Κωστής Π. Παπαδιόχος
Διακριτά, όσο και σαφή, μηνύματα προς την Άγκυρα, αλλά και την Τρίπολη, με φόντο το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο, εξέπεμψε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης μέσω της τηλεφωνικής επικοινωνίας που είχε την περασμένη Δευτέρα με τον Αντονι Μπλίνκεν, με πρωτοβουλία του επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, ο κ. Μητσοτάκης επισήμανε στον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ την ανάγκη η Ουάσιγκτον να εξαντλήσει την επιρροή της στην κυβέρνηση της Τρίπολης προκειμένου να επανεκκινήσουν οι συζητήσεις για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών. Ενώ αναφορικά με την τουρκική κυβέρνηση υπογράμμισε πως η Αθήνα επιθυμεί τη διατήρηση ανοικτών διαύλων επικοινωνίας.
Στον αντίποδα, όμως, ζήτησε να καταστεί σαφές προς τις δύο πρωτεύουσες ότι η Αθήνα θεωρεί παράνομες τυχόν ενέργειες που θα απορρέουν από το τουρκολιβυκό μνημόνιο, στις οποίες και προτίθεται να αντιδράσει.
Η κίνηση του πρωθυπουργού να μιλήσει με «ανοικτά χαρτιά» στον Αντονι Μπλίνκεν έχει εκ των πραγμάτων βαρύνουσα σημασία: η Ουάσιγκτον, παρά τις υφιστάμενες «δυσκολίες» στη σχέση της με την Άγκυρα,αποτελεί τον σημαντικότερο παίκτη στη διεθνή σκηνή την τρέχουσα περίοδο, με βαρύνοντα λόγο στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Είναι δε σαφές πως έχει ως προτεραιότητα να διατηρηθούν τα «ήρεμα νερά» στην περιοχή ενόψει ενός δύσκολου χειμώνα με φόντο τον συνεχιζόμενο πόλεμο στην Ουκρανία.
Οπως προαναφέρθηκε, στη διάρκεια της τηλεφωνικής επικοινωνίας Μητσοτάκη – Μπλίνκεν ο πρωθυπουργός, μεταξύ άλλων, ανέδειξε και το ζήτημα του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου. Σύμφωνα με πληροφορίες, ζήτησε από την αμερικανική πλευρά να συμβάλει ώστε η κυβέρνηση της Τρίπολης να προσέλθει σε συνεννόηση και συζήτηση με την ελληνική πλευρά για το θέμα της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών. Κατά τις ίδιες πληροφορίες, τόνισε ότι το ζήτημα πρέπει να συζητηθεί απευθείας και διμερώς με την Ελλάδα, όπως οφείλουν να κάνουν δύο γειτονικές χώρες, συνεχίζοντας μια συζήτηση που διεκόπη το 2010.
Οπως ανέφερε ο κ. Μητσοτάκης μετά το πέρας της συνομιλίας σε στενούς συνεργάτες του, απευθυνόμενος στον κ. Μπλίνκεν πρόσθεσε ακόμη ότι πρέπει «να διαμηνυθεί στη λιβυκή πλευρά ότι η Ελλάδα είναι συνορεύουσα χώρα με τη Λιβύη και είναι η Ελλάδα με την οποία οφείλει να συζητήσει». Ο πρωθυπουργός επανέλαβε, επίσης, ότι όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για την Ευρώπη, το τουρκολιβυκό μνημόνιο δεν έχει καμία νομική ισχύ, είναι άκυρο και ανυπόστατο και ότι η Ελλάδα θεωρεί παράνομες τυχόν ενέργειες που θα απορρέουν από αυτό, στις οποίες και προτίθεται να αντιδράσει. Τόνισε, δε, τέλος, ότι η συνεννόηση με τη Λιβύη θα είναι προς όφελος της σταθερότητας και της ασφάλειας στην περιοχή, αντί ενεργειών που αντιβαίνουν στο Διεθνές Δίκαιο.
Οι τελευταίες εξελίξεις σε ό,τι αφορά την τουρκική ακραία επιθετική ρητορική αποτέλεσαν, επίσης, θέμα συζήτησης στην επικοινωνία Μητσοτάκη – Μπλίνκεν. Ο πρωθυπουργός φέρεται να επανέλαβε ότι δεν είναι η Ελλάδα αυτή που οξύνει τους τόνους και υιοθετεί προκλητική ρητορική και ότι επιθυμεί ανοικτούς διαύλους επικοινωνίας με την Άγκυρα.
