Της Shemaine Bushnell
«Οι συνθήκες μεταξύ 2012 και 2015 έμοιαζαν ελπιδοφόρες και η κοινή δήλωση σηματοδότησε πραγματική πρόοδο σε βασικά ζητήματα. Αλλά όλα κατέρρευσαν στο Κραν Μοντάνα το 2017» και πλέον η επανένωση είναι, για το άμεσο μέλλον τουλάχιστον, εκτός τραπεζιού, «πιθανότατα και για δεκαετίες», λέει σε συνέντευξή του ο πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στη Λευκωσία John Koenig, ο οποίος υπηρέτησε στην Κύπρο εκείνα τα χρόνια και τώρα είναι καθηγητής στη Σχολή Διεθνών Σπουδών Henry M. Jackson του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον. Ο κ. Koenig μιλάει και για το ότι η προσπάθεια των ΗΠΑ για την καταπολέμηση της παράνομης οικονομικής δραστηριότητας στην Κύπρο αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής, που δεν επικεντρώνεται μόνο στη Ρωσία. Επίσης, τονίζει πως η Ευρώπη θα πρέπει να απελευθερωθεί από την εξάρτησή της από τις ΗΠΑ και να εδραιωθεί ως μια ανεξάρτητη παγκόσμια δύναμη.
–Διατελέσατε πρέσβης των ΗΠΑ στην Κύπρο από το 2012 έως το 2015. Κοιτάζοντας πίσω, τι θυμάστε περισσότερο από εκείνη την εποχή;
–Όταν έφτασα στην Κύπρο το 2012, η οικονομική κρίση βρισκόταν στο απόγειό της, με τον κόσμο να βρίσκεται σε ουρές στα ΑΤΜ, αγωνιώντας για τις οικονομίες του. Παρά την αναταραχή, υπήρχε αισιοδοξία για μια πιθανή λύση για το Κυπριακό και μεγάλες ελπίδες ότι η ανακάλυψη φυσικού αερίου θα μπορούσαν να μεταμορφώσουν την οικονομία. Παράλληλα, υπήρξε εισροή ρωσικών χρημάτων, η οποία ήταν κεντρικής σημασίας για τη λειτουργία της κυπριακής οικονομίας εκείνη την εποχή, και προσέλκυσε ιδιαίτερα το αμερικανικό ενδιαφέρον. Δεν έχω επιστρέψει στην Κύπρο από το 2015, επομένως δεν έχω δει πώς έχουν αλλάξει τα πράγματα. Οι τελευταίοι μήνες μου στην Κύπρο ήταν προκλητικοί, ειδικά όταν ο πρόεδρος Αναστασιάδης με κατήγγειλε δημόσια στο ΡΙΚ. Ωστόσο, έχω έντονες αναμνήσεις από τους εξαιρετικούς ηγέτες με τους οποίους συνεργάστηκα κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στο νησί, τον Γιώργο Βασιλείου, τον Γλαύκο Κληρίδη, τον Γιαννάκη Κασουλίδη, την Καίτη Κληρίδη και τον Μιχάλη Παπαπέτρου. Ελπίζω ότι η Κύπρος συνεχίζει να επωφελείται από αυτό το επίπεδο ηγεσίας σήμερα.
