Του Απόστολου Τομαρά
Σχεδόν 40 μέρες μετά την άφιξη του τουρκικού γεωτρύπανου, 36,6 ναυτικά μίλια δυτικά του Ακάμα και η κατάσταση που επικρατεί στην περιοχή παραμένει ρευστή. Οι αντιδράσεις που εκδηλώθηκαν από πλευράς διπλωματικών υπηρεσιών προς αναχαίτηση των τουρκικών παραβιάσεων αξιολογούνται, την ίδια ώρα όμως η Λευκωσία εμφανίζεται να μην έχει ξεκάθαρη εικόνα για το ζητούμενο της παρουσίας του γεωτρύπανου στην περιοχή, δηλαδή αν ξεκίνησε εργασίες ή όχι. Επί του γενικότερου ζητήματος η παρουσία του τουρκικού γεωτρύπανου εντός υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ της Κύπρου, χαρακτηρίζεται ανησυχητική εξέλιξη πρώτα για την Κυπριακή Δημοκρατίας και μετά για Ε.Ε και εταιρείες που βρίσκονται νόμιμα εντός των ορίων δικαιοδοσίας της Δημοκρατίας. Ένα ζήτημα που φαίνεται να προβληματίζει έντονα σε διπλωματικό επίπεδο είναι η προσαρμαστικότητα που παρουσιάζει η τουρκική πλευρά, απέναντι σε όποια αντίμετρα εκδηλώθηκαν στο παρελθόν από πλευράς Κυπριακής Δημοκρατίας. Ένα θέμα που σχετίζεται άμεσα με το νομικά μέτρα που ανακοινώθηκαν πρόσφατα και προκάλεσαν, όπως φάνηκε, την ενόχληση της Άγκυρας.
Εργασίες
Στη λογική της δημιουργικής ασάφειας κινούνται οι απαντήσεις που δίνονται από διπλωματικές πηγές στο ερώτημα, αν το τουρκικό γεωτρύπανο ξεκίνησε εργασίες εντός της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ της Κύπρου. Υπάρχουν ενδείξεις ότι έχουν ξεκινήσει οι εργασίες, υπάρχου ενδείξεις ότι δεν έχουν ξεκινήσει είναι η απάντηση που δίνεται. Πέρα από τις ενδείξεις, στη Λευκωσία αυτό που επίσης αφήνεται να βγει προς τα έξω είναι ότι οι αρμόδιοι που παρακολουθούν την κατάσταση, στα δυτικά της Πάφου δεν είναι πεπεισμένοι ότι ξεκίνησαν εργασίες. Και αν επί του συγκεκριμένου θέματος δίνεται η εντύπωση πως τηρούνται χαμηλοί τόνοι για ευνόητους λόγους, αυτό στο οποίο φαίνεται να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή είναι στην επόμενη κίνηση των Τούρκων, εάν και εφόσον εκδηλωθεί.
Δυνητικά σημεία προκλήσεων
Υπό το πρίσμα πως η πρόθεση της Τουρκίας είναι να πραγματοποιηθούν εργασίες δυτικά της Πάφου, στην περίπτωση που η Άγκυρα δεν αναγκασθεί με οποιοδήποτε τρόπο να αλλάξει ρότα, θεωρείται σχεδόν βέβαιο πως θα μετακινηθεί σε συγκεκριμένα σημεία εντός της περιοχής των αδειοδοτημένων τεμαχίων. Αυτά τα σημεία είναι περιοχές όπου το ερευνητικό σκάφος Barbaros πραγματοποίησε παράνομες έρευνες, πρώτα το 2014 και μετά το 2018. Στις ασκήσεις επί χάρτου που έχουν γίνει συμπεριλαμβάνονται και περιοχές προς την πλευρά της κατεχόμενης Αμμοχώστου και της Καρπασίας.
Τ/κ και Τουρκία
Ένα άλλο σημείο τις επιχειρηματολογίας που έχει αναπτυχθεί στη Λευκωσία έχει να κάνει με το κατά πόσο η Τουρκία εξυπηρετεί τα συμφέροντα των Τ/κ ή της ιδίας. Λαμβάνοντας υπόψη χάρτες που έχει παρουσιάσει η Τουρκία οι παράνομες διεκδικήσεις δυτικά και βόρεια της Κύπρου, υποστηρίζεται πως δεν εξυπηρετούν τους Τ/κ αλλά την ίδια.
