Του Απόστολου Κουρουπάκη
«11-8-1922. Σεβαστοί μου γονείς σας χαιρετώ. Αυτή τη φωτογραφία που θα λάβεται να την φυλάξεται καλίτερα από της άλες που σας έχω στήλη, διότι είνε όλοι οι διμοιρία και γι αυτόν τον λόγω σας παρακαλώ να την φυλάξετε όσον τον δυνατόν καλίτερα», γράφει ένας λοχίας του μικρασιατικού μετώπου, λίγες μόνο εβδομάδες πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή... και δύο μέρες πριν τη μάχη του Τουμλού Μπουνάρ ενώ ένας άλλος γράφει από την Προύσα στις 26 Ιουνίου 1920: «Αγαπητέ μου Νιόνιο. Χθες περί ώραν 5 μ.μ. κατελάβομεν την Προύσσαν μετά διώρον σεισματώδη μάχην. Υποδοχή αποθεωτική εκ μέρους κατοίκων. Λάφυρα άπειρα ως και αιχμάλωτοι πλείστοι [...]». Μία φωτογραφία και μία καρτ ποστάλ με διαφορά δύο ετών, από τον θρίαμβο στον όλεθρο. Αυτό το ταξίδι στον ιστορικό χρόνο και στα συναισθήματα θα κάνει εκείνος/η που θα επισκεφθεί την Πολυέκθεση «Μικράς Ασίας ενθυμήματα και κειμήλια» που διοργανώνει η Επιτροπή Εκδηλώσεων Κύπρου Μνήμης Μικρασιατικού Ελληνισμού 1922-2022, στο Πολιτιστικό Ίδρυμα της Τράπεζας Κύπρου. Η «Κ» βρέθηκε στο στήσιμο της έκθεσης και πήρε μία πρώτη γεύση για το περιεχόμενό της. Η δρ Πόλα Χατζηνεοφύτου, πρώτη λειτουργός Εκπαίδευσης και συντονίστρια της Επιτροπής Εκδηλώσεων Κύπρου Μνήμης Μικρασιατικού Ελληνισμού 1922-2022 του υπουργείου Παιδείας είπε στην «Κ» πως η πολυέκθεση αυτή ξεκίνησε από την ιδέα του Χρυσόστομου Μελή, ο οποίος είχε κάνει μια αντίστοιχη έκθεση στο Λύκειο Λακατάμειας «Άγιος Γεώργιος» «στην προσπάθειά μας λοιπόν να προβάλουμε ως Επιτροπή του Μικρασιατικού Ελληνισμού και την πτυχή της εικόνας, σκεφτήκαμε πως μπορούμε κι εμείς να την παρουσιάσουμε σε ένα ευρύτερο κοινό. Φυσικά, η έκθεση από τη Δευτέρα (5/12) θα είναι ανοικτή και για τους μαθητές, γυμνασίου και λυκείου, αλλά και για την Τεχνική Εκπαίδευση. Φυσικά, την έκθεση μπορούν να την επισκεφθούν και μαθητές δημοτικού, αν το επιθυμούν». Η δρ Χατζηνεοφύτου σημείωσε πως στον χώρο της έκθεσης θα υπάρχει και άτομο που θα ξεναγεί τον επισκέπτη και την επισκέπτρια, καθώς και ενημερωτικό υλικό για τα κειμήλια και το αρχειακό υλικό που παρουσιάζεται στην έκθεση. «Στόχος μας είναι η ευαισθητοποίηση του κοινού σε αυτά τα θέματα, να “ζήσουν” έστω και με αυτόν τον τρόπο τις παλιές εποχές της Μικρασίας».
Ο καθηγητής Θρησκευτικών Χρυσόστομος Μελής και η βοηθός διευθύντρια Αντιγόνη Σοφοκλέους είναι καθηγητές στο Λύκειο Αγίου Γεωργίου Λακατάμειας και οι επιμελητές της έκθεσης.
