον μπορούμε να αναλύσουμε. Παραδείγματος χάριν στην τροφική αλυσίδα γίνονται χιλιάδες αναλύσεις και αποδεικνύεται πως υπάρχει μία μεγάλη γκάμα ενώσεων όπως φάρμακα, φυτοφάρμακα, καφεΐνη, καπνός, pifas που βιομεγεθύνονται. Ετσι αυτές οι συγκεντρώσεις είναι μεγαλύτερες στα θηλαστικά, ενώ εμείς είμαστε αποδέκτες αυτής της συσσώρευσης».
Ο κ. Θωμαΐδης επιμένει πως πολλά χημικά έχουν αδειοδοτηθεί και κυκλοφορούν στην αγορά χωρίς να έχει μελετηθεί επαρκώς η ιδιότητα της βιομεγέθυνσης, με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται στον οργανισμό μας όλο και περισσότερο. «Ηδη η επιστημονική κοινότητα πιέζει την Ε.Ε. προς την κατεύθυνση ώστε να αλλάξει η διαχείριση των χημικών».
Ως χημικός τι αποφεύγετε;
Οσο για το τι αποφεύγει ο ίδιος, η απάντηση είναι απλή, λιτή και απέριττη. Το κάπνισμα!
Οπως λέει ο καθηγητής το κάπνισμα είναι 100% έκθεση σε επικίνδυνες ουσίες γιατί εισπνέουμε ουσίες με αποδέκτη τον πνεύμονά μας. «Ολα απορροφούνται στο 100% και προκαλούν βλάβη», καταλήγει.
