Του Απόστολου Κουρουπάκη
Το 18o Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Λεμεσού θα διεξαχθεί από την 1η έως τις 8 Αυγούστου στον Χαρουπόμυλο Λανίτη, δίπλα στο Μεσαιωνικό Κάστρο της Λεμεσού και στην «Κ» μιλάνε έξι σκηνοθέτες, ο Fredrik Gert από τη Σουηδία, η Sarvnik Kaur από την Ινδία, ο Ιωσήφ Βαρδάκης και Γρηγόρης Ρέντας από την Ελλάδα και οι Γιάννης Χριστίδης – Κωνσταντίνος Κουκούλης και Αλέξανδρος Πισσούριος από την Κύπρο.
FREDRIK GERT
BREAKING SOCIAL
Προβολή Πέμπτη 3 Αυγούστου 8:30 μ.μ.
–Τι σημαίνει καταχρηστικός καπιταλισμός και γιατί το «κοινωνικό συμβόλαιο» είναι το κατ’ εξοχήν εργαλείο του;
–Ίσως ο καπιταλισμός να ήταν καλός, εάν μπορούσαμε να έχουμε μία εκδοχή του που θα σεβόταν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον πλανήτη. Το κοινωνικό συμβόλαιο είναι οι κανόνες που εμείς οι πολίτες ακολουθούμε, αλλά έχουμε και εκείνους που τους παραβαίνουν, εκείνους που φοροδιαφεύγουν, που αγοράζουν ένα επιπλέον διαβατήριο. Προσλαμβάνουν έναν στρατό από δικηγόρους για να κρύψουν τον πλούτο τους. Οι κοινωνίες διαλύονται, οι ανισότητες αυξάνονται παντού, ακόμα και στις σταθερές οικονομίες του βορρά. Όλο αυτό δημιουργεί απελπισία και άγχος… οδηγεί σε κυνισμό και μίσος…
–Είναι αρκετή η ύπαρξη της ελπίδας; Πώς μπορεί αυτή να μετουσιωθεί σε πράξη; Είναι ο ακτιβισμός μία υγιής αντίδραση στην καπιταλιστική μας κοινωνία;
–Το να ελπίζεις είναι μία μορφή αντίστασης. Να αντιδράς είναι μία πράξη ελπίδας. Είναι υγιές να αντιδράς, να υπερασπίζεσαι τη δημοκρατία και να πολεμάς για μία δίκαιη κοινωνία, στην οποία όλοι θα έχουν τις ίδιες ευκαιρίες.
–Υπάρχει καθοδηγούμενος ακτιβισμός, που υπονομεύει την υγιή μαζική αντίδραση;
–Όχι.
–Νομίζετε πως ζούμε σε προεπαναστατική περίοδο;
–Δεν ξέρω και είναι πολύ δύσκολο να πιέσεις το μέλλον, πότε οι άνθρωποι θα βγουν στους δρόμους. Στις ΗΠΑ το κίνημα «Black Lives Matter» εξερράγη στις μεγαλύτερες διαμαρτυρίες από τη δεκαετία του 1960. Βλέπουμε πολύ μεγάλες κινητοποιήσεις στη Γαλλία και στο Ισραήλ. Μην ξεχνάς τη δύναμη των φεμινιστικών κινημάτων σε ολόκληρο τον κόσμο, με το «Me Too» να είναι μόνο ένα μέρος τους. Η Αραβική Άνοιξη άλλαξε πολλά και δεν έχει πεθάνει. Υπάρχει μεγάλη δύναμη σε αυθόρμητες κινητοποιήσεις, όπως στο Ιράν, όπου οι γυναίκες αρνούνται να ακολουθήσουν τους κανόνες των ιερέων. Στη Χιλή με αυθόρμητες κινητοποιήσεις ο λαός ζητάει νέο σύνταγμα, ένα εποικοδομητικό και ώριμο αίτημα. Είμαι βέβαιος ότι θα δούμε πολλές εξεγέρσεις στα επόμενα χρόνια.
–Έχετε εικόνα για την κατάσταση στην Κύπρο, σε σχέση με όσα θίγετε στην ταινία σας;
– Γνωρίζω ότι η Κύπρος υποφέρει από τις ίδιες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν πολλές χώρες, για παράδειγμα η χρηματοδότηση των σπιτιών μας. Το σχέδιο με τα Χρυσά Διαβατήρια όντως έφερε πολλά «βρώμικα» χρήματα στην Κύπρο. Γνωρίζουμε ότι ο καλύτερος τρόπος για ξέπλυμα χρήματος είναι μέσω του real estate. Επομένως, δεν είναι τόσο περίεργο που το κόστος ζωής έχει αυξηθεί πολύ στη χώρα σας. Στην ταινία έχω μια ιστορία από τη Μάλτα. Πιστεύω ότι η εμπειρία της Μάλτας καλύπτει πολύ καλά την κατάσταση στην Κύπρο.