Ο κος Χρυσόστομος Μελής, καθηγητής στο Λύκειο Λακατάμειας από την πλευρά του μας λέει πως η συγκέντρωση των εκθεμάτων που παρουσιάζονται στην έκθεση είναι αποτέλεσμα πολύμηνης προσπάθειας, λέγοντάς μας χαρακτηριστικά πώς πριν να συγκεντρώσεις τ’ αντικείμενα θα πρέπει να βρεις τους ανθρώπους που τα κατέχουν και να τους πείσεις να σου τα δανείσουν για να τα εκθέσεις». Τα εκθέματα προέρχονται από ολόκληρη τη Μικρασία, αλλά και τον Πόντο και έχουν αποσταλεί από συλλέκτες αλλά και απογόνους Μικρασιατών από την Ελλάδα, με τους οποίους ο κ. Μελής είχε προσωπικές σχέσεις, και όπως τονίζει ο όλα ξεκίνησαν από ένα απλό, δημόσιο σχολείο, το Λύκειο Αγίου Γεωργίου Λακατάμειας.
Ο κ. Μελής σημειώνει πως τα τεκμήρια που παρουσιάζονται στην έκθεση στο Πολιτιστικό Ίδρυμα της Τράπεζας Κύπρου και έχουν αποσταλεί στην Κύπρο πλαισιώνονται από αντικείμενα εποχής που προέρχονται από την Κύπρο, που όμως συνάδουν με το ιστορικό τεκμήριο: «Θα ήταν δύσκολο να μεταφερθεί ένα τρισδιάστατο αντικείμενο, έτσι τα περισσότερα εκθέματα που ήλθαν από την Ελλάδα είναι χαρτώα, έτσι προσπαθήσαμε να τα “σκηνοθετήσουμε” με αντικείμενα από την Κύπρο» και ο κ. Μελής μου δείχνει μια γραφομηχανή continental, με ελληνικό πληκτρολόγιο, από την Κύπρο, «αυτού του τύπου οι γραφομηχανές χρησιμοποιούνταν από την ελληνική κυβέρνηση τη δεκαετία του 1920», και στη συνέχεια μου δείχνει μία τυπογραφική πρέσα από την Κύπρο του 1895, η οποία βρίσκεται δίπλα από σμυρναίικα έντυπα που βγήκαν από το τυπογραφείο της Αμάλθειας της Σμύρνης. Κλείνοντας ο κ. Μελής μού λέει πως μας συγκινεί η ψηλάφηση με την ίδια μας την ιστορία, η κυριολεκτική ψηλάφηση» και όντως σε αυτή την πολυθεματική έκθεση ο επισκέπτης και η επισκέπτρια μπορεί να βουτήξει στα βαθιά της μικρασιατικής ιστορίας και εκστρατείας.
Ο επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία να δει μαθητικά ενδεικτικά, νεανικά λευκώματα, φωτογραφίες διδασκάλων και μαθητών, αλλά και γραφική ύλη, σχολικά βιβλία και εκπαιδευτικά περιοδικά.
Όλα τα εκπαιδευτικά εκθέματα της πολυέκθεσης αφήνουν στον επισκέπτη και στην επισκέπτρια έντονο το εκπαιδευτικό αποτύπωμα και την όλη παρουσία της ελληνικής παιδείας στη Μικρά Ασία.
Εκπαίδευση - Παιδεία
Στην έκθεση παρουσιάζονται πάρα πολλά εκθέματα που σχετίζονται με την ελληνική παιδεία στη Μικρά Ασία, στην Κωνσταντινούπολη, στον Πόντο, και στην Καππαδοκία. Ο επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία να δει μαθητικά ενδεικτικά, νεανικά λευκώματα, φωτογραφίες διδασκάλων και μαθητών, αλλά και γραφική ύλη, σχολικά βιβλία και εκπαιδευτικά περιοδικά, αλλά και χειρόγραφα τετράδια, που προέρχονται από την ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης, την Κωνσταντινούπολη, το Αϊδίνιο, την Τραπεζούντα κ.α. Όλα τα εκπαιδευτικά εκθέματα της πολυέκθεσης αφήνουν στον επισκέπτη και στην επισκέπτρια έντονο το εκπαιδευτικό αποτύπωμα και την όλη παρουσία της ελληνικής παιδείας στη Μικρά Ασία.
