Του Απόστολου Κουρουπάκη
Το «Motortown» του Σίμον Στήβενς είναι η 168η παραγωγή της ΕΘΑΛ και μεταξύ άλλων μιλάει για τον πόλεμο και τα δεινά που αυτός προκαλεί, αλλά και για τον ίδιο τον άνθρωπο. Η παράσταση ανεβαίνει σε σκηνοθεσία του Αχιλλέα Γραμματικόπουλου, με τους Φώτη Καράλη, Κλείτο Κωμοδίκη, Αλεξία Αλέξη, Γρηγόρη Γεωργίου, Αχιλλέα Γραμματικόπουλο, Άνθη Κάσινου, Λουκά Ζήκο και Ελεάνα Παπαδοπούλου επί σκηνής.
Οι ηθοποιοί της παράστασης μίλησαν στην «Κ» για το έργο και γιατί αυτό και σήμερα μας αφορά, τι σημαίνει ηθική και αν οι τέχνες μπορούν να κάνουν τη διαφορά στον κόσμο... Ως λεζάντες για τις φωτογραφίες του Γιώργου Γιάννου επιλέξαμε χαρακτηριστικές ατάκες από το έργο.
Κοίτα, ας μην το κάνουμε θέμα. Μια πρόταση κάναμε. Έχω την εντύπωση πως η Έλεν σε βρίσκει πολύ ελκυστικό. Αλλά μη νιώθεις και υποχρέωση να κάνεις κάτι που δεν θες.
–Πώς ερμηνεύετε τη φράση: Άνθρωποι που κινούνται εκτός ηθικής... τι σημαίνει ηθική;
Γρηγόρης Γεωργίου: Ηθική .. η σημασία αυτής της μεγάλης λέξης έχει να κάνει με το σωστό και το λάθος , το επιτρεπτό και το απαγορευμένο, κυρίως με το ποιες πράξεις είναι αποδέκτες και ορθές και ποιες ανάρμοστες και λανθασμένες . Ωστόσο το τι είναι ορθό ή λάθος για τον κάθε άνθρωπο είναι διαφορετικό έτσι ώστε το ζήτημα ηθικής να αποτελεί αντικείμενο διαφωνιών. «Άνθρωποι που κινούνται εκτός ηθικής» αυτοί που δημιουργούν δικούς τους κώδικες, αψηφώντας τους βασικούς κανόνες της κοινωνικής και ανθρώπινης συμφωνίας, άτομα που δρουν αυτόβουλα με δικούς τους νόμους και κανόνες, αυτοί που θα μπορέσουν να σηκώσουν ένα πιστόλι και να σκοτώσουν τον άλλον κάνοντας «σωστό» το «λάθος» των υπολοίπων.
Κλείτος Κωμοδίκης: Οι άνθρωποι που κινούνται εκτός ηθικής είναι αυτοί που σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο μιας συγκεκριμένης κοινωνίας οι πράξεις τους είναι ανάρμοστες και λανθασμένες. Και λέω συγκεκριμένη περίοδο και κοινωνία γιατί οι ηθικές αξίες μεταβάλλονται και αναπροσαρμόζονται ανάλογα με τις κοινωνικές συνθήκες που υπάρχουν σε κάθε χρονική στιγμή. Άρα το ερώτημα που εγείρεται τι είναι ηθική είναι ένα φιλοσοφικό ερώτημα και μια προσωπική αναζήτηση του καθενός μας. Για μένα προσωπικά η ηθική είναι μια καθημερινή προσπάθεια οι πράξεις μου να μην έχουν οποιαδήποτε αρνητικό αντίκτυπο εις βάρος κάποιου άλλου ανθρώπου, τουλάχιστον στο επίπεδο της συνειδητότητας που βρίσκομαι αυτή τη στιγμή.
