Του Γιάννη Ιωάννου
Η εικόνα του Τούρκου Προέδρου να κάνει κάποιο αστείο ενώπιον ξένων ηγετών όπως ο Πούτιν και ο Λουκασένκο στα πλαίσια της συνόδου κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας της Σανγκάης είναι συμβολική. Γιατί σε μια κρίσιμη συγκυρία για τις σχέσεις Τουρκίας-Δύσης, εν μέσω πολέμου στην Ουκρανία, η Άγκυρα δείχνει όχι μόνο να εξισορροπεί μεταξύ χωρών εκτός των φιλελεύθερων δομών της Δύσης και του ΝΑΤΟ αλλά και να βυθίζεται σε ένα πλέγμα πιέσεων που δοκιμάζει τόσο την οικονομία της όσο και τις προβληματικές, τα τελευταία χρόνια, σχέσεις της με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Ερντογάν, λίγες ημέρες πριν την Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ από την Σαμαρκάνδη του Ουζμπεκιστάν, υπενθυμίζει -με αποδέκτη την Δύση- πως παραμένει “die hard” ως προς την δεινή του πολιτική θέση σε σχέση με τις επερχόμενες εκλογές στη Τουρκία (σ.σ. παραμένει δημοσκοπικά μη εκλέξιμος έναντι της αντιπολίτευσης). Και το πράττει με μια συγκεκριμένη σουίτα «όπλων» παρά την πίεση που δέχεται τόσο στο πεδίο της οικονομίας όσο και σε αυτό των χαμηλών ποσοστών συσπείρωσης του AKP.
Oι «τρεις άσσοι» του Ταγίπ
Τρία φαίνεται πως είναι τα βασικά εργαλεία με τα οποία ο Ερντογάν θέλει να ανατρέψει, στο εσωτερικό, την δυσχερή του θέση ενόψει των επερχόμενων εκλογών:
- To χαρτί της σκληρής εθνικιστικής ρητορικής. Κύριος αποδέκτης της οποίας είναι η Ελλάδα (και η Κύπρος). O απώτερος σκοπός της στόχευσης της Ελλάδας -που γίνεται σε μεγάλο βαθμό μέσω… ΝΑΤΟ- αφορά στο πως ο Ερντογάν επιδιώκει να διασπάσει την αντιπολίτευση και δη την συμμαχία των Κεμαλιστών του CHP με το ΙΥΙ της Μεράλ Αξενέρ. Φυσικά ο μεγαλύτερος αποδέκτης της αναθεωρητικής ρητορικής και πολιτικής πρακτικής (Αιγαίο, διαστάσεις του προσφυγικού, πλέγμα ΝΑΤΟ) εναντίον της Ελλάδας είναι οι ΗΠΑ -που προσεγγίζουν την ανατολική Μεσόγειο με επίκεντρο την Αθήνα με διαφορετικό αποτύπωμα σε σχέση με περασμένες δεκαετίες
- Το Κουρδικό. Η εν λόγω διάσταση αφορά πάλι τον συνασπισμό Κεμαλιστών-ΙΥΙ και το πως ο Κιλιντσάρογλου αναφέρθηκε μέχρι και στη συμμετοχή μελών του HDP σε μελλοντικό κυβερνητικό σχήμα αλλά και το πως ο Ερντογάν συνειδητοποιεί πως η συμπόρευση των Κούρδων του HDP στο αντιπολιτευτικό μπλοκ δυνητικά τον αφήνει ακόμη κι εκτός δεύτερου γύρου. Πέραν της εσωτερικής διάστασης, το Κουρδικό αφορά και τις ισορροπίες ισχύος στη Συρία, όπου ο Ερντογάν παίζει τον «κρυμμένο άσσο» της ομαλοποίησης των σχέσεων με το καθεστώς Άσαντ και
- Το χαρτί της εσωτερικής συντηρητικής συσπείρωσης μεταξύ των ισλαμικών δικτύων της χώρας το οποίο έχει πάρει την μορφή σκληρής ρητορικής -μέσω Diyanet αλλά κι εκτός- για νόρμες της καθημερινότητας στη Τουρκία. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αφορά πχ στην ενδυμασία των γυναικών ή στο πως ιμάμηδες τοποθετούνται πολιτικά βάζοντας στο στόχαστρο τους Κεμαλιστές του CHP
Eξελίξεις με την Συρία;
Αυτός που φαίνεται να είναι ο νέος αγαπημένος συνομιλητής του Χακάν Φιντάν της τουρκικής ΜΙΤ είναι ο Σύρος ομόλογός του, και έμπιστος του Άσαντ, Αλί Μαμλούκ. Άγκυρα και Δαμασκός δείχνουν να βρίσκονται σε προχωρημένο επίπεδο μιας διαδικασίας ομαλοποίησης που θα επέτρεπε στον Ερντογάν να επαναπατρίσει προς τη Συρία ένα μεγάλο αριθμό Σύρων προσφύγων (> του ενός εκατ.) προκειμένου να δείξει προς το εσωτερικό αποτελεσματικότητα σε ένα ζήτημα που του έχει στοιχίσει πολιτικά αλλά και στο AKP. Το χαρτί του Συριακού -μαζί πάντα με το ενδεχόμενο μιας στρατιωτικής επέμβασης- δεικνύει σε μεγάλο βαθμό ευελιξία από τον ίδιο τον Ερντογάν αλλά και συνειδητοποίηση πως το μεταναστευτικό αποτελεί ακόμη ένα στοιχείο που του ασκεί πίεση -οικονομικά και κοινωνικά.
Tι να αναμένουμε
Σε Κύπρο κι Ελλάδα το κρίσιμο ερώτημα παραμένει, σχεδόν διαχρονικά, κατά πόσο μέχρι τον χρόνο διεξαγωγής των εκλογών στη Τουρκία η πίεση προς τον Ερντογάν θα μπορούσε να εξωτερικευθεί μέσω μιας σειράς κρίσεων με φόντο τα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό. Η πρώτη περίπτωση φυσικά είναι πολύ πιο πολύπλοκη μιας και αφορά ένα ευρύ φάσμα εντάσεων με στρατιωτικό αποτύπωμα ή υβριδική, συχνά, μορφή. Στη περίπτωση του Κυπριακού ωστόσο τα δεδομένα ενώπιον μας δείχνουν προς συγκεκριμένη κατεύθυνση:
- Επίσκεψη Ερντογάν τον Νοέμβριο στη κατεχόμενη Κύπρο με αφορμή τους εορτασμούς ανακήρυξης της παράνομης «ΤΔΒΚ» με ρητορική ανακοινώσεων (παράνομο αεροδρόμιο Τύμβου, Βαρώσι, γεωτρήσεις στην ανατολική Μεσόγειο) ισχυρότερων τετελεσμένων
- Εμπέδωση και ισχυροποίηση της ρητορικής για κυριαρχική ισότητα και ύπαρξη δύο κρατών στη Κύπρο
Το ενδεχόμενο πάντως ενός θερμού επεισοδίου με φόντο το Αιγαίο εξακολουθεί να παραμένει χαμηλά, χωρίς ωστόσο επί της αρχής να αποκλείεται η ένταση καθώς θα πλησιάζουμε εγγύτερα προς το χρόνο διεξαγωγής των τουρκικών εκλογών -με την πίεση να παραμένει προς τον Ερντογάν και το AKP.
