Λένα Αργύρη
Ο Μάρκο Ρούμπιο παρατήρησε προσεκτικά τον χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου που ήταν απλωμένος πάνω στο γραφείο του. Εστίασε το βλέμμα του στην Ελλάδα και στην Κύπρο, που ήταν κυκλωμένες με χοντρό, μαύρο μαρκαδόρο και κούνησε συγκαταβατικά το κεφάλι. Σηκώθηκε και έσφιξε το χέρι του συναδέλφου του Γκας Μπιλιράκη, ο οποίος μαζί με μέλη του ελληνοαμερικανικού λόμπι τον είχαν επισκεφθεί, αρχές του 2019, για να εξασφαλίσουν τη στήριξή του στον εμβληματικό –για τις δύο χώρες– νόμο EastMed.
Μέχρι σήμερα η επαφή του με τα κέντρα στήριξης των ελληνοκυπριακών συμφερόντων διατηρήθηκε ακέραια, κυρίως λόγω του Γκας Μπιλιράκη, τον οποίο θεωρεί «αληθινό φίλο από τα παλιά».
Ο (προσεχώς) νέος υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ με αυτή τη χειραψία έγινε ένας εκ των δύο βασικών εισηγητών του νομοσχεδίου, επισημοποιώντας την έναρξη μιας συνεργασίας που οδήγησε σε σημαντικές κοινές δράσεις. Ομως, ο λόγος για τον οποίο συμφώνησε ήταν διαφορετικός από αυτόν του έτερου εισηγητή, του Ρόμπερτ Μενέντεζ. Οι δύο γερουσιαστές κοίταζαν τον ίδιο χάρτη, αλλά έβλεπαν δύο τελείως διαφορετικά πράγματα. Ο Μενέντεζ σπουδαίες προοπτικές που έπρεπε να αξιοποιηθούν προς όφελος των αμερικανικών συμφερόντων και ο Ρούμπιο τεράστιους κίνδυνους που έπρεπε να ανακοπούν προς όφελος των αμερικανικών συμφερόντων.
«Αυτό που καταλαβαίνω από τον χάρτη που μου δείξατε είναι ότι στο βιβλίο του 21ου αιώνα τα κεφάλαια που θα αναφέρονται στη Ρωσία και στο Ιράν θα είναι ελάχιστα. Σχεδόν όλο το βιβλίο θα είναι γραμμένο για την Κίνα», είπε στους συνομιλητές του καθώς περπατούσε μαζί τους προς την έξοδο του γραφείου του. Ηταν μια σκέψη απλοϊκά διατυπωμένη, όπως θυμούνται όσοι συμμετείχαν σε εκείνη τη συνάντηση, ενδεικτική όμως του πρίσματος μέσα από το οποίο αντιλαμβανόταν –και αντιλαμβάνεται– τον κόσμο, αλλά και τον ρόλο της Αμερικής και των συμμάχων της σε αυτόν.
Το όνομα του Μάρκο Ρούμπιο ως δυνάμει συμμάχου της Ελλάδας και της Κύπρου το είχε ρίξει στο τραπέζι ο Ρόμπερτ Μενέντεζ. Τους δύο γερουσιαστές έδενε κάτι περισσότερο από την κοινή κουβανέζικη καταγωγή. Τους έδεναν οι δύσκολες κοινοβουλευτικές μάχες που έδιναν μαζί, κυρίως την περίοδο του ανοίγματος Ομπάμα στην Κούβα, τo οποίo ποτέ δεν του συγχώρησαν. Τους έδεναν σκληρές ιστορίες πόνου από τον τόπο τους και η ίδια ακριβώς δυσανεξία για θέματα καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είτε αφορούσαν στο καθεστώς της πατρίδας τους είτε αλλού. Πολύ συχνά στις προσωπικές συζητήσεις των δύο ανδρών, αργά τα βράδια στο κτίριο Hart της Γερουσίας, ένα όνομα ερχόταν και επανερχόταν. Αυτό του Ερντογάν. Ο Ρούμπιο είχε αρχίσει να τον παρατηρεί. Το 2021 έγραψε ο ίδιος επιστολή προς τον πρόεδρο Μπάιντεν περιγράφοντας με σκληρά λόγια την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. «Ο Τούρκος πρόεδρος οδηγεί τη χώρα του ολοένα και πιο κοντά στον ολοκληρωτισμό», τόνισε σε αυτήν εμφατικά. Ακολούθησε η καθοριστική στήριξή του στην αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων.
