Της Μαρίνας Οικονομίδου
«Θα είμαστε παρόντες σε υψηλό επίπεδο, καθώς το θέμα είναι πολύ σημαντικό για μας. Το Ηνωμένο Βασίλειο λαμβάνει πολύ σοβαρά υπόψη τον ρόλο του ως εγγυήτριας δύναμης και θέλουμε να έχουμε όσο το δυνατόν πιο εποικοδομητική συμβολή στη διαδικασία», λέει στην πρώτη του συνέντευξη από την ημέρα που ανέλαβε καθήκοντα ο νέος Βρετανός ύπατος αρμοστής, Michael Tatham. Ανοίγει τα χαρτιά του για την επίσκεψη του Βρετανού πρωθυπουργού στην Κύπρο την περασμένη Τρίτη και τι συζητήθηκε. Ξεκαθαρίζει πως το Ηνωμένο Βασίλειο στηρίζει πλήρως τις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού στο συμφωνημένο πλαίσιο, ωστόσο υπογραμμίζει πως η διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία είναι μία ευρεία έννοια που αφήνει περιθώρια συζήτησης και διαπραγμάτευσης για συμβιβασμούς.
–Βρίσκεστε περίπου ένα μήνα στην Κύπρο. Έχετε ήδη κάνει ένα σχετικό πλάνο των προτεραιοτήτων σας μέχρι την ολοκλήρωση της θητείας σας;
–Είναι σίγουρα νωρίς, ωστόσο έχω θέσει τρεις άξονες προτεραιοτήτων. Η πρώτη αφορά τις διμερείς σχέσεις του Ηνωμένου Βασιλείου με την Κύπρο. Δεν θα κρύψω πως νιώθω τυχερός γιατί ανέλαβα καθήκοντα σε μία χρονική συγκυρία που οι σχέσεις των δύο χωρών βρίσκονται σε μία τροχιά εξέλιξης και βελτίωσης. Νιώθω ακόμα πιο τυχερός που ο πρωθυπουργός μας επισκέφθηκε την Κύπρο στον πρώτο κιόλας μήνα ανάληψης των καθηκόντων μου. Πιστεύω πως υπάρχουν πολλοί τρόποι για να βελτιωθούν οι διμερείς μας σχέσεις, με τρόπο που να επωφελούνται επαρκώς και τα δύο μέρη. Την ίδια στιγμή θα πρέπει να πω ότι εκ της θέσεώς μου δίνω ιδιαίτερη έμφαση στον ρόλο του Ηνωμένου Βασιλείου ως εγγυήτριας χώρας, καθώς στηρίζουμε πλήρως την προσπάθεια λύσης του Κυπριακού σύμφωνα με τις παραμέτρους των Ηνωμένων Εθνών και είμαστε έτοιμοι να στηρίξουμε με κάθε διπλωματικό μέσο τη διαδικασία. Τέλος, τρίτη προτεραιότητά μου είναι η προώθηση και ενίσχυση των δεσμών σε επιχειρηματικό, εκπαιδευτικό ή άλλο επίπεδο μεταξύ των δύο χωρών. Χαίρομαι ιδιαίτερα για το γεγονός ότι εκπροσωπώ τη χώρα μου, σε μία άλλη χώρα με την οποία υπάρχουν τόσο ισχυροί δεσμοί και αυτούς τους δεσμούς θα ήθελα να τους ενισχύσω κατά την παραμονή μου εδώ.
–Μιλώντας για τις διμερείς σχέσεις, πώς προέκυψε η ξαφνική επίσκεψη του Βρετανού πρωθυπουργού την περασμένη Τρίτη;
–Ήταν συνέχεια της πρόσκλησης που απηύθυνε ο πρόεδρος Χριστοδουλίδης στον Βρετανό πρωθυπουργό, όταν συναντήθηκαν στο Λονδίνο τον περασμένο Οκτώβριο.