Λουκάς Ζήκος: Ηθική είναι ένα σύστημα αξιών που διέπει τις κοινωνίες. Αυτό το σύστημα μπορεί να διαφέρει από κοινωνία σε κοινωνία και από εποχή σε εποχή. Όταν λέμε ότι ένας άνθρωπος κινείται εκτός ηθικής εννοούμε ότι αυτός ο άνθρωπος δεν αποδέχεται το σύστημα αξιών της κοινωνίας του και του καιρού του και κινείται έξω απ’ αυτό.
Λη: Δε νομίζω πως μπορώ να κρατήσω το στόμα μου κλειστό. Νομίζω ότι θα τα πω όλα στην αστυνομία.
Ελεάνα Παπαδοπούλου: Άνθρωποι εκτός ηθικής…Αυτοί που νιώθουν ότι η ύπαρξή τους καταπιέζεται μέσα στους κώδικες καλής συμπεριφοράς της κοινωνίας στην οποία ζουν . Επιθυμούν να αντιδράσουν και να προκαλέσουν τους «εντός ηθικής».Η ηθική όμως δεν ανήκει σε κανένα κοινωνικό, πολιτειακό ή πολιτικό σύστημα επί της ουσίας αλλά διέπει τον χαρακτήρα του καθενός από εμάς που οφείλει να ζει τη ζωή του με το μέτρο του δίκαιου και του καλού .Σ έναν ηθικά κλονισμένο κόσμο ο καθένας ψάχνει την ηθική σταθερά του.
Αλεξία Αλέξη: Η ηθική είναι κάτι πολύ προσωπικό για τον καθένα. Δεν μοιραζόμαστε όλοι τις ίδιες ιδέες και δεν έχουμε όλοι τα ίδια όρια. Δεν αναγνωρίζουμε ούτε ορίζουμε όλοι με τον ίδιο τρόπο τι είναι σωστό και τι είναι λάθος. Κι όμως, υπάρχουν κανόνες που είναι καθολικοί. Όπως το ότι δεν σκοτώνουμε. Δεν αγγίζουμε παιδιά.
Άνθη Κάσινου: Υπάρχουν ποικίλες κυρίαρχες κοινωνικές αντιλήψεις και συμπεριφορές, που τρέφονται από ακραίες συναισθηματικές συγκινήσεις ή από έλλειψη επαρκούς γνώσης και κατανόησης. Οι οποίες μπορούν να φθάσουν ως τον βαθμό της απροκάλυπτης βαρβαρότητας. Η ηθική θέτει ποιες ανθρώπινες πράξεις είναι σωστές και αποδεκτές και ποιες ανάρμοστες και λανθασμένες ως προς τους κανόνες που διέπουν το κοινωνικό σύνολο.
Λη: Άμα πας να τους δεις, ζήτα να σ’ το δείξουν. Δε θα πιστεύεις στα μάτια σου. Σαν να μην είσαι εσύ.
–Μπορούμε να λέμε ότι οι λαοί έχουν μερίδιο ευθύνης για τους πολέμους ή την τρομοκρατία;
Γρηγόρης Γεωργίου: Πόλεμος και τρομοκρατία. Μερίδιο ευθύνης αυτών έχει ο άνθρωπος και τα ανθρώπινα συμφέροντα. Η απληστία και η ανθρώπινη ανάγκη κατάκτησης του «παραπάνω». Οι άνθρωποι σκοτώνουν ανθρώπους, λαοί πολεμούν λαούς. Όλοι έχουμε ευθύνη για ό,τι συμβαίνει στον κόσμο. Εμείς τον αποτελούμε.
Κλείτος Κωμοδίκης: Έχουν οι λαοί μερίδιο ευθύνης σε δημοκρατικά πολιτεύματα εφόσον εκλέγουν τους ηγέτες τους. Έχουν οι λαοί μερίδιο ευθύνης όταν επιδεικνύουν ανεκτικότητα σε πολλά κακώς κείμενα των ιδιοτελών ηγετών τους. Σίγουρα όχι την απόλυτη ευθύνη μα μερίδιο αυτής. Αυτό βέβαια δεν μπορούμε να πούμε ότι ισχύει στον ίδιο βαθμό σε απολυταρχικά καθεστώτα εκεί όπου ο λαός δεν έχει τη δυνατότητα να αλλάξει και πολλά.
