Του Γιάννη Ιωάννου
Ο όγδοος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας αναλαμβάνει, από την 1η Μαρτίου, εκεί ακριβώς που έμεινε ο προκάτοχός του, Νίκος Αναστασιάδης: Δηλαδή σε μια κρίσιμη διεθνώς, λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, συγκυρία, και λίγο πριν τις κρίσιμες εκλογές σε Τουρκία και Ελλάδα -με την πρώτη περίπτωση να έχει αποκτήσει ξεχωριστό ενδιαφέρον λόγω του σεισμού που αλλάζει άρδην το σκηνικό στη χώρα. Δεδομένου του νεκρού χρόνου στο Κυπριακό -χωρίς συνομιλίες από το 2017- αλλά και του ρευστού γεωπολιτικού σκηνικού στην ανατολική Μεσόγειο, οι πέντε προκλήσεις για την κυβέρνηση Νίκου Χριστοδουλίδη -σε επίπεδο διεθνούς διπλωματίας κι εξωτερικής πολιτικής- κινούνται γύρω από τους εξής άξονες:
• To Kυπριακό. Αποτελεί, αναμφίβολα, την δυσκολότερη εξίσωση δεδομένης τόσο της απουσίας διαλόγου εδώ και μια εξαετία όσο και σε σχέση με το πως διαμορφώνεται το σκηνικό στην απουσία διορισμού ειδικού απεσταλμένου από τον ΟΗΕ. Η διακήρυξη, προεκλογικά, Χριστοδουλίδη σκοπεύει στην ενεργό εμπλοκή της ΕΕ μέσω του διορισμού προσώπου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (σ.σ. δύσκολη εξ’ ορισμού εξίσωση) ενώ η μεγάλη εικόνα δείχνει προς την κατεύθυνση της κινητικότητας στο δεύτερο εξάμηνο του 2023 -δεδομένου πως θα υπάρχει εικόνα σε Τουρκία και Ελλάδα ως προς τις κυβερνήσεις. Φυσικά, η συμπόρευση Χριστοδουλίδη με κόμματα όπως η ΕΔΕΚ και η «Αλληλεγγύη», που απορρίπτουν επί της αρχής την ΔΔΟ, ή του ΔΗΚΟ που μιλά για «σωστό περιεχόμενο» δημιουργεί τις συνθήκες και του πρώτου σοβαρού crash-test της συνοχής της διακυβέρνησής του. Όπως και το πως θα κινηθεί η πολιτική προσέγγιση σε σχέση με την Τουρκία και την τουρκοκυπριακή κοινότητα
• Οι εξελίξεις στην ΑΟΖ. Παρά την νηνεμία στο κομμάτι των έκνομων τουρκικών γεωτρήσεων στην ανατολική Μεσόγειο, η επάνοδος των τρυπανιών της ΤΡΑΟ στη Κύπρο (εντός ΑΟΖ ή πέριξ της) δεν πρέπει να θεωρείται μη δεδομένη τους επόμενους μήνες. Δεδομένου πως στο κομμάτι των κυρώσεων για τις παράνομες έρευνες της Τουρκίας της περιόδου 2019-2020, ο Νίκος Χριστοδουλίδης έθεσε -ως προς τις κυρώσεις- έναν πήχη από τον οποίο η ΚΔ πέρασε από κάτω, η πρόκληση της διαχείρισης μιας νέας σειράς κρίσεων στην ΑΟΖ της Κύπρου, αποκτά ξεχωριστό ενδιαφέρον
• Οι σχέσεις με τις ΗΠΑ και την Ρωσία. Ο διεθνής προσανατολισμός της ΚΔ σε σχέση τόσο με την ιστορική απόφαση άρσης του αμερικανικού εμπάργκο όπλων όσο κι αναφορικά με την απόφαση της ΚΔ να σταματήσει τον ελλιμενισμό ρωσικών πολεμικών πλοίων στη Λεμεσό, θα δοκιμάσει τις προθέσεις και την πολιτική πρακτική της κυβέρνησης Χριστοδουλίδη. Στο ερωτηματολόγιο του ΤΕΠΑΚ η θέση Χριστοδουλίδη, προεκλογικά, ήταν πως «δεν συμφωνεί ούτε διαφωνεί με τις κυρώσεις της ΕΕ στη Ρωσία» ενώ κατά την διάρκεια του προεκλογικού του πολιτικοί υποστηρικτές του του πίστωναν προσωπική εμπλοκή στην απόφαση των ΗΠΑ να άρει το εμπάργκο ενώ πολιτικοί του αντίπαλοι προνομιακές σχέσεις με την Ρωσία. Το πως θα κινηθεί επί του πρακτέου μένει να διαφανεί δεδομένου πως και ο πόλεμος στην Ουκρανία θα συνεχιστεί εντός του 2023 και η απόφαση των ΗΠΑ για το εμπάργκο έχει clause σε ετήσια βάση -άρα χρήζει και επανεξέτασης
