Του Γιώργου Κακούρη
Ολόκληρη η Ε.Ε. βρίσκεται στο πλευρό της Κύπρου όσον αφορά το Κυπριακό, τόνισε η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, σε συνέντευξή της σε ομάδα ευρωπαϊκών ΜΜΕ από τις χώρες της μεγάλης διεύρυνσης του 2004, μεταξύ τους και της «Κ», με αφορμή τη συμπλήρωση 20 χρόνων από την ένταξή τους στην ευρωπαϊκή οικογένεια.
Η κα Φον ντερ Λάιεν αναφέρθηκε σε ένα «ευρύ πλέγμα σχέσεων» με την Τουρκία «πάντα με μια πολύ ξεκάθαρη αντίληψη» των ζητημάτων που αφορούν την Κύπρο, και πρόσθεσε πως κανείς βλέπει «την πρόοδο και την επιρροή της Κύπρου» στα Συμπεράσματα του τελευταίου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ενώ αναφέρθηκε και στο ότι η Ε.Ε. ενισχύει τη θέση της Κύπρου στη διαπραγμάτευση με την Τουρκία. Η πρόεδρος της Κομισιόν, αναφερόμενη στο τι έχει προσφέρει η χώρα στην υπόλοιπη Ε.Ε., παρέπεμψε στη «βαθιά της γνώση» για τη Μέση Ανατολή, χαρακτήρισε «εντυπωσιακό» αυτό που έχει επιτευχθεί με τον θαλάσσιο διάδρομο για τη Λωρίδα της Γάζας, ενώ ανακοίνωσε και επίσημα πως την επόμενη εβδομάδα θα βρεθεί στον Λίβανο με τον πρόεδρο Χριστοδουλίδη. Στη συνέντευξή της η κα Φον ντερ Λάιεν αναφέρθηκε εκτενώς στη ραγδαία εξέλιξη της Ε.Ε. των τελευταίων 20 χρόνων, με μεγαλύτερη διασύνδεση και αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών-μελών, αλλά και πώς η Ε.Ε. έμαθε πολλά από την ιστορική εμπειρία της ανατολικής Ευρώπης για τη συμπεριφορά του Κρεμλίνου.
Τόνισε ακόμα πως, ακόμα ένα μάθημα είναι πως πρέπει όλοι να ενισχύουν συνεχώς τη δημοκρατία και να μην επαναπαύονται, ενώ πρόσθεσε πως όσον αφορά τους διαχωρισμούς μεταξύ ανατολής και δύσης, ή βορρά και νότου της Ε.Ε., «δεν βλέπω αυτή τη διαίρεση, που σίγουρα πριν από μερικά χρόνια υπήρχε».
Κύπρος και Μ. Ανατολή
Απαντώντας σε ερώτηση της «Κ» για το τι η Ε.Ε. αντλεί από τα 20 χρόνια συμμετοχής της Κύπρου, η κα Φον ντερ Λάιεν ανέφερε πως «η Κύπρος διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο για την Ευρωπαϊκή Ένωση με τη βαθιά της γνώση σχετικά με τη γειτονιά της και τη Μέση Ανατολή». «Θα είμαι την επόμενη εβδομάδα με τον Κύπριο πρόεδρο στον Λίβανο, για παράδειγμα» σημείωσε, ενώ πρόσθεσε πως «είναι εκπληκτικό αυτό που έχουν επιτύχει οι Κύπριοι με τον θαλάσσιο διάδρομο για ανθρωπιστική βοήθεια στη βόρεια Γάζα», προσθέτοντας πως το πρώτο πλοίο που παρέδωσε αγαθά ήταν το πρώτο από το 2005 που έκανε και πάλι τη διαδρομή από την Κύπρο στη βόρεια Γάζα», επισημαίνοντας πως η Κύπρος είναι «για εμάς ένα πολύ σημαντικό κράτος-μέλος στη γεωγραφική θέση που βρίσκεται».
Οδικός χάρτης
Σχολιάζοντας πώς η Ε.Ε. μπορεί να εμπλακεί πιο ενεργά στο Κυπριακό ασκώντας τον γεωπολιτικό της ρόλο, η πρόεδρος της Κομισιόν σημείωσε ότι «όσον αφορά το Κυπριακό, βλέπετε την πρόοδο και την επιρροή της Κύπρου στο γεγονός ότι στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπήρξαν καλά Συμπεράσματα, που τόνισαν ότι η προσέγγιση προς την Τουρκία πρέπει να είναι σταδιακή, αναλογική και αναστρέψιμη». Αυτό, συνέχισε, «δείχνει επίσης ότι υπάρχει ένας οδικός χάρτης για τα επόμενα βήματα, και είναι σημαντικό ότι ολόκληρη η Ευρωπαϊκή Ένωση στηρίζει την Κύπρο». Κάτι που «είναι σημαντικό, φυσικά, για να ενισχύσει τη θέση της Κύπρου στις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία».