Θρησκευτικά κειμήλια
Στην έκθεση φιλοξενούνται πολλές παλαιές εικόνες και λειτουργικά εκκλησιαστικά βιβλία του 19ου αιώνα, που έφεραν μαζί τους οι Μικρασιάτες πρόσφυγες, πολλές φορές αφήνοντας προσωπικά αντικείμενά τους, για να μεταφέρουν εικόνες και εκκλησιαστικά αντικείμενα. Ιδιαίτερη συγκίνηση προκαλούν τα πάρα πολλά πιστοποιητικά γέννησης, βάπτισης και γάμων, που έχουν απολυθεί από διάφορες Μητροπόλεις της Μικράς Ασίας, και αποτελούν αδιάσειστες μαρτυρίες της ιστορικής ύπαρξης του Ελληνισμού μέχρι και το 1922 στις είκοσι τοπικές Μητροπόλεων της Μικράς Ασίας. Στην έκθεση παρουσιάζονται και καραμανλίδικα χειρόγραφα έγγραφα και έντυπα, τα οποία χρησιμοποιούσαν οι τουρκόφωνοι χριστιανικοί πληθυσμοί της Καππαδοκίας.
Πιστοποιητικό της Δημογεροντίας Μαγνησίας, της 13ης Μαΐου 1920.
Ιστορικά έγγραφα
Πολύ ενδιαφέροντα είναι και τα έγγραφα, ιδιωτικού και δημόσιου χαρακτήρα, οι χάρτες του ελληνικού Γενικού Επιτελείου Στρατού, αλλά και φωτογραφίες, που καλύπτουν μια ευρεία γκάμα ιστορικών πληροφοριών που μπορούν να εξαχθούν. Πιο συγκεκριμένα στην έκθεση ο επισκέπτης και η επισκέπτρια θα δει φωτογραφίες και γράμματα από τα ξέγνοιαστα χρόνια της Ιωνίας και του Πόντου, έγγραφα διορισμού διαφόρων προσώπων, επίλυσης διαφορών, οικονομικά ή άλλα ζητήματα που υπογράφουν σημαντικές προσωπικότητες όπως ο Αριστείδης Στεργιάδης, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Μελέτιος Μεταξάκης κ.ά. Επίσης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι καρτ ποστάλ στρατιώτων, που έστελναν από τις άρτι καταληφθείσες πόλεις της Μικράς Ασίας, στους συγγενείς τους στην Ελλάδα. Αυτά τα χρόνια εκπροσωπούνται στην έκθεση με πληθώρα επίσημων εγγράφων, όπως οθωμανικοί τίτλοι ιδιοκτησίας, προσφυγικές ταυτότητες, έγγραφα αναφορικά με την ανταλλαγή των πληθυσμών και απονομής νέων γαιών, ομόλογα και εράνους στήριξης των προσφύγων κ.ά.
Εμπόριο και πολιτισμός
Οι ελληνικοί πληθυσμοί ανθούσαν εμπορικά και επιχειρηματικά σε ολόκληρη τη Μικρά Ασία και στην έκθεση αυτό φαίνεται από τα πολλά εμπορικά κατάστιχα, τα οθωμανικά και ελληνικά έγγραφα συναλλαγών Ελλήνων, τα παλαιά διαφημιστικά έντυπα επιχειρήσεων κ.ά. Φυσικά, οι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα, ακόμη και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, δεν έφεραν μαζί τους μόνο τα λιγοστά υπάρχοντά τους, αλλά και την πλούσια πολιτισμική παράδοσή τους (χοροί, μουσική κτλ.). Και στην πολυθεματική έκθεση παρουσιάζεται μεγάλη και ενδιαφέρουσα σειρά μικρασιάτικων μουσικών οργάνων έχει να παρουσιάσει και η παρούσα έκθεση.
Πληροφορίες
Η Πολυέκθεση θα λειτουργήσει από τις 5 μέχρι τις 28 Δεκεμβρίου 2022 από τις 10 π.μ. μέχρι τις 7μ.μ. στο Πολιτιστικό Ίδρυμα της Τράπεζας Κύπρου, Φανερωμένης 86-90, Παλιά Πόλη, Λευκωσία.
Τα σχολεία έχουν τη δυνατότητα να επισκεφθούν την Πολυέκθεση, αφού πρώτα διευθετήσουν την επίσκεψή τους τηλεφωνικώς στο 22800749.
