Του Απόστολου Κουρουπάκη
Κλείσαμε ραντεβού με τον Βασίλη Βασιλειάδη, καλλιτεχνικό διευθυντή της Μπιενάλε Λάρνακας, στη Δημοτική Πινακοθήκη της πόλης, το μεσημέρι της Δευτέρας, «να περπατήσουμε στην πόλη και να επισκεφθούμε τους διάφορους εκθεσιακούς χώρους» μου λέει στο τηλέφωνο, συμφώνησα φυσικά, γιατί με ενδιέφερε να δω πώς η ίδια η πόλη ζει αυτό το καλλιτεχνικό γεγονός, που μόνο αμελητέο δεν είναι. Άλλωστε, στην Μπιενάλε Λάρνακας 2023 συμμετέχουν εκατό ένας καλλιτέχνες από τριάντα πέντε χώρες (συμπεριλαμβανομένων και δέκα Κύπριων) και ήδη από τις 11 Οκτωβρίου, έως τις 24 Νοεμβρίου, η Λάρνακα κινείται σε εικαστικούς ρυθμούς. Τα έργα της κεντρικής έκθεσης βρίσκονται διάσπαρτα σε έξι διαφορετικούς χώρους της πόλης, στη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρνακας, στο Μουσείο Πιερίδη, στην ανακαινισμένη Δημοτική Αγορά Λάρνακας, στο EVOHK Artist Run Space, στο The Living Room και στο Μεσαιωνικό Κάστρο Λάρνακας. Πριν ξεκινήσουμε την περιήγησή μας στους διάφορους χώρους της κεντρικής έκθεσης μείναμε στη Δημοτική Πινακοθήκη για να μιλήσουμε για την Μπιενάλε, ώστε αργότερα να περπατήσουμε απερίσπαστοι στην πόλη.
Ξεκινήσαμε με το θέμα της φετινής διοργάνωσης που είναι το «Home Away from Home», που επέλεξε η Yev Kavt, η επιμελήτρια της Μπιενάλε, και όπως μού εξηγεί ο κ. Βασιλειάδης το θέμα αυτό αφορά όλα τα θέματα που αφορούν το ανήκειν, με το σπίτι, με την ταυτότητα, με το πού νιώθει ο καθένας σπίτι του, με την ίδια την έννοια του σπιτιού... Μάλιστα, με όσα συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή και τον εκτοπισμό ενός εκατομμυρίου σχεδόν Παλαιστινίων από τη Γάζα... σκέφτομαι πόσο ρευστή έννοια μπορεί να είναι η λέξη «σπίτι». Ρωτώ τον καλλιτεχνικό διευθυντή αν αλλάζει η οπτική των καλλιτεχνών σχετικά με τη θεματική αναλόγως της χώρας καταγωγής: «Σίγουρα, οι καλλιτέχνες που έρχονται από περιοχές όπου τίθεται σε αμφισβήτηση η έννοια του σπιτιού δίνουν έργα πιο έντονα, ή έργα διαμαρτυρίας. Άλλοι καλλιτέχνες το προσεγγίζουν με λιγότερο ακτιβιστική διάθεση ως προς την ταυτότητα, αλλά με μεγαλύτερη έμφαση στο περιβάλλον. Ξέρεις» μού λέει ο κ. Βασίλης Βασιλειάδης «Η Τέχνη είναι πάντα αυτοβιογραφική, ο καθένας ξεκινά πάντα από τον εαυτό του. Και το έργο τέχνης έχει να κάνει με το πόση απόσταση έχεις διανύσει ξεκινώντας πάντα από εσένα και προς ποια κατεύθυνση θέλεις να πας». Αργότερα, όταν αργότερα θα επισκεφθούμε όλους τους χώρους της έκθεσης θα το διαπιστώσω ιδίοις όμμασι, η προσωπική διαδρομή του καλλιτέχνη ακουμπάει το κοινό πολλές φορές από διαφορετικό δρόμο.
Στην Μπιενάλε Λάρνακας 2023 συμμετέχουν εκατό ένας καλλιτέχνες από τριάντα πέντε χώρες (συμπεριλαμβανομένων και δέκα Κύπριων) και ήδη από τις 11 Οκτωβρίου, έως τις 24 Νοεμβρίου, η Λάρνακα κινείται σε εικαστικούς ρυθμούς.
Τι φέρνει η Μπιενάλε Λάρνακας στα εικαστικά πράγματα της Κύπρου, ρωτάω τον Βασίλη; Και η απάντηση ομολογουμένως με εντυπωσίασε: «Κάτι πάρα πολύ σημαντικό που ανέκαθεν πίστευα είναι ότι μπορούμε να προβάλλουμε τον πολιτισμό της Κύπρου, όχι μόνο εξάγοντας τέχνη, αλλά εισάγοντας τέχνη. Νομίζω πως για πάρα πολλά χρόνια ακολουθήσαμε το μοντέλο του προβάλλω την Κύπρο με εκθέσεις καλλιτεχνών, στο τέλος της ημέρας όμως το καλλιτεχνικό προϊόν και ο καλλιτέχνης είναι που προβάλλεται κυρίως και η χώρα του ακολουθεί... Παραδόξως τώρα για να προβληθεί στο εξωτερικό η χώρα, θεωρώ πως πρέπει να εισάγεις... αντί να εξάγεις. Και πράγματι η Μπιενάλε της Λάρνακας έχει αφήσει ήδη στην τρίτη της έκδοση ένα αποτύπωμα στον καλλιτεχνικό κόσμο πολύ μεγάλο, που η Κύπρος δεν είχε καταφέρει να το επιτύχει με την προηγούμενη μέθοδο. Οι καλλιτέχνες που έρχονται στην Μπιενάλε για να εκθέσουν βλέπουν ότι υπάρχουν υποδομές και ένα καλλιτεχνικό υπόβαθρο», όντως η Μπιενάλε καταφέρνει να αξιοποιήσει δημιουργικά εκτός από τη Δημοτική Πινακοθήκη και την ανακαινισμένη Δημοτική Αγορά της πόλης, αλλά και να συμπράξει με άλλους φορείς, ιδιωτικούς και δημόσιους (Μουσείο Πιερίδη, EVOHK Artist Run Space, Μεσαιωνικό Κάστρο Λάρνακας).