Αναφερόμενη, τέλος, στο πώς η Ε.Ε. μπορεί να ασκήσει επιρροή στην Τουρκία, η κα Φον ντερ Λάιεν υπενθύμισε πως «έχουμε ένα ευρύ πλέγμα σχέσεων με την Τουρκία και η Τουρκία έχει επίσης συμφέρον από μια καλή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση, πρώτα και κύρια αν δούμε την οικονομία» καθώς η Ε.Ε. είναι «μια ελκυστική και απαραίτητη αγορά» για τη χώρα που της δίνει «ισχυρό κίνητρο».
«Έχουμε πολλαπλούς διαλόγους υψηλού επιπέδου, όπου λύνουμε τα προβλήματά μας και πεδία συνεργασίας. Υπάρχουν πολλά πράγματα σε εξέλιξη, πάντα με μια πολύ ξεκάθαρη αντίληψη ότι γνωρίζουμε ότι ένα από τα κράτη-μέλη μας, η Κύπρος, έχει ζητήματα με την Τουρκία και στεκόμαστε δίπλα στην Κύπρο» τόνισε.
Οικονομική ώθηση
Μιλώντας για την επέτειο της διεύρυνσης του 2004, η κα Φον ντερ Λάιεν έκανε λόγο για «μια από τις εκπληκτικές ιστορίες επιτυχίας της ευρωπαϊκής ιδέας, αφήνοντας πίσω τις σκιές του παρελθόντος και ανοίγοντας την πόρτα» στα δέκα νέα κράτη-μέλη. «Είμαστε κάτι περισσότερο από μία ένωση», τόνισε, χαρακτηρίζοντας την Ε.Ε. «το κοινό μας σπίτι» όπου «συναντηθήκαμε ξανά». Η πρόεδρος της Κομισιόν υπογράμμισε πως το μεγαλύτερο κέρδος τής διεύρυνσης αφορά τους πολίτες που μπορούν σήμερα να ταξιδεύουν, να εργάζονται και να σπουδάζουν «πέρα από τα σύνορα που δεν υπάρχουν πια», κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στο ότι τα τελευταία 20 χρόνια, 2,7 εκατομμύρια φοιτητές από τα κράτη της διεύρυνσης του 2004 αξιοποίησαν το Erasmus για τις σπουδές τους. «Αυτοί οι νέοι άνθρωποι είναι οι καλύτεροι πρεσβευτές για το ευρωπαϊκό πνεύμα και την ευρωπαϊκή ιδέα» είπε. Τόνισε ακόμα πως η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών της Ε.Ε. βλέπουν σήμερα τα θετικά της διεύρυνσης αυτής, με 80% στα «νέα» κράτη-μέλη και 70% στα παλιότερα. Παράλληλα, συνέχισε, δόθηκε μια μεγάλη ώθηση στις οικονομίες της Ε.Ε., με το εμπόριο εντός της Ένωσης να αυξάνεται κατά 40% τα τελευταία 20 χρόνια, ενώ στα κράτη-μέλη που προσχώρησαν το 2004 δημιουργήθηκαν την ίδια περίοδο έξι εκατομμύρια θέσεις εργασίας και το ποσοστό ανεργίας έχει μειωθεί κατά το ήμισυ.
Σύνδεση και αλληλεγγύη
Η κα Φον ντερ Λάιεν επεσήμανε ακόμα πως συχνά ξεχνάμε δύο τομείς όπου η Ε.Ε. έχει επιδράσει θετικά. Η πρώτη είναι «οι ζωτικές γραμμές επικοινωνίας που εξαπλώθηκαν με τη διεύρυνση σε όλη την Ευρώπη, ανατολικά, δυτικά, βόρεια, νότια», είτε πρόκειται για «τους αυτοκινητόδρομους, τα τρένα, αλλά και τους αγωγούς, τα δίκτυα, αλλά ακόμη και τα δεδομένα». «Το δεύτερο στοιχείο που μερικές φορές υποτιμάται, είναι η αλληλεγγύη» σημείωσε, προσθέτοντας πως όταν επισκέπτεται περιοχές όπου υπάρχει φυσική καταστροφή, όπως στις πυρκαγιές στην Κύπρο και στην Ελλάδα ή τις πλημμύρες στη Σλοβενία, «είναι συγκινητικό να βλέπεις την αλληλεγγύη των άλλων κρατών-μελών που έρχονται να βοηθήσουν αυτόν που έχει πληγεί».