- Με δική της παραδοχή, η διεκδίκηση της Τουρκίας σε υφαλοκρηπίδα στα δυτικά της Κύπρου δεν αφορά σε δικαιώματα της τουρκοκυπριακής κοινότητας.
-Πρόκειται για διεκδίκηση υφαλοκρηπίδας αποκλειστικά για το Τουρκικό κράτος.
-Αυτό εναντιώνεται στα συμφέροντα των Τ/κ οι οποίοι, μαζί με τους Ε/κ, θα αποστερηθούν τα οφέλη από την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της δυτικής υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ της Κύπρου.
Νομικά μέτρα
Αν υπάρχει ένα σημείο που φαίνεται να προκαλεί ικανοποίηση στη Λευκωσία, αυτό είναι τα νομικά αντίμετρα που τέθηκαν σε εφαρμογή με την έκδοση αριθμού (διψήφιου) ενταλμάτων για όσους συνεργάζονται με τη Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίων, εντός οριοθετημένης περιοχής της Δημοκρατίας. Ωστόσο και εδώ γίνεται κατανοητό πως το εύρος αποτελεσματικότητας των νομικών μέτρων είναι περιορισμένης χρονικής διάρκειας. Επί του προκειμένου υπάρχουν περιπτώσεις του παρελθόντος, όπου οι κινήσεις που έγιναν από πλευράς Κυπριακής Δημοκρατίας αποθάρρυναν εταιρείες να συμμετέχουν σε δραστηριότητες που αντίκεινται του διεθνούς δικαίου, ωστόσο η Τουρκία όπως φάνηκε και με τα γεωτρύπανα, ξεπέρασε τα εμπόδια αγοράζοντας δικά της. Έτσι και στην παρούσα φάση δεν μπορεί να αποκλειστεί η πιθανότητα η τουρκική πλευρά να πετύχει να μην είναι εξαρτώμενη από τρίτους.
Τα διεθνή εντάλματα
Άμεση ή έμμεση συμμετοχή εταιρείας χωρίς τη ρητή συναίνεση της Κυβέρνησης της ΚΔ, αποτελεί σοβαρό ποινικό αδίκημα (ποινές πέραν του € 1.000.000 και/ή 5 χρόνια φυλάκιση) σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία. Τα εντάλματα που έχουν εκδοθεί στρέφονται κατά στελεχών εταιρειών ή άλλων αξιωματούχων εταιρειών που συνεργάζονται με την Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίων ή οποιαδήποτε άλλα πρόσωπα.
Οι συντεταγμένες
Ένα άλλο ζήτημα που προέκυψε με την εδώ παρουσία του τουρκικού γεωτρύπανου αφορούσε το χρόνο που επιλέχθηκε από πλευράς διπλωματικών υπηρεσιών να γίνει η κατάθεση συντεταγμένων, δυτικά και βόρεια της Κύπρου. Οι νέες συντεταγμένες κατατέθηκαν την ίδια μέρα που το τουρκικό γεωτρύπανο εισήλθε στην κυπριακή υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ με σκοπό την ακριβή αποτύπωση του ορίου της κυπριακής δικαιοδοσίας. Όπως λέγεται η κατάθεση συντεταγμένων και ο ακριβής προσδιορισμός των ορίων δικαιοδοσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας, εκτός των άλλων, εξυπηρετούσε και την έκδοση των διεθνών ενταλμάτων.
«Διαφιλονικούμενη» περιοχή
Σε διπλωματικό επίπεδο απορρίπτεται ατηγορηματικά ο όρος «διαφιλονικούμενη» περιοχή. Απέναντι σε όσους και όσες χώρες αναπτύσσουν μια τέτοια θεώρηση για τις τουρκικές προκλητικές ενέργειες προβάλλονται τρία επιχειρήματα.
-Τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κύπρου στην υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ της δεν δύνανται να καταργηθούν από μια ανακοίνωση ενός άλλου κράτους που υποστηρίζει ότι έχει διεκδικήσεις σε περιοχή της υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ της.
-Προκειμένου να υπάρξει μια γνήσια διαφορά απαιτείται από το άλλο κράτος να παρουσιάσει μια εύλογη νομική διεκδίκηση στην υπό αμφισβήτηση περιοχή.
- Μη επαρκώς στοιχειοθετημένες διεκδικήσεις δεν μπορούν να στερήσουν από ένα παράκτιο κράτος τα δικαιώματά του σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο ή να απαιτήσουν την εγκατάλειψη της άσκησης αυτών των δικαιωμάτων.