• Η σχέση με την ΕΕ και η αξιοπιστία. Στο πεδίο των σχέσεων Λευκωσίας-Βρυξελλών το ζητούμενο για την διακυβέρνηση Χριστοδουλίδη εδράζεται τόσο στις πολλαπλές πολιτικές και οικονομικές προκλήσεις για την Ευρωπαϊκή Ένωση εν μέσω μάλιστα πολέμου στην Ουκρανία όσο και στο ζητούμενο της αξιοπιστίας της ΚΔ σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος, εξωτερικής πολιτικής και κυρώσεων -που επλήγη τα τελευταία χρόνια τόσο λόγω της στάσης της Λευκωσίας στη κρίση της Λευκορωσίας του 2020 όσο και σε σχέση με το σκάνδαλο των «χρυσών διαβατηρίων». Πέραν της συνέπειας και της αξιοπιστίας, σοβαρά θέματα για τη Κύπρο -όπως το μεταναστευτικό- περνούν μέσα από το πρίσμα των ευρωκυπριακών σχέσεων καθώς και το πως μια μελλοντική επανεκκίνηση των ευρωτουρκικών σχέσεων, επηρεάζει την Λευκωσία
• Άμυνα, ασφάλεια και περιφερειακές σχέσεις. Στους εν λόγω τομείς υπάρχει ένα τεράστιο πεδίο ενδιαφέροντος για την εξωτερική πολιτική και πολιτική άμυνας της κυβέρνησης Χριστοδουλίδη. Προεκλογικά υπάρχει η δέσμευση για αναβίωση του Δόγματος του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου (ΔΕΑΧ) με την Ελλάδα καθώς και η αντίστοιχη για τον προϋπολογισμό επί των αμυντικών αναγκών (πέραν μισθοδοσίας) της Εθνικής Φρουράς. Τα δύο πεδία θα δοκιμάσουν στην πράξη τόσο την κυβέρνηση Χριστοδουλίδη όσο και -εσωτερικά- την συνοχή της στο επιμέρους πεδίο της στήριξης των κομμάτων. Στο περιφερειακό επίπεδο, η διπλωματία των τριμερών, οι σχέσεις με τα κράτη της περιοχής (Ισραήλ, Αίγυπτος, Λίβανος, Συρία, κοκ) ΜΕΝΑ και Κόλπου καθώς και η γεωπολιτική της ενέργειας [δεδομένης της στασιμότητας σε διάφορους τομείς (πχ συμφωνία «Αφροδίτη»-«Ισάι», κύρωση συμφωνίας ΑΟΖ με Λίβανο, μέλλον του EastMed Gas Forum, κοκ)] αλλά και της ρευστότητας στη δυναμική ισχύος που πάντα υπάρχει στις εξελίξεις στην περιοχή, αποτελούν σοβαρά πεδία δοκιμασίας για τη νέα κυβέρνηση
Καταληκτικά
Σε κάθε περίπτωση οι πέντε άξονες πολιτικής που παρατίθενται δεν είναι ούτε άγνωστοι, ούτε εύκολοι σε όποιον παρακολουθεί τις εξελίξεις -με άξονα τη Κύπρο- σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο. Σημασία έχει επίσης να δούμε αν η διακυβέρνηση Χριστοδουλίδη θα προχωρήσει στη -δια Νόμου- θεσμική συγκρότηση Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας (ΣΕΑ) και στον περαιτέρω εκσυγχρονισμό του θεσμού του υπουργείου Εξωτερικών -με γνώμονα σε αμφότερα την μέγιστη αξιοποίηση έμψυχου δυναμικού έναντι των μικροπολιτικών «βολέψεων» που συνήθως βλέπουμε στο επίπεδο των ημικρατικών οργανισμών στη Κύπρο.
Τέλος, κάθε πρόκληση σε επίπεδο διεθνούς διπλωματίας απαιτεί ευρείες συναινέσεις τόσο από τα κόμματα που συμμετέχουν σε μια κυβέρνηση όσο κι από την αξιωματική αντιπολίτευση. Πτυχή που όπως διαμορφώνεται το πολιτικό σύστημα την επόμενη ημέρα των προεδρικών έχει πολλές δυναμικές και τάσεις -για να παρακολουθήσει κάποιος.
