Kathimerini.gr
Αιμίλιος Χαρμπής
Την ώρα που θα δημοσιευθούν αυτές οι γραμμές, ο Γιώργος Λάνθιμος είναι αρκετά πιθανό να κρατάει στα χέρια του ένα από τα σημαντικά βραβεία του φετινού Φεστιβάλ Βενετίας – γιατί όχι και τον Χρυσό Λέοντα. Ακόμη όμως κι αν αυτό δεν συμβεί, το βέβαιο είναι πως το «Poor things», η νέα του ταινία, έχει αποσπάσει διθυραμβικά σχόλια στη Μόστρα, γοητεύοντας τόσο με την αισθητική της όσο και με τη διαχείριση ενός απόλυτα σύγχρονου θέματος, έστω και σε περιβάλλον… εποχής. Η βικτωριανή ηρωίδα του, ερμηνευμένη από την Εμα Στόουν, είναι μια νεαρή γυναίκα, την οποία έχει φέρει πίσω στη ζωή ένας ιδιόρρυθμος επιστήμονας (Γουίλεμ Νταφόε). Ξεκινώντας να μάθει τον κόσμο από την αρχή και μην υπακούοντας σε κανένα από τα στερεότυπα που αφορούν τη «θέση» της γυναίκας, η Μπέλα θα ξεκινήσει ένα επικό ταξίδι αυτογνωσίας και απελευθέρωσης.
Η γυναικεία εμπειρία είναι φυσικά ένα από τα δημοφιλέστερα θέματα αυτή τη στιγμή στο σινεμά. Κάποιοι ωστόσο ισχυρίζονται πως αρμόδιες για να ασχοληθούν μαζί του είναι μόνο οι γυναίκες κινηματογραφίστριες. «Προφανώς και πρέπει να ασχολούνται, και ευτυχώς τα τελευταία χρόνια έχουν την ευκαιρία να το κάνουν περισσότερο. Σίγουρα όμως, αν θέλουμε να υπάρξει κάποια βελτίωση, θα πρέπει και οι άνδρες να αναγνωρίσουν τον ρόλο τους στη διαμόρφωση των συγκεκριμένων κοινωνικών συμβάσεων και στερεοτύπων. Αυτό είναι θετικό βήμα. Αλλιώς θα έχουμε απλώς μια σκέτη αντιπαλότητα και καμία ελπίδα να προχωρήσουμε παραπέρα. Είναι αλήθεια ότι κυρίως άνδρες έφτιαξαν αυτή την ταινία (σ.σ. σεναριογράφος ο Τόνι ΜακΝαμάρα), όμως όλοι μας προσπαθήσαμε με ειλικρίνεια να μιλήσουμε για τη φύση των ανδρών, για τη συνύπαρξη με τις γυναίκες και το πως αιώνες ιστορίας έχουν διαμορφώσει τη σημερινή κατάσταση. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η πρωταγωνίστριά μας είναι μια γυναίκα, στην οποία προσπαθούμε, κατά κάποιο τρόπο, να δώσουμε πίσω την ελευθερία που της έχουμε στερήσει», μας λέει το πρωί πριν από την επίσημη πρεμιέρα της ταινίας ο Γιώργος Λάνθιμος.
Η σεξουαλικότητα
Αυτό το ταξίδι χειραφέτησης της Μπέλα είναι σε μεγάλο βαθμό σεξουαλικό. Το ίδιο το φιλμ περιέχει αρκετές ερωτικές σκηνές, σχεδιασμένες ωστόσο όχι με ηδονοβλεπτική αλλά περισσότερο με εξερευνητική ματιά, όπως συμβαίνει και με τις υπόλοιπες περιπέτειες της ηρωίδας. «Το σεξουαλικό είναι πολύ σημαντικό κομμάτι, όχι μόνο για τις γυναίκες αλλά για τους ανθρώπους γενικότερα, όπως κι αν ταυτίζονται σεξουαλικά. Ισως εδώ μοιάζει τονισμένο διότι, για κάποιο λόγο, έχει γίνει πια σχεδόν ταμπού να μιλάς για αυτό στο σύγχρονο σινεμά. Αντιθέτως, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με την απεικόνιση, π.χ., της ακραίας βίας. Για εμάς ήταν σημαντικό να μην είμαστε συντηρητικοί σε αυτό το πεδίο, γιατί διαφορετικά δεν θα ήμασταν ειλικρινείς απέναντι στην Μπέλα και όλη αυτή την αυθόρμητη ελευθερία που εκφράζει σωματικά και σεξουαλικά».
