Του Γιάννη Ιωάννου
Η είδηση της απόκτησης του ισραηλινού συστήματος “Iron Dome” από την Κυπριακή Δημοκρατία, που πρώτη αποκάλυψε σε ρεπορτάζ της η «Κ», του συνάδελφου Απόστολου Τομαρά στην ηλεκτρονική μας έκδοση, είναι αναμφίβολα μια θετική εξέλιξη στο ζήτημα του εκσυγχρονισμού του οπλοστασίου της Εθνικής Φρουράς. Η είδηση δεν διαψεύστηκε από το Ισραήλ ενώ το ρεπορτάζ της «Κ» αναπαράχθηκε από το σύνολο του Ισραηλινού ηλεκτρονικού Τύπου (Jerusalem Post, Israeli Times, κα).
Αν και προς το παρόν δεν επιβεβαιώνεται η απόκτηση του συστήματος “Iron Dome” όπως αυτό έχει αναπτυχθεί και τεθεί σε επιχειρησιακή χρήση από τις ένοπλες δυνάμεις του Ισραήλ μετά το 2011, καθίσταται σαφές πως η ΚΔ κινείται προς την κατεύθυνση της απόκτησης πυραυλικών συστημάτων από την σουίτα αντιαεροπορικού οπλισμού ισραηλινής σχεδίασης και κατασκευής -μέρος της οποίας εντάσσεται στο σύστημα “Iron Dome”. Και, σε κάθε περίπτωση, μιλάμε για ένα πυραυλικό σύστημα αεράμυνας, μικρού (ή μεσαίου) βεληνεκούς (SHORAD), κινητό, παντός καιρού με εξελιγμένο ραντάρ και πολλαπλούς εκτοξευτές -ως προς την διάσταση της εμπλοκής στόχων.
Γραφικό που δείχνει παραστατικά τον βασικό τρόπο λειτουργίας του συστήματος “Iron Dome”. Πηγή: Financial Times
H στρατηγική πτυχή
H προσπάθεια εκσυγχρονισμού των κυπριακών αμυντικών συστημάτων δείχνει να έχει ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια τόσο στο πλαίσιο της συμμετοχής της Εθνικής Φρουράς στις δομές και τα αμυντικά σχήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (σ.σ. χαρακτηριστικό παράδειγμα η PESCO) όσο κι αναφορικά με την στρατιωτική της συνεργασία με κράτη της περιοχής, σε περιφερειακό επίπεδο, ή μεγάλες στρατιωτικές (ευρωπαϊκές) δυνάμεις όπως η Γαλλία. Η στρατηγική πτυχή εδώ εδράζεται σε τρεις άξονες:
• Στην σταδιακή «απορωσοποίηση» της πολιτικής για τα εξοπλιστικά και της προσπάθειας για ένταξη και ολοκλήρωση στο πεδίο των αμυντικών συστημάτων στις ευρωατλαντικές δομές. Πτυχή που επιταχύνθηκε μετά τον πόλεμο της Ουκρανίας και την διελκυστίνδα κυρώσεων μεταξύ ΕΕ και Ρωσίας, πράγμα που επηρεάζει αναπόφευκτα την συντήρηση του συνόλου των οπλικών συστημάτων της Εθνικής Φρουράς, στη πλειοψηφία τους ρωσικής ή σοβιετικής προέλευσης
• Στην αναγνώριση νέων προκλήσεων ασφάλειας στην περιοχή που εκτείνονται πέραν της, υπαρξιακής για την ΚΔ, τουρκικής στρατιωτικής κατοχής και τέλος