SARVNIK KAUR
AGAINST THE TIDE
Προβολή Κυριακή 6 Αυγούστου, 8:30 μ.μ.
–Βρισκόμαστε στο όριο της περιβαλλοντικής εξάντλησης;
–Η πραγματικότητα είναι ότι ακόμη και σήμερα το 70% του παγκόσμιου πληθυσμού των 7 και πλέον δισεκατομμυρίων τρέφεται από μικρομεσαίους αγρότες και καλλιεργητές, ενώ η βιομηχανική γεωργία/αλιεία εξαντλεί τα αποθέματά μας με ανησυχητικό ρυθμό. Δεν υπάρχουν οικονομικές ανταμοιβές για την εξάσκηση μικρής κλίμακας γεωργίας/αλιείας, στρέφοντας τους μικρομεσαίους καλλιεργητές είτε να εγκαταλείψουν τα επαγγέλματά τους είτε να εξετάσουν τη βιομηχανική γεωργία/αλιεία ως λύση. Ο σύγχρονος κόσμος βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης, λόγω των αξιών που επιβάλλονται από ένα καπιταλιστικό σύστημα που αναγκάζει τους ανθρώπους μαζικά να πιστεύουν ότι η ανάπτυξη/κέρδος είναι η πιο φυσική επιδίωξη για όλη την ανθρωπότητα.
–Μπορούν να συνυπάρξουν τεχνολογική εξέλιξη και περιβαλλοντικά ήπιες τεχνικές;
–Ο κόσμος δεν λειτουργεί δυαδικά. Η τεχνολογία δεν είναι απαραίτητα κακή, αλλά ούτε λειτουργεί σε κοινωνικό κενό. Αυτές οι συζητήσεις είναι σαν να προσπαθούμε να βάλουμε έναν επίδεσμο για να θεραπεύσουμε τον καρκίνο, ενώ ο καπιταλισμός συνεχίζει να μας τρώει από μέσα. Όλη η ανθρώπινη ιστορία είναι μια απόδειξη της ανθρώπινης εφευρετικότητας, της δημιουργίας και των τεχνολογικών προόδων – θα είναι πραγματικά απλοϊκό να τις δούμε ως το πρόβλημα. Τα ανθρώπινα όντα δεν επιδίδονται πλέον σε καμία επιδίωξη που δεν στοχεύει τελικά στην απόκτηση περισσότερου πλούτου και δύναμης. Είμαστε όλοι τραυματισμένα όντα που πρέπει να συγκεντρώσουμε δύναμη, γιατί την εξισώνουμε με την επιβίωσή μας. Έχουμε χάσει την εμπιστοσύνη στις κοινότητες, στην αγάπη, στην ποίηση, στη φιλοσοφία. Λατρεύουμε έναν θεό και αυτός είναι το χρήμα. Έτσι, με λίγα λόγια, οι εννοιολογικές τεχνολογικές εξελίξεις μπορούν να συνυπάρχουν με βιώσιμες μεθόδους, αλλά στην πραγματικότητα είμαστε καταδικασμένοι να τις χρησιμοποιήσουμε για να προωθήσουμε μεμονωμένες ατζέντες ιδιοτελών κερδών απλώς και μόνο λόγω του συστήματος αξιών που μας περιβάλλει.
–Η κλιματική κρίση επηρεάζει, εκτός από το ίδιο το περιβάλλον και τις κοινωνικές μας σχέσεις;
–Κάτω από το καπιταλιστικό σύστημα αξιών – η αποξένωση από τους πιο κοντινούς μας είναι η πιο φυσική εξέλιξη για τον άνθρωπο. Στην επιδίωξη του κέρδους δεν μπορούμε να έχουμε εξετάζουμε ή να αμφισβητούμε τη συνείδησή μας εξέταση, πρέπει να κάνουμε πιο ατομικιστική ζωή και να βλέπουμε τον καθένα ως εχθρό/ανταγωνιστή/απειλή. Καθώς οι πόροι γίνονται λιγότεροι, το κλίμα θερμότερο και ο καιρός πιο ασταθής. Αυτή η παράνοια μετατρέπεται σε πραγματικότητα και πρέπει όλοι να επιμείνουμε, αγωνιζόμενοι ατελείωτα για να επιτύχουμε την επιβίωσή μας μόνο για εμάς και για κανέναν άλλον. Είναι ένας για πάντα αυτοδιαιωνιζόμενος κύκλος φόβου, αποξένωσης και αυτοκαταστροφής – αυτή είναι η δύσκολη θέση του να είσαι άνθρωπος στους καιρούς της κλιματικής αλλαγής.
