Του Απόστολου Κουρουπάκη
Η συνθετική Ψυχοθεραπεύτρια και επικεφαλής του προγράμματος Cinematherapy του Φεστιβάλ Δράμας (DISFF) Ντενίς Νικολάκου εξηγεί στην «Κ» τι είναι η Κινηματογραφοθεραπεία και πώς μέσα από την προβολή ταινιών, οι συμμετέχοντες συνδέονται με χαρακτήρες και καταστάσεις που αντανακλούν τις δικές τους εμπειρίες, επιτρέποντάς τους να επεξεργαστούν συναισθήματα σε ασφαλές περιβάλλον. Πρόκειται για μία νέα δράση του Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Κύπρου που συνδυάζει την κινηματογραφική τέχνη με την ψυχοθεραπεία και είναι η πρώτη φορά εντάσσεται στο παράλληλο πρόγραμμα εκδηλώσεων του Φεστιβάλ.
Η Κινηματογραφοθεραπεία μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο αυτογνωσίας και προσωπικής ανάπτυξης.
–Κατ’ αρχάς κα Νικολάκου να πούμε τι είναι η Κινηματογραφοθεραπεία; Ποια είναι συνοπτικά η πορεία της και σε τι συνίσταται;
–Η Κινηματογραφοθεραπεία (Cinematherapy) είναι ένα εργαλείο θεραπείας που χρησιμοποιεί ταινίες και κινηματογραφικές σκηνές ως μέσο αυτογνωσίας, έκφρασης και ψυχικής θεραπείας. Οι θεραπευόμενοι παρακολουθούν ταινίες ή σκηνές που σχετίζονται με τις εμπειρίες και τα συναισθήματά τους και στη συνέχεια συζητούν τις εντυπώσεις τους με τον θεραπευτή. Ο σκοπός είναι να προωθηθεί η ενσυναίσθηση, να αναγνωριστούν υποσυνείδητα συναισθήματα και να βρεθούν λύσεις σε ψυχολογικά ζητήματα μέσα από την ταύτιση με τους χαρακτήρες και τις καταστάσεις. Η Κινηματογραφοθεραπεία αναπτύχθηκε σχετικά πρόσφατα, αλλά οι ρίζες της βρίσκονται στην ψυχοθεραπευτική χρήση της τέχνης γενικά. Μέσα από την προβολή ταινιών, οι άνθρωποι μπορούν να επεξεργαστούν τα προσωπικά τους προβλήματα με έναν έμμεσο τρόπο, γεγονός που καθιστά αυτή τη μορφή θεραπείας ιδιαίτερα ελκυστική για όσους δυσκολεύονται να εκφραστούν μέσω της παραδοσιακής ομιλητικής ψυχοθεραπείας. Ουσιαστικά, η Κινηματογραφοθεραπεία βοηθά τον θεραπεύομενο να «δει» τον εαυτό του από μια άλλη οπτική γωνία, ενώ παράλληλα ενθαρρύνει τη συζήτηση γύρω από θέματα όπως οι σχέσεις, η απώλεια, το τραύμα και η προσωπική ανάπτυξη.
–Ποια στοιχεία πρέπει να έχει μία ταινία για να είναι κατάλληλη για να ενταχθεί σε πρόγραμμα Κινηματογραφοθεραπείας;
–Για να θεωρηθεί μια ταινία «κατάλληλη για χρήση» πρέπει να πληροί ορισμένα βασικά κριτήρια, όπως: 1. Συναισθηματική σύνδεση: Η ταινία πρέπει να μπορεί να δημιουργεί έντονα συναισθήματα στους θεατές. Χρειάζεται να αγγίζει ψυχολογικά θέματα που επιτρέπουν τον προβληματισμό και την ενδοσκόπηση. Στόχος είναι να βοηθήσει τον θεατή να ταυτιστεί με χαρακτήρες και καταστάσεις που αντανακλούν δικά του συναισθήματα ή βιώματα. 2. Πολυδιάστατοι χαρακτήρες: Οι χαρακτήρες της ταινίας πρέπει να είναι πολύπλευροι και να έχουν βάθος, ώστε να προκαλούν την ενσυναίσθηση των θεατών. Η πολυπλοκότητα των χαρακτήρων δίνει τη δυνατότητα στους θεατές να αναγνωρίσουν κομμάτια του εαυτού τους και να αναστοχαστούν πάνω σε αυτά. 3. Θέματα σχετικά με την ψυχολογία: Οι ταινίες που εξερευνούν ανθρώπινες σχέσεις, τη διαχείριση συναισθημάτων, τον εσωτερικό κόσμο ή θέματα όπως το άγχος, η απώλεια, το τραύμα, η αυτογνωσία και η προσωπική ανάπτυξη είναι κατάλληλες. 4. Αφήγηση με δυνατότητα ταύτισης: Το σενάριο πρέπει να είναι κατανοητό και να επιτρέπει στον θεατή να «μπει» στην ιστορία και να τη βιώσει συναισθηματικά. Δεν χρειάζεται να είναι πολύπλοκο, αλλά να προσφέρει χώρο για ενδοσκόπηση. 5. Ανοιχτά ερωτήματα ή μηνύματα: Μια καλή ταινία για θεραπεία συχνά αφήνει κάποια θέματα ανοιχτά, ώστε ο θεατής να μπορεί να αναρωτηθεί και να σκεφτεί τις δικές του εμπειρίες. Οι ταινίες που δεν δίνουν ξεκάθαρες απαντήσεις ή απόλυτα «ευτυχισμένα» τέλη μπορούν να προκαλέσουν μεγαλύτερη ενδοσκόπηση.
