Πώς η πολιτεία εξέθρεψε εθνικούς εργολάβους (πίνακας)

Ο θόρυβος που έχει προκληθεί με ένα έργο πνοής για τη Λευκωσία, τον περιμετρικό της πρωτεύουσας, μπορεί να χαρακτηριστεί και ως σταγόνα στον ωκεανό για την πραγματική εικόνα με κάποιες εργοληπτικές εταιρείες αλλά και το καθεστώς που διέπει τις δημόσιες συμβάσεις. Οι παρατάσεις, οι καθυστερήσεις αλλά και το τελικό πραγματικό κόστος ενός έργου είναι μόνο η μία πλευρά του νομίσματος, η ορατή, η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις έχει μετατραπεί σε πραγματικότητα. Η άλλη πλευρά, η αθέατη, παραπέμπει σε διαδικασίες που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν αθέμιτες, που ενδεχομένως να μπορούν να οδηγήσουν ενώπιον της δικαιοσύνης με το ερώτημα διάπραξης πιθανών αδικημάτων.

Ωστόσο, αυτό που προκαλεί εύλογες υποψίες και αποτελεί διαχρονική πρακτική είναι η εμφάνιση κατά περιόδους φαινομένων που εκκολάπτουν εταιρείες που καρπώνονται τη μερίδα του λέοντος των δημοσίων συμβάσεων. Φαινόμενο που στην περίπτωση των δημοσίων έργων είναι γνωστό και ως εταιρείες «εθνικοί εργολάβοι». Η ύπαρξη εταιρειών με «προνομιακή» θέση στο Δημόσιο εντοπίζεται από τα πρώτα χρόνια ίδρυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας με τους «εθνικούς εργολάβους» να διαδέχονται ο ένας τον άλλον παράλληλα με τις πολιτικές καταστάσεις. Τα τελευταία 34 χρόνια από τον θώκο του «εθνικού εργολάβου» πέρασαν η εργοληπτική του αείμνηστου Παρασκευαΐδη, την περίοδο διακυβέρνησης Κληρίδη, ο Μιλτιάδης Νεοφύτου γνωστός και ως Μιλτής, την περίοδο διακυβέρνησης Χριστόφια και τελευταίος ο Γιώργος Χρυσοχός, της πάλαι ποτέ εργοληπτικής εταιρείας Nemesis Constructing Public Company και τώρα Cyfield. Τα ερωτήματα που ενδεχομένως να προκαλούνται από τον βαθμό επιτυχίας κατακύρωσης δημοσίων έργων εντείνονται από τις αποκαλύψεις για εμπλοκή «εθνικών εργολάβων» σε περιπτώσεις χρηματισμού δημοσίων προσώπων, όπως αυτής της εταιρείας Nemesis στο σκάνδαλο του ΣΑΠΑ.

Η Cyfield

Μία απλή επίσκεψη στην επίσημη ιστοσελίδα της είναι αρκετή για να διαπιστώσει κάποιος γιατί η εταιρεία Cyfield θεωρείται ο σημερινός «εθνικός εργολάβος». Η συγκεκριμένη εταιρεία στην ουσία αποτελεί τη διάδοχο κατάσταση της εταιρείας Nemesis. Μεταξύ άλλων, η Cyfield είναι ο εργολάβος για τα μερικά εμβληματικά έργα όπως: Λεμεσός-Σαϊττά, Γερμασόγεια- Ακρούντα, αποχετευτικά στο Κίτι, περιμετρικός αυτοκινητόδρομος Λευκωσίας α΄ φάση, Αρχαιολογικό Μουσείο, προσφυγικός συνοικισμός Μενόγειας και λεωφόρος Αργυρουπόλεως. Τουλάχιστον σε δύο μεγάλα δημόσια έργα, αυτό του περιμετρικού Λευκωσίας αλλά και του δρόμου Λεμεσού-Σαϊττά, οι καθυστερήσεις που παρατηρούνται ξεπερνούν το 50% του εκτιμώμενου με βάση το συμβόλαιο χρόνου παράδοσης του έργου, πάρα ταύτα η συγκεκριμένη εταιρεία συνεχίζει να έχει σημαντική παρουσία στα δημόσια έργα. Εκτός από τον ενάμιση χρόνο παρατάσεων που της έχουν εγκριθεί για τον περιμετρικό της Λευκωσίας, από δημοσιεύματα προκύπτει πως η Cyfield είχε ζητήσει συνολικές παρατάσεις 17,5 χρόνων, και στην περίπτωση του δρόμου Λεμεσού-Σαϊττά καταγράφεται μεγάλη καθυστέρηση λόγω προσθήκης οχετού από το τμήμα ανάπτυξης υδάτων, κατά την ίδια. Για τον δρόμο Λεμεσού-Σαϊττά υπάρχει παράταση μέχρι τον Ιούνιο, αλλά υποβλήθηκε νέα αίτηση για επιπλέον παράταση μέχρι τον Σεπτέμβριο. Για τον δε περιμετρικό της Λευκωσίας οι καθυστερήσεις αποδίδονται από την ίδια στη μετακίνηση καλωδίων της ΑΗΚ καθώς και λόγω καθυστερήσεων σε απαλλοτριώσεις. Η εταιρεία θεωρεί πως κάθε έργο έχει τα δικά του θέματα. Σε κάποια άλλα έργα υπήρχαν καθυστερήσεις επειδή προστέθηκαν υπηρεσίες, π.χ. καλώδια τηλεπικοινωνίων.