• Στην αναγνώριση των νέων διαστάσεων, ως προς το επιχειρησιακό σκέλος, της τουρκικής απειλής στη Κύπρο που συνδέονται άρρηκτα με την ανάπτυξη εκ μέρους της Τουρκίας αυξημένων ικανοτήτων διάθεσης μη επανδρωμένων αεροσκαφών (UAV) με τις σειρές drones TB-2 Bayraktar (και Akıncı) λόγω της προηγμένης βιομηχανίας της σε αυτό το επίπεδο. Το ΤΒ-2 Bayraktar απέδειξε, σε πολλαπλά μέτωπα που εμπλέκεται η Τουρκία όπως και στον πόλεμο της Ουκρανίας, πως είναι ένα αξιοσέβαστο οπλικό σύστημα το αποτύπωμα του οποίου πλέον είναι εμφανές και στην κατεχόμενη Κύπρο (με στάθμευση έως και 8 τέτοιων drones σε τουρκική βάση επί του κατεχόμενου Λευκονοίκου)
Υπό αυτό το πλαίσιο, ο εκσυγχρονισμός της κυπριακής αεράμυνας αποτελεί μια ενδεδειγμένη λύση εντάσσοντας πτυχές του “Iron Dome” στα πλαίσια μιας προσέγγισης για σύγχρονη και πολυστρωματική αεράμυνα με προηγμένες δυνατότητες τόσο σε τακτικό όσο και σε στρατηγικό επίπεδο, προκειμένου σταδιακά, άλλα οπλικά συστήματα, όπως οι TOR-M1 και BUK M1-2 να οδηγηθούν σε σταδιακή απόσυρση -στη βάση του τέλους της επιχειρησιακής τους ζωής.
Bίντεο του IDF που περιγράφει τον τρόπο λειτουργίας του Iron Dome στο επιχειρησιακό σκέλος στο οποίο χρησιμοποιείται στο Ισραήλ. Τα ποσοστά επιτυχίας του ως προς την αναχαίτηση projectiles της Χαμάς ανέρχεται σε ποσοστό της τάξης του 90%
Περί αεράμυνας
Η αεράμυνα (ΑΑ) αποτελεί σε κάθε περίπτωση μια έννοια η οποία πρέπει να προσεγγίζεται πέραν των υπεραπλουστευτικών συγκρίσεων τεχνικών χαρακτηριστικών των οπλικών συστημάτων (τακτικών ή στρατηγικών) που την συναποτελούν. Και παραμένει, όπως συχνά τονίζει ο γράφων, ένας όρος που χαρακτηρίζεται, διαχρονικά κι από καταβολή της, ως «ατελής» (imperfect). Σχεδιάζεται, δηλαδή, και εφαρμόζεται προκειμένου να αναγκάσει τον αντίπαλο να προσαρμόσει τις αεροπορικές του επιχειρήσεις έναντι του «να του καταρρίψει όλα του τα αεροσκάφη»). Στη Κύπρο η ραχοκοκαλιά της κυπριακής ΑΑ απαρτίζεται από δύο σοβιετικής/ρωσικής κατασκευής (και σχεδιασμού) οπλικά συστήματα μικρού και μέσου βεληνεκούς: Toυς πυραύλους BUK M1-2 (κωδική ονομασία ΝΑΤΟ SA-17 Grizzly και τους πυραύλους TOR-M1 (κωδική ονομασία ΝΑΤΟ SA-15 Gauntlet). Αμφότερα τα συστήματα αναπτύχθηκαν στις δεκαετίες του 70’ και έκαναν την εμφάνισή τους στα 80’s με την ΚΔ να τα αποκτάει στο πλαίσιο της κρίσης των S-300 την περίοδο 1998/1999. Σε μια περίοδο δηλαδή που η Κύπρος ήταν α. εκτός ΕΕ και β. είχε σταθερό προσανατολισμό, σχεδόν μονόδρομο, στην απόκτηση οπλικών συστημάτων από την Ρωσία ή πρώην χώρες του ανατολικού μπλοκ -πλην της Ελλάδος.
