Τα πράγματα δεν ήταν ήσυχα στην Κύπρο

«Η δυσφορία και η αβεβαιότητα δεν μπορούν να διαρκέσουν επ’ άπειρο χωρίς να επηρεάζονται τα συμφέροντα του εμπορίου και του πολιτισμού» αναφέρει αντιναύαρχος Εμμανουέλ Αλγκάν για την κατάσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τον Σεπτέμβριο του 1821, λίγους μήνες αφότου ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση, και σε ένα δελτίο ειδήσεων της 12ης Νοεμβρίου 1821 από τη Σύρο διαβάζουμε: «Την 21η Οκτωβρίου μαθεύτηκε εδώ ότι οι Έλληνες άλωσαν με έφοδο την πόλη της Τριπολιτσάς· 2.500 πρόσωπα θυσιάστηκαν μετά από αυτή τη νίκη [...]. Μετά από την άλωση της Τριπολιτσάς βεβαιώνεται ότι οι Έλληνες συγκάλεσαν ένα είδος συνέλευσης. Εκεί ο πρίγκιπας Υψηλάντης διορίστηκε πρώτος ύπατος και οι μπέηδες της Μάνης δεύτεροι». Αυτά δεν είναι ανταποκρίσεις από το μέτωπο, κάποιου πολεμικού ανταποκριτή, αλλά επίσημες διπλωματικές αναφορές Γάλλων διπλωματών, οι οποίοι λεπτομερώς ενημερώνουν το Παρίσι με όσα συμβαίνουν στον ελληνικό ηπειρωτικό χώρο, το Αιγαίο και αλλού.

Αυτές οι προξενικές αναφορές και τα δελτία ειδήσεων των Γάλλων διπλωματών συγκροτούν τον στιβαρό τόμο «Γαλλικά δελτία ειδήσεων για την Ελληνική Επανάσταση. Έτη 1821-1822» που εξέδωσε η Τράπεζα Πειραιώς στο πλαίσιο του επετειακού της προγράμματος για την επέτειο των 200 ετών από τον αγώνα της ελληνικής ανεξαρτησίας. Την επιμέλεια του τόμου είχαν η Άννα Pouradier Duteil-Λοϊζίδου, τέως διευθύντρια του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών και ο Νικόλαος Καραπιδάκης, καθηγητής του Ιονίου Πανεπιστημίου και πρόεδρος της Εφορείας των Γενικών Αρχείων του Κράτους, οι οποίοι δημοσιεύουν τα διπλωματικά έγγραφα στην πρωτότυπη γλώσσα τους, τη γαλλική, και μεταφρασμένα στα ελληνικά, με σχολιασμό, που βοηθάει τον αναγνώστη να κατανοήσει γεγονότα, ονόματα και άλλες ιστορικές λεπτομέρειες. Όλα τα έγγραφα που δημοσιεύονται στον τόμο φυλάσσονται στο υπουργείο Εξωτερικών της Γαλλίας, στα αποθετήρια της Ναντ και του Παρισιού. Τα έγγραφα εντόπισε σε κάποια από τις αποστολές της η Άννα Pouradier Duteil-Λοϊζίδου. Στον τόμο δημοσιεύεται επίσης εικαστικό υλικό, το οποίο παραχωρήθηκε από τις συλλογές των Γενικών Αρχείων του Κράτους της Ελλάδας, αλλά και από το Μουσείο Χαρακτικής Χαμπή, όπως η ξυλογραφία που απεικονίζει άποψη του ακρωτηρίου του Σεραγιού από έναν κήπο στο Πέρα, ξυλογραφία με το λιμάνι της Κωνσταντινούπολης, έγχρωμες στιγμογραφίες προσώπων, όλα του 19ου αιώνα).