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΡΕΝΤΗΣ
ΒΑΡΔΙΑ
Προβολή Κυριακή 6 Αυγούστου, 10:30 μ.μ.
–Ποιος είναι ο στόχος του ντοκιμαντέρ «Βάρδια»;
–Στη Βάρδια μισθοφόροι προστατεύουν εμπορικά πλοία που διασχίζουν τα επικίνδυνα ύδατα ανοιχτά της Σομαλίας από πιθανές πειρατικές επιθέσεις. Όμως η πραγματικότητα είναι πως πλέον η μεγαλύτερη πρόκληση που καλούνται να αντιμετωπίσουν είναι η έλλειψη του εχθρού. Οι επιθέσεις έχουν μειωθεί και η έντονη παρουσία φρουρών και άλλων αποτρεπτικών δυνάμεων στην περιοχή έχουν αλλοιώσει τη φύση της εργασίας τους. Έτσι, οι χαρακτήρες έρχονται αντιμέτωποι με την προσμονή μιας μεγάλης στιγμής, μιας στιγμής που ενδεχομένως θα τους ορίσει και για την οποία οφείλουν να είναι έτοιμοι. Σε αυτή την κατάσταση μόνιμης επιφυλακής αντανακλάται και η φθορά της ζωής, η καθημερινότητα που σε προσπερνά, περιμένοντας τους πειρατές.
–Επαναδιαπραγματεύεστε κατά κάποιον τρόπο τον χαρακτήρα του μισθοφόρου, του άντρα στρατιώτη εν καιρώ ειρήνης;
–Η συσχέτιση του ανδρισμού με τον στρατό, σε κάθε του έκφανση, κρύβει μέσα της την ταύτιση με τη βία. Τοποθετώντας όμως αυτό το σύμβολο του πολεμιστή, που τόσο συχνά βλέπουμε στον κινηματογράφο, σε απουσία δράσης, αποκαλύπτεται μία ανθρώπινη και ευάλωτη πλευρά. Η συνθήκη μέσα στην οποία βρίσκονται οι ήρωες αρχίζει να μοιάζει παράλογη και ατέρμονη. Η έννοια της δύναμης παύει να έχει σημασία και τη θέση της παίρνουν η φθορά και ο χρόνος που χάνεται. Κάπως έτσι η ταινία επαναδιαπραγματεύεται τον ρόλο του προστάτη και των στόχων που θέτουμε.
ΙΩΣΗΦ ΒΑΡΔΑΚΗΣ
ΑΚΟΕ/ΑΜΦΙ: Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΙΑΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
(*ΝΑ ΚΟΙΜΑΜΑΙ ΣΤΟ ΣΤΗΘΟΣ ΤΟΥ…)
Προβολή: Σάββατο, 5 Αυγούστου, ώρα 10:30 μ.μ.