Λουκάς Ζήκος: Βεβαίως μπορούμε. Όχι το μεγαλύτερο βέβαια, αλλά δεν είναι και άμοιροι ευθυνών. Τουλάχιστον στις δημοκρατίες. Οι λαοί στις δημοκρατίες φέρουν ευθύνη για τους ηγέτες που εκλέγουν, οι οποίοι μπορεί να τους οδηγήσουν σε πολέμους ή σε πράξεις βίας, τρομοκρατίας ή ακόμα και γενοκτονίας έναντι άλλων λαών. Ποιος θα μπορούσε για παράδειγμα να υποστηρίξει ότι ο Γερμανικός λαός δεν φέρει ευθύνη για τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο και το ολοκαύτωμα, την στιγμή που ήταν εκείνος που με την ψήφο του επέτρεψε στο ναζιστικό κόμμα να έρθει πρώτο στις εκλογές του 1932 με περίπου 33% και να ανέλθει στην εξουσία;
Ντάννυ: Ο πόλεμος δεν φταίει σε τίποτα. Μια χαρά ήταν ο πόλεμος. Μου λείπει. Το ζόρι είναι όταν γυρίζεις πίσω.
Ελεάνα Παπαδοπούλου: Έχουν οι λαοί μερίδιο ευθύνης σε δημοκρατικά πολιτεύματα εφόσον εκλέγουν τους ηγέτες τους. Έχουν οι λαοί μερίδιο ευθύνης όταν επιδεικνύουν ανεκτικότητα σε πολλά κακώς κείμενα των ιδιοτελών ηγετών τους. Σίγουρα όχι την απόλυτη ευθύνη μα μερίδιο αυτής. Αυτό βέβαια δεν μπορούμε να πούμε ότι ισχύει στον ίδιο βαθμό σε απολυταρχικά καθεστώτα εκεί όπου ο λαός δεν έχει τη δυνατότητα να αλλάξει και πολλά.
Άνθη Κάσινου: «Κανένας δεν είναι τόσο ανόητος ώστε να προτιμά τον πόλεμο από την ειρήνη. Στην ειρήνη, οι γιοι θάβουν τους πατεράδες τους. Στον πόλεμο, οι πατεράδες θάβουν τους γιους» (Ηρόδοτος). Δεν θεωρώ πως υπάρχει υγιής λαός που επιζητά τη σύγκρουση και τον διχασμό. Ο πόλεμος «ωφελεί τους δυνατούς» που τον προκαλούν ενώ στιγματίζει τις ζωές των απλών ανθρώπων.
Αλεξία Αλέξη: Η ανθρώπινη φύση έχει μερίδιο ευθύνης για τους πολέμους ή την τρομοκρατία. Το τι γίνεται ανάμεσα σε λαούς είναι μια αποτύπωση της μικρότερης κοινωνίας μας. Της κοινωνίας όλων των λαών. Ο δυνατός θέλει να γίνει ακόμα δυνατότερος. Αυτός που ήταν κάποτε αδύνατος και τώρα έχει εξουσία τρομοκρατεί. Κανείς δεν είναι αθώος.
Ντάννυ: Να τη χέσω εγώ τη σημερινή νεολαία! Δεν έχουν ιδέα τι να κάνουν στη ζωή τους. Κανένα στόχο. Κανένα όραμα. Καμιά προοπτική. Μα την αλήθεια, είστε για κλάματα.