Διαφορετική Ε.Ε.
Για την πρόεδρο της Κομισιόν, μεγάλη σημασία έχει και το γεγονός πως η διεύρυνση του 2004 «άλλαξε και τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης», δίνοντάς της «πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα και σημασία, διότι, φυσικά, εκπροσωπούμε πολύ μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων». Η διεύρυνση, ωστόσο, «έφερε επίσης μια νέα πτυχή στη γεωπολιτική μας θεώρηση των πραγμάτων. Ήταν η εμπειρία ολόκληρης της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης με τη Σοβιετική Ένωση», για τα «μοτίβα στη συμπεριφορά του Κρεμλίνου και φυσικά του Πούτιν». «Η επαγρύπνησή μας αυξήθηκε, και μάθαμε πολλά από την πικρή εμπειρία που είχαν αυτές οι χώρες» τόνισε.
Να δούμε τα θετικά
Απαντώντας σε ερώτηση για το αν η Ουγγαρία, όπως είναι σήμερα, θα μπορούσε να μπει στην Ε.Ε., η κα Φον ντερ Λάιεν περιορίστηκε να αναφέρει πως η χώρα θα περνούσε από την ίδια διαδικασία που περνά κάθε χώρα, με έλεγχο κατά πόσο η κατάσταση συνάδει με το κοινοτικό κεκτημένο, «από τις οικονομικές επιδόσεις μέχρι το κράτος δικαίου και ένα σταθερό δικαστικό σύστημα, την απουσία διαφθοράς», τονίζοντας πως αυτό που έχει σημασία είναι όλοι οι πολίτες της Ε.Ε. να απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα.
Επέλεξε, ωστόσο, να αναφέρει πως «η Ουγγαρία του σήμερα έχει κάνει ένα τεράστιο δώρο στην Ε.Ε.» την τελευταία περίοδο, αναφερόμενη στην επιστήμονα Κάταλιν Κάρικο, την οποία, όπως είπε, «θα μπορούσα να αποκαλέσω μητέρα των τεχνολογιών mRNA που οδήγησαν τελικά στα εμβόλια που έσωσαν ζωές κατά την πανδημία COVID». «Δεν πρέπει ποτέ να αποπροσανατολιζόμαστε, αλλά να βλέπουμε τα θετικά» επεσήμανε η κα Φον ντερ Λάιεν.
Ημασταν πολύ επιτυχείς στο να οικοδομήσουμε το κοινό μας σπίτι
Κληθείσα να σχολιάσει αν οι εξελίξεις σε χώρες της ανατολικής Ευρώπης όσον αφορά το κράτος δικαίου δικαιώνουν τις φωνές που έλεγαν πως οι χώρες αυτές δεν ήταν έτοιμες, η κα Φον ντερ Λάιεν απάντησε αρνητικά, υπενθυμίζοντας πως υπάρχουν σαφείς κανόνες και ορόσημα που πρέπει να πληρούν οι χώρες που μπαίνουν στην Ε.Ε. Αυτό που βιώνουμε σήμερα, επεσήμανε, είναι ότι «πρέπει ξανά και ξανά να ενισχύουμε τη δημοκρατία». «Πρέπει κανείς να επαγρυπνεί και να είναι πολύ προσεκτικός για να διατηρεί τη δημοκρατία ζωντανή. Το να μείνεις στάσιμος δεν μπορεί να εγγυηθεί τη σταθερότητα μιας δημοκρατίας» τόνισε, σημειώνοντας πως «εναπόκειται σε εμάς τους πολίτες, κάθε μέρα να ενισχύουμε και να αναζωογονούμε τις αρχές της δημοκρατίας». Ερωτηθείσα αν η Ε.Ε. έχει αντλήσει μαθήματα και για τη μελλοντική διεύρυνση, επεσήμανε ότι «έχουμε ένα λεπτομερές σύστημα το οποίο εκσυγχρονίσαμε» όσον αφορά τη διαδικασία προσχώρησης, καθώς και «μηχανισμούς εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη διατήρηση του κράτους δικαίου». «Πρόκειται για πολύ ισχυρούς μηχανισμούς, καθώς τα κράτη-μέλη και οι πολίτες βασίζονται στο γεγονός ότι κάθε πολίτης μπορεί να απολαμβάνει των ίδιων ελευθεριών και δικαιωμάτων», όπως για πρόσβαση σε «ένα δίκαιο δικαστικό σύστημα ή στην απουσία διαφθοράς».