–Ποιος ήταν ο κύριος λόγος της επίσκεψης;
–Ο Βρετανός πρωθυπουργός ήθελε να έρθει μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά και την πρόσκληση που είχε από τον πρόεδρο Χριστοδουλίδη. Βλέπει τις προοπτικές στις σχέσεις των δύο χωρών και ήθελε με αυτό τον τρόπο να διατηρήσει το μομέντουμ αυτής της καλής σχέσης. Ήταν μία πολύ χρήσιμη συνάντηση που είχε πολύ καλό αποτέλεσμα. Ο Πρωθυπουργός έχει πλήρη επίγνωση της καίριας θέσης που έχει η Κύπρος στην ταραχώδη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και μοιράστηκε τις σκέψεις του με τον Πρόεδρο για τις προοπτικές που υπάρχουν στην περιοχή σε επίπεδο διεθνών σχέσεων. Είχαν παράλληλα μία πολύ εποικοδομητική συζήτηση για την κατάσταση στην περιοχή, τη Ρωσία και την Ουκρανία. Ο Πρωθυπουργός θέλησε παράλληλα να υπογραμμίσει την ενεργή στήριξη του Ηνωμένου Βασιλείου –ως εγγυήτριας χώρας– στην όλη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού. Την ίδια στιγμή, μία από τις προτεραιότητές του είναι να επανεκκινήσει τις σχέσεις του Ηνωμένου Βασιλείου με την Ε.Ε. και την Ευρώπη ευρύτερα. Γι’ αυτό το ζήτημα μίλησε ήδη με τον πρόεδρο Χριστοδουλίδη. Στο πλαίσιο του ότι η Κύπρος θα αναλάβει την Προεδρία το πρώτο εξάμηνο του 2026, είχαν μία εποικοδομητική συζήτηση για το πώς μπορεί το Ηνωμένο Βασίλειο να εργαστεί στενά με την Κύπρο σε αυτό το πλαίσιο.
–Θεωρείτε πως έχει επηρεάσει αρνητικά το Brexit τις σχέσεις του Ηνωμένου Βασιλείου με την Κύπρο αλλά και ευρύτερα με την Ε.Ε.;
–Σίγουρα έχει επηρεάσει σε κάποια πρακτικά θέματα. Για τους Κύπριους φοιτητές για παράδειγμα είναι πιο ακριβά να σπουδάζουν πλέον στο Ηνωμένο Βασίλειο. Θέλω ωστόσο να πιστεύω πως η ποιότητα της σχέσης των δύο χωρών δεν έχει επηρεαστεί αρνητικά. Αντίθετα, θεωρώ πως αυτή η σχέση είναι ιδιαίτερα καλή.
–Με ποιο τρόπο;
–Υπάρχει ένας ειλικρινής διάλογος σε ανώτατο επίπεδο μεταξύ των δύο χωρών. Έχουμε τον στρατηγικό διάλογο για τη συνεργασία Η.Β. - Κύπρου σε τομείς στους οποίους και οι δύο χώρες μπορούν να επωφεληθούν επαρκώς. Για παράδειγμα, η βοήθεια που παρείχε η Κύπρος στην προσπάθεια εκκένωσης των Βρετανών υπηκόων που βρίσκονταν στο Σουδάν, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο συνεργαστήκαμε για τον ανθρωπιστικό διάδρομο στη Γάζα, ο οποίος ήταν μία σημαντική πρωτοβουλία από την Κύπρο και είμαστε πολύ χαρούμενοι που τον στηρίξαμε. Ακόμη ένα παράδειγμα καλής συνεργασίας είναι η κοινή προσπάθεια να πολεμήσουμε τις παράνομες ροές χρηματοδότησης.
–Το Ηνωμένο Βασίλειο είχε στηρίξει την Κύπρο με τεχνογνωσία στην προσπάθεια καταπολέμησης των παράνομων ροών χρηματοδότησης. Υπήρξε πρόοδος;
–Η συνεργασία των δύο χωρών ήταν πολύ καλή. Έχουν γίνει ήδη πολλά και υπάρχει η πιθανότητα να διευρυνθεί η συνεργασία. Θα το συζητήσουμε ωστόσο αυτό περαιτέρω όταν αξιωματούχοι και υπουργοί συναντηθούν στο Λονδίνο την ερχόμενη βδομάδα. Το Γραφείο Εφαρμογής Οικονομικών Κυρώσεων του Ηνωμένου Βασιλείου παρέχει άλλωστε τεχνογνωσία στους Κύπριους συναδέλφους από το 2023.
Το ΝΑΤΟ, οι περιορισμοί και οι αμυντικές συμμαχίες
–Ο Νίκος Χριστοδουλίδης έχει εκφράσει την ετοιμότητά του για αίτηση ένταξης στο ΝΑΤΟ με την επίλυση του Κυπριακού. Πώς το σχολιάζετε; Είναι ένα ρεαλιστικό σενάριο;
–Έχω διαβάσει τις δηλώσεις του Προέδρου και πιστεύω πως έθεσε το θέμα με έναν ρεαλιστικό τρόπο. Δείχνει να αντιλαμβάνεται τις σημερινές δυναμικές και τους περιορισμούς που υπάρχουν. Αυτό που θεωρώ σημαντικό είναι η επιδίωξη ενίσχυσης της αμυντικής σχέσης της Κύπρου με τη Δύση, περιλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, και αυτό κινείται σίγουρα προς τη σωστή κατεύθυνση. Είναι απόλυτα λογικό για τη συλλογική ασφάλεια της Κύπρου και της περιοχής.