–Έχουν οι λαοί και οι τέχνες τη δύναμη να αντισταθούν στη δύναμη της κατανάλωσης, του πολέμου;
Γρηγόρης Γεωργίου: Οι τέχνες είναι μια ωραία δίοδος να διδάξει την ηθική. Μπορεί να δείξει μέσα από ένα έργο, μια μικρή μεμονωμένη πραγματικότητα και να θέσει τον άνθρωπο σε προβληματισμό, σε ανησυχία. Μπορεί να δείξει το σωστό ή ακόμα και το αντίθετο , μπορεί να σε σοκάρει με την γυμνή πραγματικότητα και να ανατρέψει απόψεις που είχες μέχρι τώρα. Τώρα εάν αυτή η δύναμη της τέχνης μπορεί να σταματήσει την δύναμη της κατανάλωσης, του πολέμου... Θα έπρεπε να το είχε κάνει στο πέρασμα των χρόνων
Λουκάς Ζήκος: Ναι, έχουν κάποια δύναμη. Στην προηγούμενη ερώτησή σας, απάντησα ότι φέρουν ευθύνη. Από την στιγμή λοιπόν που φέρουν ευθύνη ναι έχουν και κάποια δύναμη. Περιορισμένη όμως σε σχέση με την πολιτική ή οικονομική ηγεσία τους.
Ελεάνα Παπαδοπούλου: Έχουν τη δύναμη να αντισταθούν στη δύναμη της κατανάλωσης, του πολέμου ,έχουν οι τέχνες τη δύναμη να δείξουν, να προβληματίσουν, καλό θα ήταν χωρίς κανένα διδακτικό ύφος να θρέψουν μυαλά και συνειδήσεις. Να θέσουν ερωτήματα , να καλλιεργήσουν την κουλτούρα δυνατότητας της αντιμετώπισης βίαιων συμπεριφορών , άρρωστων συνειδήσεων , διαταραγμένων καταστάσεων και απατηλών ψευδαισθήσεων. Όταν τίθενται ερωτήματα πέφτει ο πρώτος σπόρος αφύπνισης στα εύφορα μυαλά και τις ψυχές των ανθρώπων.
Πωλ: Μ’ άλλα λόγια, τώρα πια είναι δυνατόν να κηρύξεις πόλεμο και σε αφηρημένες έννοιες. Σε μια συναισθηματική κατάσταση, να πούμε.
Αλεξία Αλέξη: Το ανθρώπινο είδος είναι συνάμα το πιο υπέροχο και το πιο επικίνδυνο ον της φύσης. Είμαστε ικανοί για υπέροχα πράγματα και την ίδια ώρα ικανοί για την απόλυτη καταστροφή. Είμαι αισιόδοξη εκ γενετής. Για κάθε πράξη βίας που φτάνει στα αυτιά μας, υπάρχουν 10 πράξεις αγάπης που δεν ακούμε ποτέ. Οι τέχνες είναι ένα μέσο για να γνωρίσει καλύτερα ο άνθρωπος τον εαυτό του. Να δει κατάματα το κακό μέσα του και να το εξορκίσει. Μπορούν οι τέχνες από μόνες τους να κάνουν τη διαφορά? όχι. Αλλά εάν έστω και ένας άνθρωπος διαλέξει ένα πινέλο, μια πένα, ένα τραγούδι αντί για ένα όπλο, ένα χαστούκι, μια βρισιά θα έχουμε αφήσει τον κόσμο λίγο καλύτερο.
Άνθη Κάσινου: Η τέχνη οφείλει να αφουγκράζεται «τα σημεία των καιρών» και να αντιπαρατίθεται στα κακώς κείμενα κάθε εποχής, αυτό βέβαια στο μέτρο του δυνατού που μπορεί να επηρεάσει… ανεξαρτήτως αποτελέσματος όμως οφείλει να συγκρουστεί και να πολεμήσει… τον πόλεμο!
Μάρλυ: Ντάννυ, κοίτα! Χαίρομαι που γύρισες. Χαίρομαι που τη γλύτωσες. Χαίρομαι που δεν έγινες κομμάτια. Κι ελπίζω ότι θα καταφέρεις να τα βγάλεις πέρα.
–Πόσο αλήθεια μας αφορά ένα τέτοιο έργο; Είναι αυτονόητη η απάντηση;
Γρηγόρης Γεωργίου: Το Motortown είναι μια γυμνή πραγματικότητα, που αποσκοπεί στο ταρακούνημα της ψυχής δείχνοντας ωμά τους κινδύνους που ελλοχεύουν στην ζωή αλλά και την ανάγκη αποδοχής και σεβασμού που όλοι μας προσδοκούμε από τους γύρω μας.