–Αισθάνεστε πως σήμερα τα πράγματα έχουν προχωρήσει για το ΛΟΑΤΚΙ κίνημα στην Ελλάδα;
–Τη δεκαετία του ’70 και του ’80, το ΛΟΑΤΚΙ κίνημα στην Ελλάδα πάλευε για στοιχειώδη πράγματα. Πάλευε να έχει φωνή, πάλευε να δημιουργήσει μια ελληνική ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα και διεκδικούσε να αντιμετωπίζεται η κοινότητα με σεβασμό από τα ΜΜΕ. Εν ολίγοις, πάλευε να αλλάξει τον τρόπο που η κοινωνία αντιμετώπιζε τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα και τον τρόπο που τα ίδια έβλεπαν τον εαυτό τους. Το σημερινό κίνημα εξακολουθεί να παλεύει για τον «σεβασμό από τα ΜΜΕ», όμως έχει καταφέρει πια να έχει φωνή. Το σημερινό κίνημα λειτουργεί στο πλαίσιο μιας κοινωνίας η οποία –σε μεγάλο βαθμό– αναγνωρίζει στα άτομα το δικαίωμα της ύπαρξης και του αυτοπροσδιορισμού. Όμως η ανάγκη για το κίνημα είναι διαρκής. Είναι αδιανόητο το πώς εξακολουθεί να υπάρχει ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας που θεωρεί αυτονόητο το ότι δεν επιλέγει κανείς ποιον αγαπά, όμως επιμένει πως για κάποιους ανθρώπους είναι «επιλογή» ή «προτίμηση». Είναι επίσης αδιανόητο το πώς ένα μέρος της κοινωνίας εξακολουθεί να αισθάνεται ότι απειλείται από οτιδήποτε αμφισβητεί το δίπολο αρσενικό/θηλυκό και την πατριαρχική δομή, σε βαθμό που να αρνείται το δικαίωμα σε άλλους ανθρώπους να αντιμετωπίζονται ως ισότιμα μέλη της κοινωνίας. Όποια βήματα μπροστά γίνονται, κινδυνεύουν διαρκώς να οπισθοχωρήσουν υπό την πίεση αυτών που πιστεύουν ότι ωφελούνται από τις προϋπάρχουσες κοινωνικές δομές. Αυτό άλλωστε γίνεται ολοφάνερο από όσα συμβαίνουν στην Αμερική και από την άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη. Το ΛΟΑΤΚΙ κίνημα υπενθυμίζει ότι η υπέρτατη αξία είναι ο άνθρωπος κι ότι η ανθρώπινη ύπαρξη έχει μεγαλύτερη σημασία από δομές αυθαίρετες, οι οποίες δεν προσφέρουν πια στην κοινωνία. Η συμπερίληψη ωφελεί την κοινωνία.
–Είναι η δουλειά σας αυτή ένα ιστορικό ντοκιμαντέρ ή μπορούμε να πούμε πως μιλάει και για το σήμερα κατά κάποιο τρόπο;
–Η ταινία είναι κατ’ αρχήν ένα ιστορικό ντοκιμαντέρ. Όμως ήταν η πρόθεση να μιλάει και για το σήμερα. Απευθύνεται σε μια κοινωνία μελλοντική, σε μια κοινωνία που οι αγκυλώσεις των αντιλήψεων του παρελθόντος θα έχουν μόνο «ιστορικό» ενδιαφέρον. Στο τέλος της ταινίας γίνεται μια σαφής σύνδεση με το παρόν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΡΙΣΤΙΔΗΣ – ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΥΚΟΥΛΗΣ
SAJPPRES
Προβολή Παρασκευή 4 Αυγούστου, 6:30 μ.μ.
–Πώς γεννήθηκε η ιδέα να καταγράψετε σε ένα ντοκιμαντέρ τους ήχους της Κύπρου;
–Η ταινία προέκυψε από ένα πρόγραμμα που στο παρελθόν είχε αναλάβει το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου, με την αρωγή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το οποίο κατέγραφε και στη συνέχεια μελετούσε τα Κοινοτικά Μέσα και τις Κοινότητες της Κύπρου. Το πρόγραμμα «VoCy» (Voices of Cyprus), λοιπόν, με επικεφαλής τη Δήμητρα Μηλιώνη, μελετώντας τις Κοινότητες, και αναπόφευκτα, ομιλίες, διαλέκτους, ηχοχρώματα, προφορές, και ό,τι άλλο φέρει μαζί της η εκφορά λόγου, οδήγησαν εμάς, τους σκηνοθέτες της ταινίας, στην εστίαση όχι μόνο στους άλλους, καθημερινούς ήχους, αλλά και στον τρόπο με τον οποίον αυτοί βιώνονται από τα μέλη των Κοινοτήτων. Ούτως ή άλλως, το ηχητικό περιβάλλον και οι κοινωνικές δυναμικές που αυτό αναδεικνύει είναι κάτι που ερευνητικά (και προσωπικά) με γοητεύει. Μια τέτοιου είδους έρευνα, λοιπόν, εστιασμένη στους καθημερινούς ήχους, θεωρήσαμε πως έπρεπε να συντεθεί σε μια ταινία τεκμηρίωσης με ποιητικά χαρακτηριστικά. Που θα έδειχνε, συνοπτικά, πώς ακούγεται (σε εμάς, τουλάχιστον) το νησί.