–Για κάτι τέτοιο είναι απαραίτητη η ένταξη στο ΝΑΤΟ;
–Δεν σημαίνει πως πρέπει να ενταχθεί η Κύπρος στο ΝΑΤΟ, αλλά σίγουρα δεν κάνει ζημιά. Όταν σε κάποια στιγμή νιώσει η κυπριακή ηγεσία πως μπορεί αυτό να είναι ένα ρεαλιστικό σενάριο ή κάτι που επιθυμεί να το επιδιώξει, τότε μπορεί να το κάνει.
–Είναι όμως ρεαλιστικό να μιλάμε για ένταξη στο ΝΑΤΟ;
–Τη δεδομένη στιγμή υπάρχουν περιορισμοί. Αν αυτό το πλαίσιο αλλάξει, τότε και η εικόνα θα αλλάξει. Το να ενισχυθούν ωστόσο οι αμυντικές συμμαχίες, είναι κάτι ρεαλιστικό και θα βοηθήσει σε αυτή τη στόχευση, αν τα δεδομένα αλλάξουν. Αυτό βεβαίως είναι κάτι που πρέπει να γίνει ούτως ή άλλως. Είτε υπάρχει το μακροπρόθεσμο πλάνο ένταξης στο ΝΑΤΟ είτε όχι. Ο στόχος της ενίσχυσης των αμυντικών συνεργασιών είναι πολύ σημαντικό κομμάτι. Ως Ηνωμένο Βασίλειο, είμαστε έτοιμοι να συμβάλουμε σε αυτή την προσπάθεια στο πλαίσιο του μνημονίου που έχουμε υπογράψει για αμυντική συνεργασία το 2019 και είναι κάτι που θα συζητήσουμε στον στρατηγικό διάλογο την επόμενη εβδομάδα.
–Ένα από τα ζητήματα που απασχολούν τους Κύπριους είναι τα ακριβά δίδακτρα στα βρετανικά πανεπιστήμια μετά το Brexit. Υπάρχει πλάνο επαναξιολόγησης της κατάστασης;
–Είναι από τα ζητήματα που ήρθαν κοντά μου από τις πρώτες μέρες που ανέλαβα καθήκοντα στην Κύπρο. Αντιλαμβάνομαι τις προεκτάσεις που έχει κάτι τέτοιο και είναι ένα από τα ζητήματα που συζήτησαν ο πρωθυπουργός με τον πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας κατά τη διάρκεια της συνάντησής τους. Είμαστε έτοιμοι να δούμε το θέμα με προσοχή και να βρούμε πιθανές λύσεις. Ωστόσο, δεν μπορώ να πω ότι έχω μία έτοιμη λύση τη δεδομένη στιγμή, αλλά σίγουρα είναι κάτι που μελετάμε και θα δούμε πώς θα το διαχειριστούμε με την κυπριακή κυβέρνηση.
Δεν βλέπουμε ανταγωνιστικά τη σχέση με τις ΗΠΑ
–Πώς σχολιάζετε την ισχυρή παρουσία του FBI στην Κύπρο για τον ίδιο λόγο;
–Είναι μία κίνηση που θα πρέπει να χαιρετίσουμε. Προσωπικά πέρασα οκτώ χρόνια από την τελευταία δεκαετία στις ΗΠΑ και οφείλω να πω πως Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ είναι στενοί σύμμαχοι. Βλέπουμε τα πράγματα με τον ίδιο τρόπο και έχουμε παρόμοιες στοχεύσεις. Συνεπώς, το γεγονός ότι η σχέση της Κύπρου με τις ΗΠΑ ενδυναμώνεται σε διάφορους τομείς είναι κάτι που βλέπουμε ως μία σημαντική εξέλιξη και σίγουρα δεν το βλέπουμε ανταγωνιστικά.
–Δεν θεωρείτε ότι αυτή η σχέση μπορεί να επηρεάσει τη σχέση σας με την Κύπρο;
–Σίγουρα όχι. Όμως αυτή η συζήτηση μού θυμίζει την κόρη μου, όταν ήταν μικρή και ερχόταν ανήσυχη από το σχολείο για να μου πει πως η καλύτερή της φίλη έκανε παρέα και με άλλα άτομα. Της εξηγούσα λοιπόν πως η φιλία δεν είναι μια τούρτα με συγκεκριμένα κομμάτια. Το ίδιο ισχύει λοιπόν και στη διπλωματία. Το γεγονός ότι η Κύπρος ενδυναμώνει τη σχέση της με μία άλλη χώρα, δεν σημαίνει πως αποδυναμώνεται την ίδια στιγμή η σχέση της με κάποιαν άλλη.