Λουκάς Ζήκος: Ειδικά στις μέρες μας, με τον πόλεμο να μαίνεται στην Ευρώπη, με τις καραβιές των προσφύγων και των μεταναστών να θαλασσοπνίγονται στη Μεσόγειο ναι φυσικά. Μας αφορά απόλυτα αυτό το έργο.
Ελεάνα Παπαδοπούλου: Βεβαίως και μας αφορά αυτό το έργο όλους και όχι μόνο τώρα που μαίνεται ο πόλεμος αλλά κάθε στιγμή της ζωής μας. Είναι ένα έργο ειλικρινές, ένα έργο που δεν εκφράζει συνειδητά μια θέση αλλά θέτει ερωτήματα.
Αλεξία Αλέξη: Το έργο αυτό μας αφορά όλους, αλλά δεν μπορεί ένα έργο να σε επηρεάσει αν δεν το αφήσεις. Θέτει ερωτήματα που είμαστε υπεύθυνοι να θέσουμε σε πρώτο βαθμό σαν κοινωνία και έπειτα ο καθένας προσωπικά. Πρέπει ο καθένας να προβληματιστεί όσον αφορά τη δική του προσωπική ευθύνη στα προβλήματα που εντοπίζει στον κόσμο. Η κοινωνία δεν είναι μια γενική έννοια. Είμαι εγώ και εσύ. Είναι εύκολο να λέμε πάντα ότι φταίει κάποιος άλλος.
Άνθη Κάσινου: Πιο επίκαιρο από ποτέ, το έργο λειτουργεί ως καθρέφτης για τον θεατή… τον αναγκάζει να έρθει αντιμέτωπος με τη «δική του ευθύνη»... τη δική του «θέση»… Μας υπενθυμίζει τα «τραύματα» που δημιουργεί όχι μόνο σε αυτούς που πολεμούν αλλά σε ολόκληρη την κοινωνία.
Λη: Δεν θέλει να σε δει. Έτσι μου ‘πε να σου πω. Κι ακόμα μου ‘πε να σου πω ότι της προκαλείς τρόμο. Τα γράμματα σου την τρομάζανε, λέει.
–Τον συγγραφέα απασχολούν και ζητήματα όπως ο ρατσισμός και ο σεξισμός, το αντιπολεμικό κίνημα, ο καταναλωτισμός, κ.ά. είναι τελικά όλα αλληλένδετα;
Γρηγόρης Γεωργίου: Όλα είναι αλληλένδετα . Η παιδεία, η ηθική και οι αξίες είναι φανερά απούσες στην ψυχοσύνθεση του κεντρικού ήρωα. θεωρώ ότι αυτό έχει την σκοπιμότητα του από τον συγγραφέα έτσι ώστε όλα τα θέματα ρατσισμού, σεξισμού, καταναλωτισμού κ.ά. να φαίνονται στο έπακρο τους και να δείχνουν την αλυσιδωτή σύνδεση που έχουν μεταξύ τους
Λουκάς Ζήκος: Όλα αυτά τα ζητήματα απασχολούν την κοινωνία μας. Επηρεάζουν τη ζωή μας. Η οποία έχει μία συνέχεια. Δεν είναι χωρισμένη σε κουτάκια. Και η δική μας η ζωή επηρεάζει με τη σειρά της, άλλοτε σε μεγαλύτερο κι άλλοτε σε μικρότερο βαθμό, τις ζωές των άλλων. Φυσικά είναι αλληλένδετα. Πώς το λέγαμε παλιότερα; Το πέταγμα μιας πεταλούδας στην Κίνα, μπορεί να προξενήσει τυφώνες στην Αμερική. Κάπως έτσι.