Η σημασία που οι Γάλλοι προσέδιδαν στη λεπτομερή καταγραφή όσων συνέβαιναν στις περιοχές όπου είχαν εγκαταστήσει διπλωματικές αποστολές φαίνεται από την επιστολή στον πρόξενο της Γαλλίας στην Κύπρο το 1698 από τον υπουργό Ναυτικών και γραμματέα της Επικρατείας Λουί Φελιπό: «Έλαβα την από 7η του περασμένου Νοεμβρίου επιστολή σας. Καθώς δεν περιέχει ουδεμία λεπτομέρεια, όπως δεν παρέχουν και οι υπόλοιπες που μου απευθύνετε απ’ όσα συμβαίνουν στον εμπορικό σταθμό της Κύπρου, είμαι σε θέση να σας ειδοποιήσω ότι αν συνεχίσετε κατά τον ίδιο τρόπο, η αμέλειά σας θα με υποχρεώσει να προτείνω στον Βασιλέα την απομάκρυνσή σας». Αυτή η προτροπή του Γάλλου αξιωματούχου είναι ενδεικτική λοιπόν της αξίας που έχουν τα δελτία ειδήσεων και οι αναφορές που δημοσιεύονται στον εν λόγω πολυτελή τόμο. Όπως γράφουν οι επιμελητές στην εισαγωγή τους τα Δελτία Ειδήσεων για τα έτη 1821 και 1822 αναφέρονται αποκλειστικά στα γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης, ενώ σε άλλες περιόδους οι ειδήσεις που περιλαμβάνονταν σε αυτά αφορούσαν ζητήματα όπως η λειτουργία της πρεσβείας ή των προξενείων, διάφορα εμπορικά, κοινωνικά ή οικονομικά θέματα που σχετίζονταν με τη Γαλλία και τους υπηκόους της.

Στον πολυτελή τόμο ο αναγνώστης μπορεί να παρακολουθήσει τα γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης των ετών 1821 και 1822, όπως αυτά γίνονται αντιληπτά από τους Γάλλους επιτετραμμένους στα διάφορα νησιά και πόλεις της Ελλάδας, τις πόλεις της Μικράς Ασίας, και της Ανατολικής Μεσογείου, με αναφορές και στην Κύπρο (με αποκορύφωμα τις σφαγές της Λευκωσίας και της Λάρνακας, και τα προβλήματα που αντιμετώπισαν οι πρόξενοι των Μεγάλων Δυνάμεων). Τα έγγραφα που δημοσιεύονται στον τόμο πληροφορούν τον αναγνώστη για τα γεγονότα στον Μοριά (Κόρινθο, Ναύπλιο, Πάτρα κ.α.), για τις εμφύλιες διαμάχες, τη συνεισφορά στον πόλεμο της Ύδρας, των Σπετσών και των Ψαρών και όχι μόνο, αλλά και για τη δράση σημαντικών προσωπικοτήτων της Επανάστασης, όπως ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Μάρκος Μπότσαρης, Οδυσσέας Ανδρούτσος κ.ά.

Οι σφαγές του Ιούλη

«Στην Κύπρο, στη Λάρνακα, η άφιξη των ασιατικών στρατευμάτων που στάλθηκαν για να εμποδίσουν την εξέγερση, που δεν ήταν επίφοβη, προκάλεσε ταραχές», αυτό αναφέρει γαλλική αναφορά του Αλγκον για την κατάσταση στην Κύπρο τους πρώτους μήνες μετά το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης, τον Μάρτιο του 1821 και λίγο παρακάτω: «Προς τα μέσα του Αυγούστου, η Τρίπολη της Συρίας, η Σάιδα, η Λατάκεια και η Ρόδος ήταν ήσυχες. Τα πράγματα δεν ήταν έτσι στην Κύπρο όπου οι πρόξενοι υπέφεραν πολύ από τις προσβολές του πασά. Στις 17 του περασμένου μήνα κρατούσαν ακόμα οι σφαγές που είχαν αρχίσει στις 21 Ιουλίου. Ο ανώτερος κλήρος, οι προεστοί, οι πλούσιοι Έλληνες έμποροι, είχαν αποκεφαλιστεί ή απαγχονιστεί, οι περιουσίες τους κατασχεθεί και οι οικογένειές τους σκλαβωθεί». Η αναφορά συνεχίζει με το αίτημα προστασίας προς την Υψηλή Πύλη υπέρ των Γάλλων εμπόρων που δραστηριοποιούνται στο νησί, αλλά και στις ακτές της Συρίας και αφορά όσα συνέβησαν τον Ιούλιο του 1821, όταν ο αρχιεπίσκοπος Κυπριανός, τέσσερις μητροπολίτες και αρκετοί πρόκριτοι της Κύπρου θανατώθηκαν μετά από διαταγή του σουλτάνου. Επίσης, μέσα από την αναφορά του αντιναυάρχου Εμμανουέλ Αλγκάν μαθαίνουμε επίσης ότι τα γαλλικά πλοία «Λε Ρυζέ» και «Λ’ Ακτίβ» πλέουν προς την Κύπρο, όπου στα νερά της Λάρνακας θα χωριστούν, όπου και θα παραμείνει το ένα, ενώ στα νερά της Κύπρου βρίσκεται και το πλοίο «Λα Λιόν».