Της Μαρίνας Οικονομίδου
«Το θέμα δεν είναι αν ένας πολιτικός αραιά και πού δείχνει μια άλλη πτυχή του εαυτού του. Ζήτημα είναι όταν αυτό συμβαίνει σε βάρος της παραγωγής πολιτικής και της εξεύρεσης λύσεων για τα πραγματικά προβλήματα» λέει σε συνέντευξή του στην «Κ», ο διευθυντής επικοινωνίας ΓΝΩΡΑ Σύμβουλοι Επικοινωνίας Χαράλαμπος Ρωσσίδης. Με αφορμή τα είκοσι χρόνια ίδρυσης της εταιρείας, ο κ. Ρωσσίδης απαντά για τον ρόλο της επικοινωνίας στην πολιτική και πόσο επικίνδυνο μπορεί να είναι αν επικρατήσει η εικόνα αντί της πολιτικής. Ο ίδιος αναφέρεται και στο φαινόμενο Κασσελάκη, ο οποίος, όπως λέει, δεν έφερε την επανάσταση. «Τρεις μήνες μετά την εκλογή Κασσελάκη, ο ΣΥΡΙΖΑ εμφανίζεται στις δημοσκοπήσεις τρίτο κόμμα. Η συγκεκριμένη περίπτωση είναι ενδεικτική πάντως για τα όρια της επικοινωνίας και της εικόνας» σημειώνει χαρακτηριστικά. Ο κ. Ρωσσίδης εξηγεί για ποιο λόγο η επικοινωνία και η χρήση των social media είναι πιο αποδεκτή σε σχηματισμούς της Δεξιάς και όχι τόσο στην Αριστερά και χαρακτηρίζει τολμηρό το γεγονός ότι τόσο ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, όσο και η πρόεδρος της Βουλής αποτελούν τους επικοινωνιολόγους του εαυτού τους.
–Μπορεί να υπάρξει πολιτική χωρίς επικοινωνία; Και αν ναι, πόσο μακριά μπορεί να πάρει ένα πολιτικό πρόσωπο ή έναν πολιτικό σχηματισμό;
–Πολιτική και επικοινωνία είναι έννοιες αλληλένδετες. Σε κάθε στάδιο ανάπτυξης της πολιτικής, είτε στη χάραξη και την εφαρμογή, είτε στην προώθηση και τη διαχείριση, η επικοινωνία διαδραματίζει κεντρικό ρόλο και μπορεί να μεταδοθεί με διαφορετικούς τρόπους. Μέσω γραπτού ή προφορικού λόγου, φωτογραφίας ή βίντεο, body ή sign language. Σχετικά με το πόσο μακριά μπορεί να πάρει ένα πολιτικό πρόσωπο ή οργανισμό, πεποίθησή μου είναι ότι η επικοινωνία κερδίζει στο σπριντ αλλά όχι στον μαραθώνιο. Ασφαλώς συμβάλλει στο να κερδηθεί ο μαραθώνιος, αλλά όχι ως μοναδική μεταβλητή της εξίσωσης. Μπορεί να δημιουργήσει θετικά συναισθήματα, να διαμορφώσει γνώμη και αντιλήψεις, όμως η πραγματικότητα είναι αμείλικτη. Στην πράξη τα πολιτικά πρόσωπα καλούνται να πάρουν αποφάσεις και να διαχειριστούν τον ανθρώπινο παράγοντα, ζητήματα που επηρεάζουν τις ζωές των πολιτών και τα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα που προκύπτουν στη σφαίρα της πολιτικής.