–Υπάρχουν κατάλληλες και μη κατάλληλες ταινίες;
–Δεν υπάρχουν απόλυτα «κατάλληλες» ή «μη κατάλληλες» ταινίες, καθώς εξαρτάται από τον θεραπεύομενο και τους στόχους της θεραπείας. Ωστόσο, ταινίες που είναι πολύ ακραίες ή βίαιες, με υπερβολικά εξιδανικευμένους χαρακτήρες ή υπερβολικά στερεοτυπικά μηνύματα, ενδέχεται να μην είναι βοηθητικές. Π.χ. ορισμένες κωμωδίες μπορεί να αποδειχθούν δύσκολες για βαθύτερη ανάλυση, ενώ άλλες, αν συνδυάζουν κωμικά και τραγικά στοιχεία, μπορεί να είναι εξαιρετικά χρήσιμες. Σε γενικές γραμμές, η επιλογή της ταινίας πρέπει να γίνεται προσεκτικά με βάση τις ανάγκες και τα ψυχολογικά ζητήματα που θέλει να εξερευνήσει ο θεραπευόμενος.
–Πώς αξιοποιείται θεραπευτικά μία ταινία...; Ενέχει κινδύνους να λειτουργήσει αρνητικά;
–Η ταινία αξιοποιείται θεραπευτικά με την παρακολούθηση και ανάλυσή της, όπου ο θεραπευόμενος ταυτίζεται με τους χαρακτήρες και καταστάσεις, εκφράζοντας συναισθήματα και σκέψεις που μπορεί να δυσκολεύεται να διαχειριστεί στην πραγματική ζωή. Ο θεραπευτής καθοδηγεί τη συζήτηση για να βοηθήσει στην αυτογνωσία και την κατανόηση βαθύτερων ζητημάτων. Ωστόσο, υπάρχει ο κίνδυνος η ταινία να προκαλέσει αρνητικά συναισθήματα ή να ενεργοποιήσει τραυματικές εμπειρίες αν δεν επιλεγεί κατάλληλα, γι’ αυτό η καθοδήγηση από τον θεραπευτή είναι κρίσιμη.
–Οι ταινίες καθίστανται δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ θεραπευτή και υποκειμένου;
–Ναι, οι ταινίες μπορούν να λειτουργούν ως δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ θεραπευτή και θεραπεύομενου. Μέσω της παρακολούθησης και ανάλυσης μιας ταινίας, οι θεραπευόμενοι μπορούν να εκφράσουν συναισθήματα και σκέψεις που ίσως δεν είναι σε θέση να περιγράψουν με λόγια.
–Έχετε εξαγάγει κάποια συμπεράσματα από το Cinematherapy του Φεστιβάλ Δράμας και όχι μόνο;
–Αξίζει να αναφερθεί, ότι πρόκειται για το πρώτο κινηματογραφικό φεστιβάλ στον κόσμο που διαθέτει αυτό το πρόγραμμα σε μόνιμη βάση από το 2020. Το Cinematherapy στο Φεστιβάλ Δράμας έχει προσφέρει ενδιαφέροντα συμπεράσματα και insights σε αυτά τα πέντε χρόνια εφαρμογής του. Ορισμένα από αυτά περιλαμβάνουν: Ενίσχυση της αυτογνωσίας. Οι συμμετέχοντες αναφέρουν ότι οι ταινίες ενισχύουν την αυτογνωσία και την κατανόηση των προσωπικών τους ζητημάτων, καθώς τους επιτρέπουν να δουν τις καταστάσεις από μια διαφορετική προοπτική. Συναισθηματική έκφραση. Πολλοί συμμετέχοντες εκφράζουν ότι οι ταινίες τους βοηθούν να κατανοήσουν και να εκφράσουν συναισθήματα που ίσως να δυσκολεύονταν να διατυπώσουν, προάγοντας έτσι την ψυχολογική τους ευημερία. Δημιουργία κοινοτήτων. Η Κινηματογραφοθεραπεία φαίνεται να ενισχύει τη σύνδεση μεταξύ των ατόμων, δημιουργώντας ένα αίσθημα κοινότητας και αλληλοκατανόησης. Προσωπική ανάπτυξη. Η συμμετοχή σε τέτοιες δραστηριότητες φαίνεται να προάγει την προσωπική ανάπτυξη, με αρκετούς να αναφέρουν αλλαγές στην αντίληψη και τη στάση τους μετά την προβολή. Αυτά τα συμπεράσματα καταδεικνύουν τη δυνατότητα της Κινηματογραφοθεραπείας να λειτουργήσει ως εργαλείο αυτογνωσίας και προσωπικής ανάπτυξης, ενισχύοντας τη σύνδεση και την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, εντός και εκτός κινηματογραφικής κοινότητας.
–Πώς ήλθε η συνεργασία με το Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Κύπρου;
–Η συνεργασία με το Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Κύπρου προήλθε από κοινές αξίες και στόχους που μοιράζονται οι δύο φορείς μακροχρόνια. Κυρίως όμως, η φετινή μας συνεργασία με το ISFFC οφείλεται στην αμοιβαία εκτίμηση για το έργο των δύο φεστιβάλ τόσο σε επαγγελματικό όσο και σε φιλικό επίπεδο.
Για περισσότερες πληροφορίες για το Φεστιβάλ, παρακολουθείτε την ιστοσελίδα του www.isffc.com.cy και τις σελίδες του στα κοινωνικά δίκτυα.