Ο κ. Βασιλειάδης συνεχίζει, λέγοντάς μου πως για πρώτη φορά φέτος στη Λάρνακα δεν ήρθαν μόνο οι καλλιτέχνες, αλλά πάρα πολλοί συνοδεύονται από γκαλερίστες, από τους επιμελητές τους, από τα γραφεία Τύπου που έχουν». Είναι σημαντικό μού λέει πως με την Μπιενάλε κτίζεται και ο καλλιτεχνικός τουρισμός. Στην πρώτη έκδοση της Μπιενάλε μιλούσαμε για εκατοντάδες επισκέπτες, σήμερα στην τρίτη μπορούμε να μιλάμε για χιλιάδες επισκέπτες. Υπολογίζουμε ότι φέτος οι επισκέπτες θα ξεπεράσουν τις 35.000. Και αν όχι όλοι οι περισσότεροι δεν μένουν μόνο στη Λάρνακα, αλλά επισκέπτονται ολόκληρη την Κύπρο» και ενόσω μιλάμε στις υποβλητικές αίθουσες της Δημοτικής Πινακοθήκης κόσμος περιφέρεται ανάμεσα στα έργα. Κάτι που διαπίστωσα και στους υπόλοιπους χώρους, ίσως με αποκορύφωμα στο Μεσαιωνικό Κάστρο Λάρνακας, όπου εκτίθεται η Μόνα Λίζα του Banksy, που έργο του για πρώτη φορά έρχεται στην Κύπρο.
Κοινωνία και Τέχνη
Η μέθεξη αυτή άραγε βοηθάει τους Κύπριους δημιουργούς, αλλά και την κοινωνία: «Κάτι πολύ σημαντικό που καταφέρνουν όλες οι διοργανώσεις αυτού του τύπου είναι να γεφυρώσουν σιγά-σιγά το χάσμα ανάμεσα στην κοινωνία και στην Τέχνη. Η Μπιενάλε της Λάρνακας καταφέρνει να συνδυάζει δύο διαφορετικές κλίμακες το διεθνές με το τοπικό. Όσον αφορά τους δημιουργούς οι φιλοξενούμενοι καλλιτέχνες αμέσως θα αναζητήσουν Κύπριους/ες όπως και το αντίστροφο και έτσι γεννώνται πολλές συνεργασίες. Επίσης, οι δικοί μας δημιουργοί αρχίζουν να αντιλαμβάνονται ότι η Τέχνη πρέπει να κινείται, να γίνεται βίωμα από τον θεατή». Και πριν αρχίσουμε την επίσκεψή μας στους διάφορους χώρους όπου εκτίθενται έργα της γενικής έκθεσης ρωτάω τον Βασίλη ποιος είναι ο διαχρονικός στόχος της Μπιενάλε Λάρνακας; «Θέλουμε να εδραιωθεί ως θεσμός και να γίνει σημείο αναφοράς. Διότι όπως βλέπουμε στη γύρω περιοχή τα πράγματα δεν κινούνται προς τη μεριά του πνεύματος... Μάλιστα, συζητώντας πριν από λίγες μέρες με κάποιον φίλο του είπα πως μου κάνει εντύπωση ότι εμείς διοργανώνουμε την Μπιενάλε και γύρω μας υπάρχει αυτή η συσσώρευση στρατιωτικών δυνάμεων...» και μου επαναλαμβάνει τον επίλογο από την ομιλία του στα εγκαίνια της Μπιενάλε: «Μπορεί η τέχνη να μην μπορεί να λύσει κοινωνικά προβλήματα, γίνεται όμως αντίβαρο στις ανισορροπίες που βιώνουμε καθημερινά και πολλαπλασιαστής ομορφιάς στις άσχημες κοινωνίες που ζούμε».
Με τον καλλιτεχνικό διευθυντή περπατήσαμε στην πόλη και συζητήσαμε αρκετά για το πώς ένα τέτοιο καλλιτεχνικό γεγονός μπορεί να αγγίξει τον καθένα, με τρόπους που ίσως να μην έχει σκεφτεί καν ο/η δημιουργός. Μοναδική παραφωνία... η απόφαση του Δήμου Λάρνακας να στήσει το δημοτικό χριστουγεννιάτικο λούνα παρκ μπροστά από τη Δημοτική Πινακοθήκη.
Περισσότερα για την Μπιενάλε της Λάρνακας στον ιστότοπο: https://biennalelarnaca.com