–Πλέον βλέπουμε να συμβαίνει το εξής παράδοξο: Να επικρατεί της πολιτικής η εικόνα στην Κύπρο. Είναι θεμιτό ή αρχίζει να γίνεται επικίνδυνο;
–Τα νέα εργαλεία επικοινωνίας έχουν ενισχύσει τη δύναμη και τη σημασία της εικόνας, όμως η γνωστή κινεζική παροιμία μάλλον επιβεβαιώνει ότι η δύναμή της είναι διαχρονική. Πιστεύω ότι το μείζον δεν είναι το αν επικράτησε η εικόνα, αλλά ποια εικόνα και ποιο πολιτικό περιεχόμενο είναι αυτό που κυριαρχεί. Μια εικόνα θα μπορούσε να στείλει πολύ ισχυρά πολιτικά και κοινωνικά μηνύματα. Όταν όμως η πολιτική δραστηριότητα εξαντλείται σε εικόνες με απολιτίκ περιεχόμενο, με το οποίο ουδείς μπορεί να διαφωνήσει, τότε το ελάχιστο που μπορούμε να πούμε είναι ότι αυτή η συνθήκη δεν είναι υγιής για μια σύγχρονη δημοκρατία. Όμως, το ένα στοιχείο δεν έρχεται κατ’ ανάγκη σε αντιδιαστολή με το άλλο. Το θέμα δεν είναι αν ένας πολιτικός αραιά και πού δείχνει μια άλλη πτυχή του εαυτού του. Ζήτημα είναι όταν αυτό συμβαίνει σε βάρος της παραγωγής πολιτικής και της εξεύρεσης λύσεων για τα πραγματικά προβλήματα. Το ερώτημα που πρέπει να απασχολήσει είναι το ποια πολιτικά και κοινωνικά αίτια οδηγούν σε αυτά τα φαινόμενα.
–Η παρουσία του Στέφανου Κασσελάκη στην πολιτική ζωή του τόπου θεωρήθηκε ως η απαρχή της μεταπολιτικής. Αν λάβουμε υπόψη τη διάσπαση του κόμματος μπορούμε να εκτιμήσουμε πως αυτό το φαινόμενο δεν έχει διάρκεια χρόνου;
–Η υποψηφιότητα Κασσελάκη από πλευράς επικοινωνιακών πρακτικών δεν έφερε κάποια επανάσταση. Η προεκλογική του εκστρατεία ήταν κυρίως με ελεγχόμενα μηνύματα μέσω βίντεο. Ο φρέσκος αέρας της προσωπικότητάς του είναι που δημιούργησε αρχικά αίσθηση. Νέο πρόσωπο, ευπαρουσίαστος, επικοινωνιακός. Δεν δίστασε να μιλήσει ανοικτά για τον σεξουαλικό του προσανατολισμό, βγήκε έξω στον δρόμο και σταμάτησε στα καφέ να μιλήσει με τους πολίτες, δείχνοντας ενδιαφέρον για την προσωπική τους ζωή. Κατάφερε να πείσει ότι η υποψηφιότητά του είναι το νέο και ο αντίπαλός του το παλιό. Δεν κέρδισε όμως μόνο λόγω εικόνας. Είχε την υποστήριξη ισχυρών δικτύων του ΣΥΡΙΖΑ. Στις πρώτες του δηλώσεις, άλλωστε, επέλεξε να κάνει ειδική αναφορά στον Νίκο Παππά, ευχαριστώντας τον για τη συμβολή του. Είναι γνωστό επίσης ότι είχε την υποστήριξη του Παύλου Πολάκη, ενώ η στάση του Αλέξη Τσίπρα εκλήφθηκε ως στήριξη. Απ’ εκεί και πέρα, στο διάστημα που ακολούθησε, είδαμε πόσο εφήμερη ήταν η δύναμη της εικόνας του κ. Κασσελάκη. Τόσο με τη διαχείριση των διαγραφών και της διάσπασης, όσο και με άλλες επικοινωνιακές γκάφες, οι οποίες φανέρωναν άγνοια, έλλειψη γνώσης για την ιστορία της Αριστεράς, τη λειτουργία των θεσμών κ.ά. Τρεις μήνες μετά την εκλογή Κασσελάκη, ο ΣΥΡΙΖΑ εμφανίζεται στις δημοσκοπήσεις τρίτο κόμμα. Η συγκεκριμένη περίπτωση είναι ενδεικτική πάντως για τα όρια της επικοινωνίας και της εικόνας.
–Πώς σχολιάζετε το γεγονός ότι ο πρόεδρος της Δημοκρατίας και η πρόεδρος της Βουλής και του ΔΗΣΥ είναι επί της ουσίας οι επικοινωνιολόγοι του εαυτού τους;
–Τολμηρό. Υποθέτω, ωστόσο, ότι διατηρούν μια ομάδα στελεχών και στενών συνεργατών με τους οποίους διαβουλεύονται καθημερινά για την επικοινωνιακή διαχείριση της επικαιρότητας και των ζητημάτων που προκύπτουν.
