Του Βασίλη Νέδου
Τακτική ασφαλών αποστάσεων από τη ρωσο-ουκρανική διένεξη κρατάει η Αθήνα, καθώς οι επόμενες ημέρες μπορεί να αποδειχθούν κρίσιμες για την εξέλιξή της.
Η Αθήνα εκπέμπει προς κάθε κατεύθυνση μήνυμα εναρμόνισης και ταύτισης με τις απόψεις των δυτικών εταίρων της στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ, σχετικά με την ανάγκη διατήρησης της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας και τον σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου, ωστόσο επιχειρεί, παράλληλα, να μη θέσει σε κίνδυνο αυτή την αργή και μάλλον επίπονη διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων με τη Ρωσία, την οποία, όπως και οι μεγαλύτερες χώρες της Ε.Ε., θεωρεί ως αναπόσπαστο τμήμα της αρχιτεκτονικής ασφαλείας της Ευρώπης. Αν και η αρχική ανάλυση στην Αθήνα ήταν ότι η κρίση στην Ουκρανία είναι πιθανότερο να επιλυθεί διπλωματικά, το ενδεχόμενο ένοπλης σύγκρουσης, μάλιστα κατά τα πρότυπα της εισβολής της Ρωσίας στη Νότια Οσετία (Γεωργία) το 2008, δεν έχει αποκλειστεί.
Σε αυτή την τεταμένη ατμόσφαιρα, η Αθήνα επιχειρεί να είναι παρούσα δίχως να διαταράσσει τις ισορροπίες, αλλά καθιστώντας σαφές προς τους απανταχού ομογενείς ότι η Ελλάδα δεν τους ξεχνάει. Την περασμένη εβδομάδα ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας, έκανε ένα αρκετά ριψοκίνδυνο ταξίδι, καθώς επισκέφθηκε τη Μαριούπολη, στην ευρύτερη περιοχή της οποίας κατοικούν σχεδόν 120.000 Ελληνες ομογενείς. Η σημασία της ελληνικής κοινότητας εκεί είναι αυξημένη, καθώς αποτελεί περίπου το 25% του πληθυσμού της ευρύτερης Μαριούπολης (περί τις 400.000), ενώ βρίσκεται πάνω στο σημείο επαφής (contact point) μεταξύ των ουκρανικών κρατικών δυνάμεων και των υποστηριζόμενων από τη Ρωσία δυνάμεων της Ανατολικής Ουκρανίας. Της μετάβασης του κ. Δένδια στη Μαριούπολη είχε προηγηθεί ένα αρκετά έντονο διπλωματικό παρασκήνιο, καθώς αρχικά από ουκρανικής πλευράς είχε βολιδοσκοπηθεί η πιθανότητα στάσης του υπουργού Εξωτερικών και στο Κίεβο.
Σημαντικό ρόλο στην επιτυχή έκβαση του ταξιδιού του κ. Δένδια στην Ουκρανία φέρεται να διαδραμάτισε αθόρυβα και ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα, Τζέφρι Πάιατ. Ο έμπειρος Αμερικανός διπλωμάτης, πρέσβης στο Κίεβο την περίοδο 2013-2016, αποτελεί πρόσωπο που χαίρει σεβασμού στην Ουκρανία, με πρόσβαση ακόμα και στα υψηλότερα επίπεδα της κυβέρνησης. Αλλωστε οι κ. Δένδιας και Πάιατ συναντήθηκαν το πρωί της Παρασκευής όταν, μεταξύ άλλων, συζήτησαν και την κατάσταση στην Ουκρανία. Στην επικοινωνία που είχε ενόσω μετέβαινε από το αεροδρόμιο της Ζαπορίζια προς τη Μαριούπολη με τον Ουκρανό ομόλογό του Ντμίτρο Κουλέμπα, ο κ. Δένδιας αποδέχθηκε και μια ιδιαίτερη πρόσκληση, να χρησιμοποιήσει τις σχέσεις που έχει η Αθήνα με τη Μόσχα. Η επαφή των κ. Δένδια και Κουλέμπα εκτιμάται ότι δεν είναι συγκυριακή – μάλιστα το επόμενο χρονικό διάστημα αναμένονται περαιτέρω πρωτοβουλίες από την ελληνική πλευρά.
Η Αθήνα εκπέμπει μήνυμα για την ανάγκη διατήρησης της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας, προσπαθώντας ωστόσο να μη θέσει σε κίνδυνο τη διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων με τη Ρωσία.
Η Ελλάδα βρίσκεται, παράλληλα, στο σταυροδρόμι μετακίνησης σημαντικών στρατιωτικών δυνάμεων τόσο από την πλευρά της Ρωσίας όσο και από εκείνη του ΝΑΤΟ. Κατ’ αρχάς αυτή την περίοδο θα βρίσκονται πέριξ της Ελλάδας δύο αεροπλανοφόρα, το αμερικανικό «Harry S. Truman» (αυτές τις ημέρες στην Αδριατική και στο Ιόνιο) και το γαλλικό «Charles de Gaulle» (που κινείται προς την Ανατολική Μεσόγειο), στις δυνάμεις κρούσης των οποίων θα συνεισφέρουν οι Ενοπλες Δυνάμεις (Ε.Δ.) με διάφορους τρόπους.