Τα χρόνια που ακολούθησαν, η επαφή του κ. Ρούμπιο με τα κέντρα στήριξης των ελληνοκυπριακών συμφερόντων διατηρήθηκε ακέραια, κυρίως λόγω του Γκας Μπιλιράκη, τον οποίο ο νέος ΥΠΕΞ θεωρεί «αληθινό φίλο από τα παλιά». Από τότε, δηλαδή, που και οι δύο, στην αρχή της καριέρας τους, υπηρετούσαν στο πολιτειακό κοινοβούλιο της Φλόριντα ονειρευόμενοι να καταφέρουν να φτάσουν κάποια στιγμή στην Ουάσιγκτον. Στην καλύτερη κατανόηση της δυναμικής που διαθέτει η περιοχή μας συνέβαλαν και οι δύο Ελληνοαμερικανίδες σύμβουλοι του κ. Ρούμπιο – οι οποίες σήμερα δεν βρίσκονται μαζί του, αλλά την περίοδο υιοθέτησης του EastMed Act είχαν καταστήσει την πρόσβαση στο γραφείο του γερουσιαστή ακόμη ευκολότερη.
Η σταθερή στήριξη των ελληνοκυπριακών θέσεων αποδείχθηκε βασική παράμετρος της πολιτικής σκέψης του κ. Ρούμπιο, κάτι που αντανακλάται τόσο στην επιστολή του προς τον πρόεδρο Μπάιντεν για την επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία, λόγω της προκλητικότητας στα Βαρώσια, όσο και στη συμμετοχή του στο δεύτερο, εξίσου σημαντικό, νομοσχέδιο για την Αμυντική και Διακοινοβουλευτική Σχέση ΗΠΑ – Ελλάδας.
Ο κ. Ρούμπιο από παλιά πίστευε βαθιά ότι όσο εντονότερο είναι το αμερικανικό αποτύπωμα στην περιοχή μας, τόσο δυσκολότερη θα καθίσταται η συστηματική επιχείρηση διείσδυσης της Κίνας. Τώρα ως υπουργός Εξωτερικών αναμένεται ότι θα εργαστεί με βασικό γνώμονα την εξασθένηση της επιρροής του Πεκίνου στους συμμάχους των ΗΠΑ. Σε αυτό το πλαίσιο, αναλυτές στην Ουάσιγκτον ανέφεραν στην «Κ» ότι «η Ελλάδα όλα αυτά τα χρόνια δεν έχει αισθανθεί την αμερικανική πίεση για τη σχέση της με την Κίνα. Τώρα δεν αποκλείεται να φτάνει η ώρα της αλήθειας και της αναγκαστικής επιλογής».
Σε δύσκολη θέση η Αγκυρα
Σε ακόμη δυσκολότερη θέση, όμως, αναμένεται να βρεθεί η Τουρκία, η οποία, εν αντιθέσει με την Ελλάδα, ενισχύει διαρκώς τους δεσμούς της με το Πεκίνο. Υπενθυμίζεται η υπογραφή του γνωστού Memorandum of Understanding με τον κολοσσό Huawei και το πρόσφατο αίτημα για εισχώρηση στους BRICS. Σύμφωνα με πληροφορίες, στο στόχαστρο του νέου ΥΠΕΞ αναμένεται να βρεθεί και το πρώτο πυρηνικό εργοστάσιο της Τουρκίας, το οποίο κατασκευάζει η ρωσική Rostarum, ειδικότερα μετά την απόφασή της να προμηθευθεί εξαρτήματα από την Κίνα.
Αν μάλιστα, όπως όλα δείχνουν, εφαρμοστεί η πολιτική της μεγίστης πίεσης προς το Ιράν, βασικό ενεργειακό και εμπορικό εταίρο της Αγκυρας, η κατάσταση θα γίνει ακόμη πιο δύσκολα διαχειρίσιμη για τον Ερντογάν, ο οποίος προσέβλεπε σε μια νέα εποχή στις σχέσεις του με τις ΗΠΑ. Σε αυτό το βεβαρημένο τοπίο που διαμορφώνεται δεν έχει προστεθεί και η στήριξη προς τη Χαμάς, η οποία για τον κ. Ρούμπιο –εν αντιθέσει με τον κ. Μπλίνκεν– αποτελεί διακριτή κόκκινη γραμμή, όπως τονίζουν στο Κογκρέσο άνθρωποι που γνωρίζουν καλά τις θέσεις του για την κρίση στη Μέση Ανατολή.
Μύδροι κατά του Ερντογάν από δύο πρόσωπα-κλειδιά
Εμπόδια εκτιμάται ότι θα αντιμετωπίσει η Τουρκία και στη συνεννόησή της με τον νέο σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας Μάικ Γουόλτς, ο οποίος έχει ταχθεί κατά της αποχώρησης των εναπομεινάντων Αμερικανών από τη βόρεια Συρία, μια εξέλιξη την οποία θεωρούσε ήδη δρομολογημένη ο Ερντογάν. Στο παρελθόν ο κ. Γουόλτς είχε αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο στις προσπάθειες υιοθέτησης νομοσχεδίου για την επιβολή κυρώσεων στην Αγκυρα εξαιτίας ακριβώς της τουρκικής εισβολής.