–Βλέπουμε πάντως πως η επικοινωνία υιοθετείται πολύ πιο εύκολα σε πολιτικά πρόσωπα και σχηματισμούς που ανήκουν στη Δεξιά και όχι στην Αριστερά αν εξαιρεθεί ο ΣΥΡΙΖΑ σήμερα. Πού οφείλεται;
–Θα έλεγα ότι εφαρμόζεται διαφορετικά ή εκλαμβάνεται με διαφορετικούς όρους. Οφείλεται, πιστεύω, στον συμπαγή τρόπο λειτουργίας των κομμάτων της Αριστεράς, στο πώς καθορίζεται και οριοθετείται η έννοια της συλλογικότητας, αλλά και στο πώς προσλαμβάνεται στην Αριστερά η πολιτική συμμετοχή. Βλέπουμε όμως ότι η σύγχρονη πραγματικότητα έχει ξεπεράσει συγκεκριμένες αντιλήψεις και με την πάροδο του χρόνου η προσέγγιση αλλάζει. Το διαδίκτυο αποτελεί πλέον το κορυφαίο μέσο επικοινωνίας σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας. Πέρασαν οι εποχές που οι πολίτες ενημερώνονταν από τις καρφιτσωμένες ανακοινώσεις και τις κομματικές εφημερίδες στους συλλόγους. Κάθε πρωί οι πολίτες θα δουν πρώτα το κινητό τους, τα social media τους, τα push notifications που λαμβάνουν, τα chats στα οποία συμμετέχουν και τις ιστοσελίδες από τις οποίες επιλέγουν να ενημερωθούν. Το να επιμένει οποιοσδήποτε οργανισμός σε ξεπερασμένες πρακτικές δεν είναι ιδεολογική συνέπεια, είναι χαρακίρι.
–Πώς θα μπορούσε η Αριστερά να ισορροπήσει ανάμεσα στην ιδεολογική της συνέπεια και τη χρήση επικοινωνιακών εργαλείων χωρίς να ακυρωθεί;
–Νομίζω δεν έχει άλλη επιλογή από το να διαχειριστεί με ευελιξία τα νέα δεδομένα. Διότι εάν από τη μία διατυπώνει παράπονα για τον τρόπο που την προσεγγίζουν τα παραδοσιακά ΜΜΕ και την ίδια ώρα βλέπει με σκεπτικισμό τα social media και την παρουσία στελεχών σε αυτά, τότε το αποτέλεσμα είναι αυτο-περιχαράκωση. Γιατί το οποιοδήποτε κόμμα να μη δει τα στελέχη του ως πρεσβευτές των μηνυμάτων και των πολιτικών του; Έχω την εντύπωση πως δεν είναι τα επικοινωνιακά εργαλεία που θα ακυρώσουν ιδεολογικά ένα κόμμα ή τις αξίες οποιουδήποτε οργανισμού, αλλά το περιεχόμενο της ρητορικής και της πολιτικής που ακολουθείται, η φυσιογνωμία, τα ταυτοτικά ζητήματα κ.ά.
Στην Κύπρο η πολιτική κουλτούρα έχει τα δικά της χαρακτηριστικά. Είναι γνωστό πόσο σημαντική είναι για τους πολιτικούς η παρουσία σε μνημόσυνα, γάμους και κηδείες, ή ότι πολλές φορές το βόλεμα και το ρουσφέτι αποτελεί κριτήριο ψήφου, αντί το πολιτικό έργο και οι θέσεις λέει στην «Κ» ο Χαράλαμπος Ρωσσίδης, διευθυντής Επικοινωνίας ΓΝΩΡΑ Σύμβουλοι Επικοινωνίας.
–Έχει επικρατήσει η εντύπωση πως η επικοινωνία πλέον συνδέεται άρρηκτα με το πώς ένα πολιτικό πρόσωπο ενεργεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι το μόνο επικοινωνιακό όπλο ή υπάρχουν κι άλλα;
–Αν το δούμε ως ένα παζλ, είναι ένα από τα πολλά κομμάτια. Η συνταγή της επιτυχίας έχει πολλά συστατικά, εξίσου σημαντικά. Η προσωπικότητα και το υπόβαθρο του υποψηφίου, η πλαισίωση από ικανούς συνεργάτες, το καθαρό παρελθόν, η οικονομική δυνατότητα, η οργανωτική ικανότητα και η ορθή χρήση των data analytics. Αξίζει να αναφερθεί ότι δύο κόμματα τα τελευταία χρόνια, τα οποία δεν διακρίνονται για την επικοινωνιακή τους πολιτική αλλά την οργανωτική τους επάρκεια, η ΔΗΠΑ και το ΕΛΑΜ, καταγράφουν επιτυχίες σε εκλογικές αναμετρήσεις. Ακόμη πιο σημαντική είναι η ανθρώπινη επαφή. Ευκολότερα μετατρέπονται σε ψήφο η χειραψία και η διά ζώσης επίδειξη πραγματικού ενδιαφέροντος, παρά τα likes και τα views σε μια ανάρτηση.
–Μπορούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να κτίσουν από μόνα τους πολιτικές καριέρες;
–Μπορούν να βοηθήσουν έναν σχηματισμό ή κάποιο πρόσωπο να συστηθεί, να αυξήσει την αναγνωρισιμότητά του και να επικοινωνήσει αποτελεσματικά τις θέσεις του. Η πολιτική επιβίωση, ωστόσο, διαλαμβάνει και άλλες παραμέτρους που σχετίζονται με τις ανθρώπινες σχέσεις –πολλές φορές και τις δημόσιες, την πολιτική αντίληψη, το timing της συγκυρίας και πολλά άλλα. Στην Κύπρο η πολιτική κουλτούρα έχει τα δικά της χαρακτηριστικά. Είναι γνωστό πόσο σημαντική είναι για τους πολιτικούς η παρουσία σε μνημόσυνα, γάμους και κηδείες, ή ότι πολλές φορές το βόλεμα και το ρουσφέτι αποτελεί κριτήριο ψήφου, αντί το πολιτικό έργο και οι θέσεις.
–Στις επικείμενες δημοτικές εκλογές βλέπουμε τα κόμματα, όπως ο ΔΗΣΥ, να δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στη δημοτικότητα και να επιλέγουν βάσει δημοσκοπήσεων ποιους θα προτάξουν ως υποψήφιους. Πόσο ασφαλές μέτρο είναι κάτι τέτοιο;
–Οι δημοσκοπήσεις είναι το πιο αξιόπιστο εργαλείο διερεύνησης των πεποιθήσεων και προθέσεων της κοινής γνώμης. Αυτό είναι θεωρώ κοινή διαπίστωση, παρά τις όποιες αδυναμίες τους. Το θέμα είναι ποιες μορφές ερευνών αξιοποιούνται, σε ποιο χρονικό σημείο διενεργούνται, ποια ερωτήματα θέτουν, καθώς επίσης το αν υπάρχει αντίληψη για τα όρια, που και σε αυτή την περίπτωση υπάρχουν. Τα ευρήματα των δημοσκοπήσεων έχουν μεγαλύτερη βαρύτητα όταν καταγράφουν τις πιθανότητες εκλεξιμότητας. Με το πολιτικό σκηνικό όμως υπό διαμόρφωση, μπορεί μια έρευνα να αποτυπώσει με ακρίβεια την εκλεξιμότητα; Περαιτέρω, σε μια περίοδο απαξίωσης της πολιτικής και των κομματικών διαδικασιών, αποδείχθηκε ότι μια προσωπικότητα με αέρα φρεσκάδας μπορεί να ανατρέψει τα δεδομένα. Πρόσφατο παράδειγμα ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Στέφανος Κασσελάκης, πιο παλιά, είχαμε την περίπτωση του Γιώργου Βασιλείου. Δεν είναι λάθος, πιστεύω, το ότι η ηγεσία του ΔΗΣΥ επιχείρησε να καταγράψει τον παλμό της κοινής γνώμης. Είναι γνωστό ότι και οι προηγούμενοι ηγέτες του κόμματος διενεργούσαν δημοσκοπήσεις σε τακτά χρονικά διαστήματα. Διαχειρίζονταν, ωστόσο, διαφορετικά τη διαδικασία. Ήταν μια διαδικασία που γνώριζε ένας στενός κύκλος. Στην προκειμένη περίπτωση, δημιουργήθηκε η αντίληψη ότι ένα χρήσιμο εργαλείο μετατράπηκε σε μέσο άσκησης πολιτικής και διαχείρισης αντιδράσεων. Δημιουργήθηκε, εσφαλμένα η μη, η εντύπωση ότι οι αποφάσεις θα ληφθούν με όρους data αντί πολιτικούς.