Ερωτηματικά

Οι καθυστερήσεις που παρατηρούνται σε αριθμό έργων που έχει αναλάβει η Cyfield είναι ένα σοβαρό θέμα, μιας και δεν έχει διευκρινιστεί επίσημα αν υπήρξε επιβάρυνση για τα κρατικά ταμεία. Το πιο σοβαρό όμως ζήτημα που προκύπτει υπό τη μορφή ερωτήματος, είναι η συμμετοχή μιας εταιρείας σε δημόσια έργα η οποία στο παρελθόν, μέτοχοι ή και ηγετικά της στελέχη, είχε εμπλοκή σε μεγάλο σκάνδαλο. Πρόκειται για το σκάνδαλο ΣΑΠΑ όπου με απόφαση δικαστηρίου η εταιρεία Nemesis –της οποίας η Cyfield αποτελεί ουσιαστικά τη συνέχεια– ήταν μία από τις οκτώ εταιρείες που φέρονται να δωροδόκησαν τους Βέργα και Μαληκίδη με €520.000 και €498.000 αντίστοιχα. Άσχετα με την εξέλιξη της υπόθεσης ενώπιον της Δικαιοσύνης με απόφαση της τότε κυβέρνησης Αναστασιάδη, οι εταιρείες που είχαν εμπλοκή σε σκάνδαλα έμπαιναν σε μαύρη λίστα και δεν μπορούσαν να διεκδικήσουν δημόσιες συμβάσεις. Η εταιρεία Nemesis προκειμένου να ξεπεράσει το γράμμα του νόμου και όπως φαίνεται στον Έφορο Εταιρειών κατέβασε ρολά και συνέχισε ως Cyfield, λαμβάνοντας μάλιστα τη μερίδα του λέοντος των δημοσίων συμβάσεων. Η «Κ» επικοινώνησε με τον εκτελεστικό διευθυντή της Cyfield, o οποίος ωστόσο αρνήθηκε να σχολιάσει το ρεπορτάζ της «Κ». Εκτός από την πρώην Nemesis και τώρα Cyfield, στους «εθνικούς εργολάβους» φιγουράρει και η εταιρεία Iacovou Bros, η οποία είχε επίσης συμμετοχή στο σκάνδαλο του ΣΑΠΑ, με απόφαση δικαστηρίου. Άξιο απορίας είναι και η στάση του Συμβουλίου Εγγραφής και Ελέγχου Εργοληπτών Οικοδομικών και Τεχνικών Έργων, το οποίο όπως αποκαλύφθηκε τον περασμένο Φεβρουάριο στην Επιτροπή Θεσμών, 8,5 χρόνια μετά το σκάνδαλο, δεν έλεγξε, ως όφειλε, πειθαρχικά την πλειοψηφία των εταιρειών που ενέχονταν στο σκάνδαλο του ΣΑΠΑ.