–Σε ό,τι αφορά το Κυπριακό, αναμένεται σύντομα η σύγκληση μιας διευρυμένης συνάντησης. Έχει συζητηθεί καθόλου κατά την επίσκεψη του Βρετανού πρωθυπουργού το ποια θα είναι η μορφή της και αν θα συμμετέχει το Ηνωμένο Βασίλειο;
–Η συνάντηση, όπως αντιλαμβάνομαι θα γίνει στο πλαίσιο πενταμερούς με την παρουσία των εγγυητριών δυνάμεων. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα συμμετέχει σε αυτή τη συνάντηση.
–Σε ποιο επίπεδο;
–Θα ήταν ορθότερο να συγκληθεί πρώτα η συνάντηση από τα Ηνωμένα Έθνη για να δούμε τη διαδικασία και τις λεπτομέρειες. Πιστεύω ωστόσο πως θα είμαστε παρόντες σε υψηλό επίπεδο, καθώς το θέμα είναι πολύ σημαντικό για μας. Το Ηνωμένο Βασίλειο λαμβάνει πολύ σοβαρά υπόψη τον ρόλο του ως εγγυήτριας δύναμης και θέλουμε να έχουμε όσο το δυνατόν πιο εποικοδομητική συμβολή στη διαδικασία.
–Ο προκάτοχός σας είχε πει πως οι Τ/κ περιμένουν κίνητρα από τους Ε/κ για να παρακαθήσουν στο τραπέζι του διαλόγου. Συμφωνείτε με τη θέση του;
–Οι Τ/κ είναι οι αρμοδιότεροι να μιλήσουν για τις θέσεις τους. Αυτό που μπορώ να πω εγώ είναι πως το Ηνωμένο Βασίλειο στηρίζει πλήρως τη συμφωνημένη πρόταση για λύση στο πλαίσιο της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα και αυτό κρίνουμε πως είναι το πιο υποσχόμενο πλαίσιο ούτως ώστε να υπάρξει πρόοδος.
–Μπορούμε όμως να ελπίζουμε σε λύση στο πλαίσιο της ΔΔΟ δεδομένου του χάσματος που υπάρχει στις θέσεις των δύο πλευρών;
–Η αλήθεια είναι πως ακούω συχνά κόσμο να μιλά για την ΔΔΟ σαν να είναι ένα πλαίσιο πολύ συγκεκριμένο και καλά οριοθετημένο. Προσωπικά θεωρώ πως είναι μία πολύ ευρεία έννοια που αφήνει πολλά περιθώρια συζήτησης, διαπραγμάτευσης για συμβιβασμούς και αφήνει χώρο για να συναντηθούν οι απαιτήσεις και οι ανησυχίες των δύο πλευρών.
–Μόνο που αν συναντηθούμε στη μέση δεν θα θεωρείται ΔΔΟ ούτε λύση δύο κρατών φυσικά…
–Το σωστό είναι να καθίσουν οι δύο πλευρές στο τραπέζι των συνομιλιών, να εκφράσουν τις ανησυχίες τους και να λάβουν υπόψη τα συμφέροντά τους παρά να θέτουν εξαρχής συγκεκριμένες θέσεις από τις οποίες να αρνούνται να μετακινηθούν. Όταν ακούω τις επίσημες θέσεις των δύο πλευρών, νιώθω αυτό ακριβώς που επισημαίνετε. Ότι υπάρχει μεγάλο χάσμα. Όταν όμως ακούω τις ανησυχίες τους, το ποιες είναι οι προτεραιότητές τους και τι διασφαλίσεις ψάχνουν, τότε νιώθω πως είναι μία ευρεία έννοια που επιτρέπει τη διαπραγμάτευση και αφήνει χώρο για συμβιβασμούς και συγκερασμό των συμφερόντων και των δύο πλευρών.
–Πολλοί είναι εκείνοι που λένε πως αυτή είναι η τελευταία ευκαιρία για να λυθεί το Κυπριακό. Το συμμερίζεστε;
–Αντιλαμβάνομαι ότι πολλοί που γνωρίζουν καλύτερα το Κυπριακό από μένα, μιλούν με τέτοιους όρους. Ωστόσο, για μένα τα περί τελευταίας ευκαιρίας δεν είναι μία έννοια που μπορεί να χρησιμοποιείται στο πλαίσιο της διπλωματίας. Υποψιάζομαι ότι είναι μία έκφραση που έχει χρησιμοποιηθεί αρκετά στο παρελθόν. Θα έλεγα ωστόσο ότι η πάροδος του χρόνου σίγουρα δεν λειτουργεί υπέρ των προσδοκιών για επίλυση του Κυπριακού. Και πως τα πράγματα ενδεχομένως να δυσκολεύουν με την πάροδο του χρόνου. Προσωπικά δεν θα χρησιμοποιούσα τη φράση τελευταία ευκαιρία, ωστόσο, θα έπρεπε να υπάρχει μία αίσθηση του κατεπείγοντος, ούτως ώστε να δοθεί έμφαση στο να υπάρξει πρόοδος.