–Ενόσω υπηρετούσατε στη Λευκωσία, οι ΗΠΑ έδειξαν να υποστηρίζουν ένα σχέδιο επανένωσης της Κύπρου με βάση τη διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία. Ο Τζο Μπάιντεν, μάλιστα, επισκέφτηκε την Κύπρο, το 2014, για να δείξει την υποστήριξή του. Πιστεύετε ότι, μετά από 50 χρόνια, υπάρχει ακόμα μια πραγματική ευκαιρία για την Κύπρο να επανενωθεί κάτω από αυτές τις συνθήκες;
–Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω με την ιστορία του θέματος της εμπλοκής μου. Μια σειρά γεγονότων με οδήγησαν να κάνω μια κοινή δήλωση μεταξύ Αναστασιάδη και Έρογλου, αφότου ο πρόεδρος Αναστασιάδης «εκδίωξε» ουσιαστικά τον Αλεξάντερ Ντάουνερ. Αυτή η δήλωση ήταν κομβική, ξεκινώντας τον τελευταίο γύρο συνομιλιών για τη διευθέτηση του Κυπριακού, που διήρκεσε μέχρι το 2017 και οδήγησε στην επίσκεψη του τότε αντιπροέδρου Μπάιντεν. Συναντηθήκαμε τότε με Κύπριους ηγέτες για να συζητήσουμε το Κυπριακό και τις περιφερειακές ανησυχίες. Αφού ο κ. Ακιντζί εξελέγη ηγέτης των Τ/κ, και ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε ανέλαβε ως διαπραγματευτής του ΟΗΕ, παρέμεινα βαθιά αναμεμειγμένος στη διαδικασία. Αυτή ήταν η δεύτερη παραμονή μου στο νησί, μετά τον ρόλο μου ως επικεφαλής του πολιτικού τμήματος τη δεκαετία του 1990. Η πρεσβεία δεν ήταν απαραιτήτως προαγωγή, αλλά νοιαζόμουν την Κύπρο και, χωρίς να καυχηθώ, πιθανότατα ήξερα περισσότερα και νοιαζόμουν περισσότερο για το Κυπριακό από οποιονδήποτε προηγούμενο πρεσβευτή των ΗΠΑ. Οι συνθήκες μεταξύ 2012 και 2015 έμοιαζαν ελπιδοφόρες και η κοινή δήλωση σηματοδότησε πραγματική πρόοδο σε βασικά ζητήματα. Αλλά όλα κατέρρευσαν στο Κραν Μοντάνα το 2017. Από τότε, δεν έχω δει βήματα προς μια διευθέτηση και, ειλικρινά, δεν νομίζω ότι η επανένωση είναι στον ορίζοντα. Η επανένωση είναι, για το άμεσο μέλλον τουλάχιστον, εκτός τραπεζιού, πιθανότατα και για δεκαετίες.
Τώρα; Οι Κύπριοι και από τις δύο πλευρές μπορούν να κάνουν την καθημερινή ζωή τους ευκολότερη με τη χαλάρωση των περιορισμών. Αυτό απαιτεί παρακολούθηση, η οποία συχνά παραλείπεται. Η συνεργασία είναι κρίσιμη: οι Ελληνοκύπριοι μπορεί να μην το πιστεύουν, αλλά οι πραγματικοί τους εταίροι για ένα καλύτερο μέλλον είναι οι Τουρκοκύπριοι. Οι περιβαλλοντικές προκλήσεις –πυρκαγιές, λειψυδρία και ερημοποίηση– απαιτούν μια συνολική απάντηση για όλο το νησί. Είμαι μακριά και δεν μπορώ να μιλήσω για την τρέχουσα στάση των ΗΠΑ. Θα πρέπει να ρωτήσετε τη νέα πρέσβειρα. Αλλά κατά την άποψή μου, η ευκαιρία για επανένωση στο πλαίσιο που υποστηριζόταν προηγουμένως δεν είναι πλέον ρεαλιστική.
–Βλέπουμε περισσότερη δραστηριότητα των ΗΠΑ στην Κύπρο τον τελευταίο καιρό, ειδικά με την κατάσταση στη Γάζα. Πέρα από τη διατήρηση της ειρήνης, τι άλλο θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυτήν την αυξημένη παρουσία; Θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια αλλαγή στην πολιτική των ΗΠΑ έναντι της Τουρκίας;
–Δεν θα περιέγραφα την εμπλοκή των ΗΠΑ στην περιοχή αυστηρά ως διατήρηση της ειρήνης. Οι κύριοι στόχοι μας είναι η προστασία του Ισραήλ και ο περιορισμός της επιρροής του Ιράν, που αποτελεί πραγματική απειλή. Μεγάλο μέρος της δραστηριότητάς μας, συμπεριλαμβανομένης της διατήρησης αντιπυραυλικών ναυτικών πλοίων στην περιοχή, επικεντρώνεται σε αυτούς τους στόχους, όπως φαίνεται από τις κινήσεις μας για υποστήριξη του Ισραήλ από τις 7 Οκτωβρίου 2023. Σχετικά με την Τουρκία, η σχέση μας αλλάζει συνεχώς. Υπό τον Ερντογάν, η Τουρκία έχει ακολουθήσει μια πιο ανεξάρτητη, πολλαπλών κατευθύνσεων εξωτερική πολιτική που δεν ευθυγραμμίζεται απόλυτα με το ΝΑΤΟ ή τις φιλοδοξίες του για την Ε.Ε. Αυτή η προσέγγιση ήταν επιτυχής για την Τουρκία και οι ΗΠΑ συχνά αντιδρούν παρά να προλαμβάνουν. Δεν έχουμε πλέον ισχυρούς δεσμούς με την Άγκυρα και, ειλικρινά, δεν βλέπω μεγαλύτερη στρατηγική των ΗΠΑ για την Ανατολική Μεσόγειο.