Παράλληλα, οι αμερικανικές δυνάμεις που διαχειμάζουν στην Ελλάδα και, κυρίως, η Πρώτη Ταξιαρχία Αεροπορίας Στρατού (1st Combat Aviation Brigade) στο Στεφανοβίκειο ετοιμάζονται τις επόμενες ημέρες να μεταφερθούν μέσω Αλεξανδρούπολης προς την Ανατολική Ευρώπη, κατά πάσα πιθανότητα ελαφρώς νωρίτερα από τον προγραμματισμένο χρόνο αναχώρησής τους. Πέρα, βέβαια, από την Αλεξανδρούπολη, χρησιμοποιείται απρόσκοπτα και η Σούδα. Ενώ τις επόμενες ημέρες αναμένεται να φανεί αν, μέσω ΝΑΤΟ, οι Αμερικανοί ζητήσουν κάποιες άλλες διευκολύνσεις ή και συμβολή ελληνικών Ε.Δ. στις ασκήσεις που ήδη πραγματοποιούνται στην Ανατολική Ευρώπη. Ενδιάμεσα επιταχύνονται και τα σενάρια εκπαίδευσης και ασκήσεων και με τις ελληνικές Ε.Δ. Το γεγονός ότι μεγάλες μονάδες των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων κινούνται δίχως, κατ’ ανάγκην, να δηλώνουν το στίγμα τους, υποδηλώνει ότι υπάρχει αυξημένος βαθμός επιχειρησιακής ετοιμότητας.
Η ρωσική κινητικότητα
Την ίδια στιγμή η Αθήνα παρακολουθεί με ενδιαφέρον και την κινητικότητα που υπάρχει στις θάλασσες γύρω από την Ελλάδα και από μέρους του ρωσικού ναυτικού. Αυτή την εβδομάδα αναμένεται να περάσουν το Γιβραλτάρ ρωσικά αντιτορπιλικά και άλλα πολεμικά πλοία με κατεύθυνση τη Μαύρη Θάλασσα. Ενώ αναμένεται και κίνηση αρματαγωγών προς τη Μαύρη Θάλασσα. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι πλέον υπάρχουν και αρκετές μετακινήσεις από τη Συρία και τις εκεί ρωσικές βάσεις προς τη Μαύρη Θάλασσα, αλλά και από την Ερυθρά Θάλασσα, μέσω του Σουέζ. Το εύρος των μετακινήσεων δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο, καθώς στα χρόνια της αυξημένης ρωσικής παρουσίας στη Συρία η διέλευση πολεμικών μέσω του Αιγαίου προς τα Δαρδανέλλια, με τη χρήση ή χωρίς των θεσμοθετημένων αγκυροβολίων στο αρχιπέλαγος, δεν ήταν ποτέ κάτι σπάνιο.
Η Τουρκία
Μια ιδιάζουσα πτυχή της ρωσο-ουκρανικής κρίσης, που δεν διαφεύγει την προσοχή της Αθήνας, είναι η συμφωνία Κιέβου – Αγκυρας για την προμήθεια τουρκικών UAV τύπου Bayraktar TB-2. Αν και η επιχειρησιακή αξία των UAV έναντι των δυνατοτήτων του οργανωμένου ρωσικού στρατού σε περίπτωση σύρραξης κρίνεται ως μικρή, η Αγκυρα τη χρησιμοποιεί για να δείξει προς τους Δυτικούς την αξία της τουρκικής παρέμβασης στην περιοχή. Πλέον, βέβαια, οι δύο πλευρές υπέγραψαν συμφωνία για την κατασκευή από την ουκρανική Motor Sich κινητήρων Ivchenko-Progress AI-450S, σε μεγαλύτερη κλίμακα. Οι κινητήρες αυτοί χρησιμοποιούνται για τα UAV τύπου Akinçi, τα οποία η Τουρκία φιλοδοξεί να μετατρέψει στο επόμενο εξαγωγικό «success story» της Baykar Tech, της εταιρείας που έχει δημιουργήσει η οικογένεια Μπαϊρακτάρ και αυτή τη στιγμή τελεί υπό τον Σελτζούκ Μπαϊρακτάρ, ο οποίος, μεταξύ άλλων, είναι και γαμπρός του Ερντογάν. Η τουρκική παρουσία στην Ουκρανία –δηλαδή σε ένα ακόμα σημείο στην περιφέρεια της Ρωσικής Ομοσπονδίας– είναι άλλωστε και ένας από τους λόγους που η Ελλάδα έχει επιπλέον κίνητρο να θέλει να κρατήσει λεπτές ισορροπίες, ιδιαίτερα σε μια περίοδο σχεδόν ολοκληρωτικής απουσίας της Ευρώπης. Η πρόσφατη μετάβαση Ερντογάν στο Κίεβο, και η ανάδειξη ακριβώς αυτής της μάλλον εξ αποστάσεως αντιμετώπισης του Ουκρανικού από το Βερολίνο και το Παρίσι, αποτελεί για την Αθήνα μια σαφή ένδειξη του διπλού παιχνιδιού που παίζει η Αγκυρα στο τρίγωνο Μόσχα – Ουάσιγκτον – Κίεβο.