Τα οπλικά συστήματα είναι, σε κάθε περίπτωση, αξιόπιστα με περιορισμούς ωστόσο ως προς ορισμένες επιμέρους τεχνικές πτυχές και την τακτική επιχειρησιακή τους χρήση (σ.σ. οι BUK είναι όπλο αμιγώς τακτικής αεράμυνας ενώ οι TOR M1 ως σύστημα τύπου SHORAD (Short Range Air Defence) δεν έχει σε επίπεδο δόγματος ή φιλοσοφίας το αντίστοιχο, δυτικής προέλευσης, σύστημα δεικνύοντας έτσι την εποχή που η Σοβιετική Ένωση, στα μέσα της δεκαετίας του ’80, ανέπτυσσε απαντήσεις στις δυνατότητες τακτικών βομβαρδισμών (interdiction) ή εγγύς υποστήριξης (CAS, Close Air Support) της Δύσης). Η διάσταση ωστόσο της συντήρησης, του εκσυγχρονισμού τους και της επέκτασης του επιχειρησιακού τους χρόνου ζωής κρίνεται, στη παρούσα συγκυρία, επισφαλής για σειρά λόγων.
Τέλος, η σύνδεση της είδησης «της απόκτησης του “Iron Dome” με την μεταφορά των οπλικών συστημάτων TOR M1 και BUK στην Ουκρανία», που κυκλοφόρησε ως είδηση μετά το ρεπορτάζ της «Κ» σε διεθνές επίπεδο, κρίνεται ως αναληθής για τον προφανή λόγο που συνδέεται με την συνθήκη της τουρκικής κατοχής και το πως τα εν λόγω συστήματα αποτελούν βασικό σκέλος των επιχειρησιακών δυνατοτήτων της ΕΦ.
Το σύστημα ΒUK έχει δοκιμαστεί, με αποτελεσματικότητα, κατά την διάρκεια ασκήσεων της ΕΦ (στο βίντεο η άσκηση ΤΑΛΩΣ, το 2020, με την συμμετοχή της Γαλλίας) με την υπέρπτηση σύγχρονων αεροσκαφών όπως τα ισραηλινά F-16 και τα γαλλικά Rafale. Το 2000, επίσης, μια συστοιχία πυραύλων TOR M1 μονάδας της ΕΦ κλείδωσε δύο τουρκικά φωτογραφικά Phantoms (RF-4E) που εκτελούσαν αναγνωριστική πτήση στην αεροπορική βάση «Ανδρέας Παπανδρέου» της Πάφου κατά την διάρκεια της άσκησης «Ονήσιλος-Γεδεών»
Νέα εποχή
Η είσοδος της Κύπρου σε μια νέα εποχή αεράμυνας, με αυξημένες επιχειρησιακές δυνατότητες λόγω της απόκτησης του Iron Dome ή συναφών της σουίτας οπλισμού του ΑΑ Μέσων από το Ισραήλ δεν καθιστά την ΕΦ, σε καμιά περίπτωση, υπερδύναμη. Ωστόσο προσθέτει αυξημένες δυνατότητες τόσο στην τακτική αεράμυνα και δη στην προστασία κρίσιμων στρατιωτικών και πολιτικών εγκαταστάσεων και υποδομών όσο και σε σχέση με τις δυνατότητες αποτροπής έναντι ενός ενδεχόμενου τουρκικής αεροπορικής ισχύος ή κυριαρχίας. Το πως η μετάβαση σε αυτή τη νέα εποχή θα συμβεί με αποτελεσματικό τρόπο, επαγγελματισμό και χωρίς παθογένειες του παρελθόντος είναι, σε κάθε περίπτωση, κάτι που μένει να δούμε επί του πρακτέου. Ένα, προσωπικό, σχόλιο κλείνοντας είναι πως όλα τα οπλικά συστήματα από ένα απλό ομαδικό όπλο μέχρι ένα προηγμένο σύστημα αεράμυνας επανδρώνονται από προσωπικό. Και διαχρονικά, τόσο η στρατιωτική Ιστορία όσο και η εμπειρία του 1974, στη Κύπρο, έχουν δείξει πως το ανθρώπινο δυναμικό κάνει, πάντα, την διαφορά στις κρίσιμες στιγμές.