–Οι ΗΠΑ στάθηκαν αυστηρές για το οικονομικό έγκλημα και το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος στην Κύπρο, εξαρτώντας ακόμη και την απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης (VISA). Πιστεύετε ότι αυτά αφορούν κυρίως τον περιορισμό της ρωσικής επιρροής ή υπάρχει μια ευρύτερη στρατηγική των ΗΠΑ για την Κύπρο;
–Η προσπάθεια των ΗΠΑ για την καταπολέμηση της παράνομης οικονομικής δραστηριότητας στην Κύπρο αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής, που δεν επικεντρώνεται μόνο στη Ρωσία. Μας απασχολεί αυτό το θέμα εδώ και χρόνια, ακόμη και τότε που ο Τάσσος Παπαδόπουλος επισημάνθηκε (flagged) για ύποπτη οικονομική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια του πολέμου της Γιουγκοσλαβίας. Η συνεργασία με την Κύπρο είναι επωφελής και για τις δύο πλευρές.
Η έμφαση που παρατηρείται αυτή την περίοδο αφορμάται κυρίως από τον στόχο του αποκλεισμού Ρώσων κακώς δρώντων από το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, κάτι που ευθυγραμμίζεται με την πολιτική κυρώσεών μας και βοηθάει στην εκκαθάριση της κυπριακής οικονομίας. Το πρόγραμμα απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης είναι μία θετική έκβαση αυτής της συνεργασίας, προσφέροντας οφέλη στην Κύπρο. Ωστόσο, αυτό δεν σηματοδοτεί μια ευρύτερη αλλαγή στην πολιτική των ΗΠΑ. Ενώ έχουμε αναβαθμίσει τη συνεργασία μας με την Κύπρο, είναι σημαντικό να θυμόμαστε τη διαφορά κλίμακας μεταξύ των χωρών μας. Μια συνεργασία μεταξύ μιας χώρας 1 εκατομμυρίου και μιας χώρας των 350 εκατομμυρίων είναι πιθανότατα πιο πολύτιμη για την Κύπρο παρά για τις Η.Π.Α.
Έκκληση για ευρωπαϊκή αυτονομία
–Το βρήκα ενδιαφέρον όταν παροτρύνατε την Ευρώπη να ενωθεί παρά την έλλειψη πλήρους εμπιστοσύνης μεταξύ των κρατών μελών της Ε.Ε., λέγοντας: «Δεν εμπιστεύεστε πλήρως ο ένας τον άλλον. Εντάξει. Αλλά για όνομα του Θεού, μην μας εμπιστεύεστε. Κανείς δεν σας υποστηρίζει». Μπορείτε να μας το εξηγήστε;
–Από την οικονομική κρίση του 2008 και την κρίση της Ευρωζώνης, η Ευρώπη αγωνίζεται να ανακτήσει τις ρίζες της, με την παγκόσμια δύναμη και επιρροή της να έχουν μειωθεί σημαντικά. Πολλά από αυτά προέρχονται από την εξάρτησή τους από τις ΗΠΑ, ειδικά σε αμυντικά και οικονομικά θέματα. Οι συγκρούσεις βιομηχανικής πολιτικής, οι εμπορικές διαμάχες και η οικονομική προσέγγιση του Τραμπ είναι πιθανό να επιδεινώσουν αυτή την κατάσταση. Η Ευρώπη πρέπει να απελευθερωθεί από αυτή την εξάρτηση και να εδραιωθεί ως μια ανεξάρτητη παγκόσμια δύναμη – όχι σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, αλλά όχι πλέον απλώς να ακολουθεί το παράδειγμά τους. Αυτή η έκκληση για ευρωπαϊκή αυτονομία προκλήθηκε από ένα άρθρο του Timothy Garton Ash στον «Guardian», όπου υποστήριξε ότι η Ευρώπη πρέπει να διατηρήσει την υποστήριξη για την Ουκρανία ακόμη και αν οι ΗΠΑ υπό τον Τραμπ αποσυρθούν. Η ενότητα είναι απαραίτητη αλλά ανεπαρκής – η Ευρώπη δεν διαθέτει τους πόρους, τους μηχανισμούς και τις ικανότητες για να ενεργήσει ανεξάρτητα από τις ΗΠΑ στην Ουκρανία ή αλλού.