–Τι μπορούν να μας αποκαλύψουν οι ήχοι της Κύπρου για την ιδιοσυστασία μας ως λαού;
–Η προσεκτική ακρόαση των καθημερινών ήχων –σε οποιοδήποτε μέρος της γης– είναι μια πρακτική που αποκαλύπτει κόσμους ιδιότυπους. Φανερώνει λεπτομερείς πληροφορίες, οι οποίες βρίσκονταν από πάντα εκεί, απλώς δεν είχαμε δώσει τη δέουσα σημασία. Το νησί είναι έτσι κι αλλιώς μια γη πολύπαθη – η ταυτότητά του (πολιτική, θρησκευτική, αλλά και γεωμορφολογική) είναι έντονη και διαμορφώνεται συνεχώς. Αν σταθούμε λοιπόν κι αφουγκραστούμε ό,τι συμβαίνει γύρω μας, θα ακούσουμε πλαστικό, κίνδυνο, άνεση, ταλαιπωρία και Κυριακή, κούραση, μπετόν, κόρνες, θόρυβο, θόρυβο, θόρυβο, μίσος αλλά και ειρήνη, φιλανθρωπία αλλά και αλληλεγγύη. Υπάρχει μια ποιητική διάσταση στην ταυτότητα αυτή, την οποία κανείς μελετώντας, συναντά ηχοτοπία από ναούς, οχήματα, ανοικοδόμηση και ένα είδος «μικροφανατισμού» (που μπορεί να έχει χαρακτηριστικά εθνικιστικά, θρησκευτικά, οπαδικά, σεξιστικά κ.λπ.). Γεμάτη η κοινωνία μας, γεμάτα και τα αφτιά μας. Δεν λέω, φυσικά, πως αυτά είναι μόνο του κυπριακού λαού γνωρίσματα. Ούτε πως το φως στο τούνελ είναι ανύπαρκτο. Απλώς, παλεύοντας ακόμα να αποβάλουμε τις δικές μας αποικιοκρατικές αντιλήψεις, προσπαθήσαμε να κοιτάξουμε/ακούσουμε το νησί, ως έχει: ένα πολύβουο - αλλά και όχι – γυμνό κομμάτι γης, «ριγμένο» στον ωκεανό του ήχου.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΙΣΣΟΥΡΙΟΣ
A Full Life, I Suppose
Προβολή Τρίτη 8 Αυγούστου, 8:30 μ.μ.
–Μέσα από το ντοκιμαντέρ σας αισθανθήκατε ότι υπάρχουν γεμάτες ζωές;
–Αισθάνθηκα τη διερώτηση του τι πάει να πει «γεμάτη ζωή». Πώς είναι στ’ αλήθεια και πώς συγκρίνεται με τις φαντασιώσεις που ίσως να έχουμε για τις δικές μας ζωές και των άλλων, που αρκετές φορές μπορεί να μας ταλαιπωρούν. Ίσως, το να μη γνωρίζω την απάντηση σε μια τέτοιου είδους ερώτηση πιθανόν να είναι και η προτιμότερη απάντηση. Μια αίσθηση που θα μπορούσα να σας δώσω και ίσως έχει σχέση μ’ αυτό που ρωτάτε έγκειται στο ότι δέχτηκα ότι η ζωή του καθενός έχει ένα δικό της μέγεθος και εκτόπισμα. Η διάθεση να την κοιτάξεις προσεκτικά είναι συγκεκριμένα αυτό που μ’ ενδιαφέρει.
–Εκπληρώσατε κάποια προσωπική ανάγκη, την οποία αισθανθήκατε ως οικουμενική, γυρίζοντας το «A Full Life, I Suppose»;
–Αρχικά, ήθελα να περάσω χρόνο με τη μητέρα μου και να φτιάξουμε μαζί κάτι κινηματογραφικό. Πάντα μου άρεσε να τη φωτογραφίζω και το έργο είναι μια εκπλήρωση της παιδικής μου επιθυμίας. Επίσης, η προσωπική ανάγκη, μάλλον αυτό αισθάνθηκα και ως οικουμενικό, έγκειται στο γεγονός ότι πάντα επιστρέφουμε στις οικογενειακές σχέσεις με τον ένα ή άλλο τρόπο. Οι σχέσεις των ανθρώπων ειδικά στην αρχή της ζωής τους, η πρώτη μας δηλαδή συναναστροφή, η οποία συνήθως προκύπτει μέσα από το οικογενειακό περιβάλλον επηρεάζει το μέλλον μας χωρίς φυσικά να το προκαθοριζει. Τέλος, αισθάνθηκα την προτροπή ν’ ασχοληθώ και να συλλογιστώ παράλληλα τις αλλαγές των σωμάτων. Θεωρώ οικουμενικά ζητήματα τόσο την ιδέα του να αναπτύσσεσαι –σωματικά και ψυχικά– όσο και τη σχέση των σωμάτων με τον χρόνο.