Στο επίκεντρο της ταινίας, φυσικά, δεσπόζει η φιγούρα της Εμα Στόουν. Η βραβευμένη με Οσκαρ ηθοποιός έχει κάνει ήδη τρεις ταινίες με τον Λάνθιμο (μία μικρού και δύο μεγάλου μήκους), ενώ έχει ολοκληρώσει τα γυρίσματα της τέταρτης, σε μια καλλιτεχνική σχέση που μοιάζει πια αδιαπραγμάτευτη. «Ολα έχουν να κάνουν με τον σεβασμό και την εμπιστοσύνη. Προφανώς την εκτιμώ πολύ ως ηθοποιό και εκείνη εκτιμά τη δουλειά μου, όμως στο τέλος υπάρχει κάτι πιο σπάνιο: να βρεις έναν άνθρωπο με τον οποίο επικοινωνείς σχεδόν χωρίς να χρειάζεται να μιλήσεις. Αυτό είναι πραγματικά πολύτιμο με οποιονδήποτε συνεργάτη. Διαρκώς συζητάμε τι θέλουμε να κάνουμε μαζί, ρίχνουμε ιδέες. Μια ηθοποιός σαν την Εμα είναι φυσικά πολυάσχολη, όμως αν έχεις στο μυαλό σου ότι το πιο σημαντικό είναι να δουλέψεις με έναν άνθρωπο, βρίσκεις τρόπο να το κάνεις».
Ένα άλλο κομμάτι που ξεχωρίζει το «Poor things» είναι, όπως είπαμε, το αισθητικό. Εχοντας στη διάθεσή του ένα φανερά αυξημένο μπάτζετ σε σχέση με την «Ευνοούμενη», ο Ελληνας κινηματογραφιστής το… γλεντάει: και ασπρόμαυρο και έγχρωμο και ειδικά εφέ και περίτεχνα, σχεδόν παραμυθένια, σκηνικά. «Αρχικά, το μπάτζετ δεν είναι ποτέ αρκετό», απαντά γελώντας εκείνος και συνεχίζει: «Διαβάζοντας το βιβλίο (σ.σ. του Αλιστερ Γκρέι, στο οποίο βασίζεται) είχα εξαρχής φανταστεί έτσι την ταινία. Ενώ εκείνο λαμβάνει χώρα σε μια πιο συμβατική ατμόσφαιρα εποχής, πάντα ένιωθα πως έπρεπε να φτιαχτεί ένας κόσμος που να αντικατοπτρίζει περισσότερο τον τρόπο με τον οποίο η Μπέλα βλέπει τα πράγματα – όχι απλώς ένα ρεαλιστικό περιβάλλον. Τα μέρη που ταξιδεύει, για παράδειγμα, είναι αναγνωρίσιμα αλλά έχουν και μη οικεία στοιχεία, κάποια φουτουριστικά και άλλα αναχρονιστικά. Θεώρησα επίσης ότι ο καλύτερος τρόπος να χτιστεί όλο αυτό ήταν μέσα σε στούντιο και μάλιστα γυρίζοντας πίσω σε κάποιες πιο παραδοσιακές τεχνικές κινηματογράφου, όταν έστηναν όλα τα ντεκόρ, ζωγράφιζαν το φόντο κ.ο.κ. Παράλληλα όμως έχουμε και την τελευταία τεχνολογία με πελώριες οθόνες LED και ειδικά εφέ, τα οποία χρειάστηκαν αρκετές φορές προκειμένου να συμπληρώσουμε π.χ. τον κόσμο προς τα πάνω ή στο πλάι, μιας και χρησιμοποιούμε πολύ ευρυγώνιους φακούς και κάποια στιγμή καταλήγαμε να βλέπουμε το ταβάνι του στούντιο».