Ελεάνα Παπαδοπούλου: Φυσικά και είναι αλληλένδετα ,το ένα δυστυχώς θρέφει το άλλο και δημιουργείται ο φαύλος κύκλος μίας κοινωνίας που νοσεί και με υποκριτικό τρόπο κρύβεται πίσω από το δάχτυλό της εκθέτοντας σε κίνδυνο αυτούς που έχουν πίστη στα μεγάλα ιδανικά και θέτουν εαυτόν στη διάθεση του κοινού καλού. Μια κοινωνία που δεν είναι υπέρ αδυνάτου ως θα όφειλε, μια κοινωνία που υποστηρίζει αυτούς που έχουν αγοραστική δύναμη και υπεροπτική ματιά στον τρόπο που αντιμετωπίζουν το οτιδηποτε.
Άνθη Κάσινου: Όλα αυτά είναι συμπτώματα μιας κοινωνίας σε φθορά και ηθικό ξεπεσμό…σαφώς είναι αλληλένδετα!
Ντάννυ: Και τι δεν κάναμε εκεί κάτω, στη Βασόρα! Πλάκα είχε!…Δεν ήσουνα σίγουρος για κανέναν. Δεκατεσσάρων χρονών κορίτσι; Τι πάει να πει; Κι αν είχε χώσει καμιά μπόμπα κάτω απ’ την μπούρκα της;
Ο Φώτης Καράλης, ο οποίος υποδύεται τον Ντάννυ, έναν Βρετανό στρατιώτη, που υπηρετούσε στη Βασόρα και επιστρέφει στην πατρίδα του, είχε μιλήσει στην έντυπη «Κ» και μεταξύ άλλων είχε πει ότι κι εμείς ως κοινωνία έχουμε τις ευθύνες μας για ό,τι μαύρο συμβαίνει γύρω μας... «Mε το να μην ευαισθητοποιούμαστε και να μην πράττουμε ενεργά, γινόμαστε συμμέτοχοι στον κάθε πόλεμο. Είτε αυτό είναι μεταξύ κρατών, είτε μεταξύ ανθρώπων, είτε μεταξύ ψυχών».
Όσο για το γιατί μας αφορά όλους το «Motortown» ο Φώτης Κάραλης μού είπε πως εκτός από το ότι είναι ένα έργο που γίνεται με πολλούς καλούς συνεργάτες, είναι επίσης ένα έργο που θέτει ερωτήματα. «Είναι μια κατάθεση γεγονότων που αφήνουν τον θεατή να αποφασίσει τι είναι σωστό και τι όχι. Πού είναι τα όρια; Τι είμαστε ως κοινωνία; Το έργο τελειώνει σε μια άνω τελεία. Ας γράψει ο κάθε θεατής το τέλος που πιστεύει. Και μετά ας το επεξεργαστεί. Ας το σκεφτεί καλά».
Άλλοι συντελεστές
Μετάφραση: Δημήτρης Κιούσης, σκηνοθεσία: Αχιλλέας Γραμματικόπουλος, σκηνικά/Κοστούμια: Γιώργος Γιάννου, μουσική επιμέλεια: Αχιλλέας Γραμματικόπουλος και Μιχάλης Δημητριάδης, μουσική σύνθεση: Γιώργος Εμπεδοκλής, σχεδιασμός φωτισμών: Αλεξάντερ Γιότοβιτς, βοηθός σκηνοθέτη: Άνθη Κάσινου, φωτογραφίες: Γιώργος Γιάννου. Dj performer: Μιχάλης Δημητριάδης
Πληροφορίες
Θέατρο ΕΘΑΛ: 9 Απριλίου, ώρα 8:30 μ.μ. και 10 Απριλίου, ώρα 6:30 μ.μ.
Θέατρο Δέντρο (Λευκωσία): 13, 14, 15 & 16 Απριλίου, ώρα 8:30 μ.μ.
Επικοινωνία: 25877827
Προπώληση εισιτηρίων: Sold Out Tickets στον σύνδεσμο https://bit.ly/3JFRe4P και σε όλα τα καταστήματα Στεφανής
Κατάλληλο για ηλικίες άνω των 18