Σχολιάζοντας αν η Ε.Ε. έχει μάθει από το σοκ της ταυτόχρονης ένταξης δέκα νέων χωρών με διαφορετικές κουλτούρες, η πρόεδρος της Κομισιόν εκτίμησε πως «ναι, ήμασταν πολύ επιτυχείς στο να βρούμε και να οικοδομήσουμε το κοινό μας σπίτι, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διότι και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι η ίδια όπως ήταν πριν από 20 χρόνια». «Πριν από 20 χρόνια υπήρχαν πολλά να μάθουμε, και από τις δύο πλευρές, χωρίς καμία αμφιβολία» επεσήμανε, σημειώνοντας ωστόσο ότι «υπήρχαν και αχρείαστοι φόβοι». Έφερε ως παράδειγμα τους φόβους στη Γερμανία πως οι Πολωνοί θα έπαιρναν τις θέσεις εργασίας, και πρόσθεσε πως «όταν τελικά υπήρξε η πλήρης ελευθερία της κίνησης της εργασίας είδαμε δύο πράγματα». Από τη μια, δεν υπήρξε υπερβολικός αριθμός Πολωνών που μετέβησαν για εργασία στη Γερμανία, ενώ παράλληλα, «όσο περισσότερο αυξανόταν το βιοτικό επίπεδο στην Πολωνία, τόσο περισσότερο αυτό ήταν ευκαιρία για την οικονομία της Γερμανία, αλλά επιπλέον, οι άνθρωποι παρέμεναν στην Πολωνία».
«Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου είναι επίσης ένα φαινόμενο για τα νέα κράτη-μέλη» καθώς σταθεροποιούνται και μπορούν να προσελκύσουν ανθρώπους ή να δώσουν κίνητρο στους νέους να σπουδάσουν στο εξωτερικό αλλά να επιστρέψουν, σημείωσε. Από θεσμικής άποψης επίσης, συνέχισε, τα νέα κράτη-μέλη «έπρεπε σίγουρα να μάθουν πολλά για τις διαδικασίες στην Ε.Ε.», αλλά και ο οργανισμός της Κομισιόν «έμαθε πολλά για διαφορετικές προσεγγίσεις, διαφορετικές κουλτούρες, διαφορετικές απόψεις».
Λιγότερη διαίρεση
Απαντώντας σε ερώτηση αν συνεχίζει να βλέπει ένα διαχωρισμό μεταξύ «παλιών» και «νέων» κρατών-μελών, ή μεταξύ βορρά και νότου, η κα Φον ντερ Λάιεν σημείωσε πως μετά από επτά γύρους διεύρυνσης, αυτό που βλέπει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι «πολύ διαφορετικές συμμαχίες». «Είναι περισσότερο συμμαχίες συμφερόντων, που είναι καλό, έτσι πρέπει να είναι, και όχι γεωγραφικές συμμαχίες» συνέχισε, φέρνοντας ως παράδειγμα ότι βλέπουμε περιπτώσεις όπου μια χώρα όπως η Τσεχία συνεργάζεται με τις Κάτω Χώρες ή την Ιταλία. «Στις διαπραγματεύσεις προσπαθούμε να βρείτε μια κοινή πορεία προς τα εμπρός. Και δεν βλέπω αυτή τη διαίρεση, που σίγουρα πριν από μερικά χρόνια υπήρχε» πρόσθεσε.
Σχολιάζοντας τέλος την πορεία της Σλοβενίας, στην οποία την τελευταία περίοδο σημειώνεται αυξημένη κριτική προς την Ε.Ε., η κα Φον ντερ Λάιεν σημείωσε πως είναι φυσικό σε διαφορετικές φάσεις να είναι κανείς λιγότερο ή περισσότερο ευχαριστημένος, και υπενθύμισε πως τα τελευταία 20 χρόνια η χώρα έχει τετραπλασιάσει τις εξαγωγές της στην ενιαία αγορά, ενώ όπως είδε προσωπικά μετά τις πρόσφατες πλημμύρες, η Ε.Ε. έχει επιδείξει εξαιρετική αλληλεγγύη. Επεσήμανε ακόμα πως η Σλοβενία «είναι επίσης πύλη για εμάς για τα δυτικά Βαλκάνια, ακούμε πολύ την εμπειρία της». Και υπενθύμισε πως όλα αυτά τα στοιχεία, μαζί με τον τουρισμό, υπογραμμίζουν τη σημασία της χώρας, και πως οι δυσκολίες μπορούν να αντιμετωπιστούν μέσα από τον διάλογο.