Αποτελεί η κλίμακα των ταινιών που μεγαλώνει όλο και πιο πολύ –μαζί με τις απαιτήσεις προφανώς– πηγή άγχους για τον Γιώργο Λάνθιμο; «Ξεκίνησα τις ελληνικές μου ταινίες σχεδόν χωρίς καθόλου χρήματα, με τη βοήθεια φίλων που δούλευαν δωρεάν μόνο για τη χαρά του σινεμά. Από την άλλη, όταν έχεις κάποιο μπάτζετ, πλέον πληρώνεις τα πάντα, οπότε αν το σκεφτείς περίπου το ίδιο είναι. Ξαφνικά όλα γίνονται επαγγελματικά και πάλι δεν φτάνουν τα λεφτά. Καλό είναι να μεγαλώνει το μπάτζετ, αλλά δεν έχει και σταματημό όλο αυτό. Το άγχος έχει να κάνει με το γεγονός ότι κάποιοι άνθρωποι έχουν επενδύσει σημαντικά ποσά, τα οποία θα πρέπει να έρθουν πίσω. Πραγματικά δεν έχω καμία επιδίωξη να κάνω όλο και μεγαλύτερες ταινίες – η επόμενη π.χ. είναι πολύ μικρότερη. Θέλω μόνο να γίνονται όλα σωστά, να πληρώνονται οι συντελεστές κι εμείς να ζούμε από αυτό που κάνουμε».
«Η πρωταγωνίστριά μας είναι μια γυναίκα στην οποία προσπαθούμε, κατά κάποιο τρόπο, να δώσουμε πίσω την ελευθερία που της έχουμε στερήσει», λέει στην «Κ» ο Γιώργος Λάνθιμος. Φωτ. Kristy Sparow / Getty Images
«Έχει γνώσεις και γούστο»
Εκτός από τον Γιώργο Λάνθιμο, στη Βενετία είχαμε την ευκαιρία να συναντήσουμε και τον Ρόμπι Ράιαν, τον έμπειρο διευθυντή φωτογραφίας με τον οποίο συνεργάστηκε τόσο στο «Poor things» όσο και στην «Ευνοούμενη». «Ο Γιώργος είναι ένας μοναδικά δημιουργικός άνθρωπος και το έργο του κάτι στο οποίο λαχταράς να συμμετέχεις. Εχει τεράστια γνώση του σινεμά και επιπλέον καλό γούστο. Σίγουρα είναι και αρκετά απαιτητικός· εκεί που νομίζεις ότι το έχεις βρει, καταλαβαίνεις ότι πρέπει να περάσεις στο επόμενο επίπεδο. Είναι επίσης ενδιαφέρον να παρατηρείς τη δουλειά του με τους ηθοποιούς. Βλέπεις τι του αρέσει και τι όχι, όμως είναι ανοιχτός σε ιδέες», μας λέει ο Ιρλανδός κινηματογραφιστής.
Οι πολλές ερωτικές σκηνές της ταινίας μάς οδηγούν να τον ρωτήσουμε σχετικά και με τους νέους κανόνες που ισχύουν εδώ και μερικά χρόνια με την παρουσία «συμβούλων εγγύτητας» στα σετ. «Οι σύμβουλοι λειτουργούν κατά κανόνα υπέρ του σκηνοθέτη. Αν υπάρχει κάποια συζήτηση που μπορεί να προκαλέσει αμηχανία, για τις θέσεις π.χ. σε μια ερωτική σκηνή κτλ., εκείνοι το κάνουν πάντα πολύ πρακτικό και διευκολύνουν τους πάντες. Πιστεύω ότι συνολικά είναι θετική εξέλιξη για το σινεμά».