Μάλιστα, σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες, μετά τη συνάντηση των Ν. Παπαγιωτόπουλου και Χ. Ακάρ, στο περιθώριο της τελευταίας συνόδου των υπουργών Άμυνας του ΝΑΤΟ, στις Βρυξέλλες, τούτο σε έναν –περιορισμένο– βαθμό έχει επιτευχθεί. Οπως λέγεται, σε περίπτωση κάποιου γεγονότος που θα μπορούσε να πυροδοτήσει κρίση είναι πλέον δυνατόν να υπάρξουν επικοινωνίες εκτόνωσης, παρότι επί του παρόντος δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα η προοπτική για «προωθητικές» πρωτοβουλίες στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Θα πρέπει να επισημανθεί πως εκ των πραγμάτων ο παράγοντας Ουάσιγκτον και το τουρκολιβυκό μνημόνιο μπορεί να αποτελέσουν σημεία «κλειδιά» για την πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων τους επόμενους κρίσιμους μήνες, με ορίζοντα τις τουρκικές εκλογές. Είναι δε κρίσιμο ότι:
• Πρώτον, ο κ. Ταγίπ Ερντογάν, παρά τη δημόσια ρητορική του, προσμετράει πάντα τη σημασία που έχει για την Άγκυρα η αποκατάσταση λειτουργικών σχέσεων με την Ουάσιγκτον, καθώς μάλιστα παραμένει ανοικτό το ζήτημα των F-16. Και τα μηνύματα των ΗΠΑ για την ανάγκη η Τουρκία να ρίξει τους τόνους στην περιοχή κατέστησαν σαφή στις δύο πρόσφατες συναντήσεις του συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν με τον εκπρόσωπο του Τούρκου προέδρου Ιμπραήμ Καλίν.
• ∆εύτερον, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ επί της ουσίας συμπλέει πλήρως με την Αθήνα αναφορικά με το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Υπενθυμίζεται πως στις αρχές του μηνός, με αφορμή το συμπληρωματικό μνημόνιο Αγκυρας – Τρίπολης αναφορικά με την προοπτική διεξαγωγής ερευνών από την Τουρκία στην υφαλοκρηπίδα της Λιβύης, όπως αυτή έχει παράνομα οριστεί από τον Νοέμβριο του 2019, εξέδωσε μια απολύτως σαφή ανακοίνωση. «Σημειώνουμε ότι η προσωρινή κυβέρνηση της Λιβύης υποχρεούται, σύμφωνα με τις διατάξεις του οδικού χάρτη του Φόρουμ για τον Πολιτικό Διάλογο στη Λιβύη (LPDF), να μην εξετάζει νέες συμφωνίες που βλάπτουν τη σταθερότητα των εξωτερικών σχέσεων του λιβυκού κράτους ή του επιβάλλουν μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Σημειώνεται, πάντως, ότι παρά τη συνεχή «ώσμωση» μεταξύ Άγκυρας και Τρίπολης –με τελευταία κίνηση την υπογραφή συμφωνίας αμυντικής συνεργασίας, μόλις την περασμένη Τετάρτη– η Αθήνα δεν έχει ενδείξεις ότι δρομολογείται, τουλάχιστον άμεσα, κάποια ακραία κίνηση που θα επέβαλλε την αντίδραση της ελληνικής πλευράς, όπως για παράδειγμα η προσπάθεια διεξαγωγής ερευνών νοτίως της Κρήτης.
Δεν αποκλείει κυρώσεις το Βερολίνο
Τα ελληνοτουρκικά βρέθηκαν και στην ατζέντα των συνομιλιών Μητσοτάκη – Σολτς, κατά την πρώτη επίσκεψη Γερμανού καγκελαρίου στην Αθήνα μετά την έξοδο της Ελλάδας από το καθεστώς εποπτείας. Για την ελληνική πλευρά έχει ιδιαίτερη σημασία το γεγονός ότι το Βερολίνο έχει τοποθετηθεί σαφώς κατά της αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας. Ο κ. Σολτς ήταν προσεκτικός στις δηλώσεις του από την Αθήνα. Σύμφωνα όμως με πληροφορίες της «Κ», τις επόμενες μέρες το Βερολίνο θα διαμηνύσει προς τον Ερντογάν ότι η Γερμανία είναι πλήρως αντίθετη σε κάθε επιθετική ενέργεια εναντίον της Ελλάδας. Η γερμανική πλευρά θεωρεί πολύ κρίσιμο το διάστημα μέχρι τις τουρκικές εκλογές. Και αν χρειαστεί, θα απευθύνει ξεκάθαρη προειδοποίηση προς την Άγκυρα ότι θα προβεί στην επιβολή οικονομικών κυρώσεων. Σε κάθε περίπτωση, ο πρωθυπουργός κατέστησε σαφές προς τον καγκελάριο ότι η Αθήνα τάσσεται υπέρ των ανοικτών διαύλων επικοινωνίας και του διαλόγου, αλλά στη βάση του διεθνούς δικαίου και των σχέσεων καλής γειτονίας. Παράλληλα, ο κ. Μητσοτάκης αναφέρθηκε και στο τουρκολιβυκό μνημόνιο, σημειώνοντας πως υπονομεύει τη σταθερότητα στην περιοχή.