Τα δημόσια έργα

Από την πλευρά των Δημοσίων Έργων δεν υπήρξε επίσημη αντίδραση παρά το γεγονός ότι έγινε προσπάθεια από την «Κ». Μάλιστα προκαλεί, το λιγότερο, εντύπωση ότι από την επίσημη ιστοσελίδα του Τμήματος έχει απενεργοποιηθεί τις τελευταίες δύο εβδομάδες η δυνατότητα άντλησης πληροφοριών για τις εταιρείες στις οποίες έχουν κατακυρωθεί δημόσια συμβόλαια. Επίσης άγνωστο παραμένει αν το Δημόσιο έχει πληρώσει πέναλτι σε εργοληπτικές εταιρείες από καθυστερήσεις για τις οποίες δεν ευθύνεται ο ανάδοχος του έργου ή το ποσό που έχει εισπραχθεί από πέναλτι που επιβλήθηκε σε εργολήπτες για καθυστερήσεις που ευθύνονται οι ίδιοι. Το ζήτημα δε αποκτά δυσανάλογα μεγαλύτερες διαστάσεις σε σχέση με το παρελθόν, μιας και αυτή τη στιγμή είναι σε εξέλιξη πρόγραμμα-μαμούθ για τα δεδομένα της Κυπριακής Δημοκρατίας με πολλαπλά έργα σε εξέλιξη, εκατοντάδων εκατομμυρίων.

Με πολλές τρύπες το πλαίσιο ανάθεσης

Ιδιαίτερα κατατοπιστικό για τους λόγους που εκκολάπτουν «εθνικούς εργολάβους» είναι το ΕΤΕΚ. Σύμφωνα με τον γ.γ. του ΕΤΕΚ, Ανδρέα Θεοδότου, η ίδια η διαδικασία που ακολουθείται για τις συμβάσεις δημοσίων έργων εξοστρακίζει εργολάβους, δίνοντας έτσι ένα άτυπο πλεονέκτημα στις μεγάλες εργοληπτικές εταιρείες. Συγκεκριμένα, κατά τον κ. Θεοδότου οι παθογένειες εντοπίζονται σε δύο ζητήματα: Πρώτον, στον τρόπο ανάθεσης δημοσίων έργων και δεύτερον, στον μηχανισμό επίλυσης διαφορών. Σε ό,τι αφορά την ανάθεση έργων, η εργοληπτική εταιρεία εκτός από το κομμάτι κατασκευής του έργου είναι υποχρεωμένη να πραγματοποιήσει και τη μελέτη του έργου – υποχρέωση που δεν υπήρχε παλαιότερα.

Η προσθήκη αυτή, σύμφωνα με τον κ. Θεοδότου, λειτουργεί αρνητικά για τους μικρούς εργολάβους, οι οποίοι δεν έχουν το οικονομικό και τεχνικό υπόβαθρο να πραγματοποιήσουν τη μελέτη του έργου, με αποτέλεσμα να μειώνεται σημαντικά ο αριθμός των εταιρειών που διεκδικούν το έργο. Δεύτερος και επίσης αποτρεπτικός παράγοντας είναι και ο μηχανισμός επίλυσης τυχόν διαφορών. Η διαδικασία, σύμφωνα με τον κ. Θεοδότου, είναι περίπλοκη και χρονοβόρα, μιας και μια δικαστική διαμάχη εργολήπτη με το Δημόσιο είναι χρονοβόρα και οικονομικά ασύμφορη για μικρούς εργολάβους.

Η απουσία γρήγορου και ευέλικτου μηχανισμού επίλυσης διαφορών θεωρείται αποτρεπτικός παράγοντας και για μεγάλες εταιρείες εκτός Κύπρου. Από τα σημαντικά αρνητικά του πλαισίου και τα κριτήρια ανάθεσης τα οποία όπως λέει ο γ.γ. του ΕΤΕΚ είναι μόνο οικονομικά. Τουτέστιν, δεν μπορεί να επιλεγεί ένας ενδιαφερόμενος που θα παραδώσει το έργο στην ώρα του και δεν έχει τη μικρότερη προσφορά. Η φθηνότερη προσφορά είναι μονόδρομος τονίζει ο κ. Θεοδότου, άσχετα με άλλα κριτήρια. Πρακτική που στη συνέχεια εγκλωβίζει το Δημόσιο, μιας και η καταγγελία σύμβασης συνεπάγεται κόστος – κάτι που έγινε και με την Πλατεία Ελευθερίας.