Σε σχέση με τη γενικότερη οπτική του κ. Γουόλτς, πηγές στην αμερικανική πρωτεύουσα δίνουν έμφαση στη σημαντική στρατιωτική εμπειρία που διαθέτει, η οποία, όπως αναφέρουν, καθοδηγεί τη σκέψη του και τον βοηθάει να εκτιμά τις χώρες εκείνες που διαθέτουν assets χρήσιμα για τα αμερικανικά συμφέροντα σε μια περιοχή που γίνεται ολοένα και πιο πολύπλοκη. «Η καίρια σημασία που έχουν η Ελλάδα με τη Σούδα και την Αλεξανδρούπολη και η Κύπρος με τα δικά της στρατηγικά πλεονεκτήματα αναμένεται να εκτιμηθεί τα μέγιστα από τον νέο σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας του Λευκού Οίκου», είπε στην «Κ» πηγή στην Ουάσιγκτον.
«Δικτάτορας»
Στο ασφυκτικό κλίμα που διαμορφώνει για την Τουρκία ο κύκλος των τοποθετήσεων του Ντόναλντ Τραμπ προστίθεται και η υποψηφιότητα της Τούλσι Γκάμπαρτ. Η επόμενη επικεφαλής των πανίσχυρων Υπηρεσιών Πληροφοριών ποτέ δεν έκρυψε τι πραγματικά πιστεύει για τον Τούρκο πρόεδρο. Το 2019, με αφορμή την τουρκική εισβολή στη βόρεια Συρία, τον χαρακτήρισε «μεγαλομανή φανατικό ισλαμιστή, ο οποίος επιθυμεί να δημιουργήσει ένα χαλιφάτο», ενώ πιο πρόσφατα ανέφερε ότι δεν της προκαλεί καμία εντύπωση «η στήριξη της Τουρκίας προς τη Χαμάς, καθώς παλαιότερα στήριζε τον ISIS». Εχει πει ότι ο Ερντογάν δεν είναι φίλος των ΗΠΑ και ότι είναι ο πιο επικίνδυνος δικτάτορας στον κόσμο. Η κ. Γκάμπαρτ έχει ιδιαίτερη σχέση με το ελληνοαμερικανικό λόμπι, από το οποίο βραβεύθηκε το 2019 με το βραβείο «Περικλής», ενώ επισκέφθηκε την Ελλάδα το 2017, δηλώνοντας εντυπωσιασμένη από τις δυνατότητες της χώρας.
Κανείς στην Ουάσιγκτον δεν υποστηρίζει ότι η Τουρκία δεν θα καταφέρει τελικά να βρει τον βηματισμό της στη νέα εποχή Τραμπ. Αυτό που λένε είναι ότι δεν θα είναι περίπατος, όπως λανθασμένα υπέθετε ο Ερντογάν, καθώς οι βασικότεροι εκ των συμμάχων του βρίσκονται στην κορυφή της λίστας των εχθρών της νέας Αμερικής που ξημερώνει.
«Η καίρια σημασία που έχουν η Ελλάδα με τη Σούδα και την Αλεξανδρούπολη και η Κύπρος με τα δικά της στρατηγικά πλεονεκτήματα αναμένεται να εκτιμηθεί τα μέγιστα από τον νέο σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας του Λευκού Οίκου», λέει για τον Μάικ Γουόλτς πηγή στην Ουάσιγκτον. Φωτ. AP / Paul Sancya
Το παρελθόν του με τον Τραμπ
H σχέση του 53χρονου γερουσιαστή της Φλόριντα με τον Τραμπ έχει περάσει από σαράντα κύματα. Εχει βελτιωθεί όμως σημαντικά από το 2016, όταν ήταν εσωκομματικοί αντίπαλοι και ο μεν αποκαλούσε τον δε «μικρό Mάρκο», για να του ανταποδώσει το κοπλιμέντο: «Ο χυδαιότερος άνθρωπος που έχει διεκδικήσει ποτέ την προεδρία». Γεννημένος στο Μαϊάμι από Κουβανούς μετανάστες, ο Ρούμπιο σπούδασε πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα και εξελέγη στη Γερουσία το 2010, με τη συνδρομή του «κόμματος του τσαγιού», της δεξιάς πτέρυγας των Ρεπουμπλικανών που ενισχύθηκαν μετά την εκλογή του Μπαράκ Ομπάμα το 2008. Η επιρροή του στην αμερικανική πολιτική της πρώτης κυβέρνησης Τραμπ στη Λατινική Αμερική του εξασφάλισε το παρατσούκλι «ωσεί υπουργός Εξωτερικών, αρμόδιος για τη Λατινική Αμερική». Αν και γεράκι των Ρεπουμπλικανών και ένθερμος υποστηρικτής της Ουκρανίας μετά τη ρωσική εισβολή, τον τελευταίο καιρό έχει εναρμονιστεί με την τραμπική διπλωματία, εκφράζοντας προβληματισμό κατά πόσον πρέπει να συνεχιστεί η παροχή στρατιωτικής βοήθειας προς το Κίεβο. Τον Απρίλιο ψήφισε μάλιστα κατά της αποδέσμευσης 61 δισ. δολαρίων για την ενίσχυση της Ουκρανίας.
