Του Γιώργου Κακούρη
Σε παιχνίδι ισορροπιών και... τροπολογιών θα εξελιχθεί όπως φαίνεται η συζήτηση για την Κύπρο σε σχέση με το προσχέδιο της έκθεσης της εξεταστικής επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τα λογισμικά παρακολούθησης (PEGA), αλλά ακόμα περισσότερο σε σχέση με το προσχέδιο συστάσεων προς το Συμβούλιο και την Επιτροπή το οποίο αρχίζει να συζητείται την Τρίτη το πρωί στις Βρυξέλλες.
Εάν εγκριθεί ως έχει τις επόμενες εβδομάδες το προσχέδιο συστάσεων, το Κοινοβούλιο θα καλέσει την κυπριακή κυβέρνηση να δώσει στη δημοσιότητα το πόρισμα Στεφάνου για την υπόθεση του μαύρου βαν, να διερευνήσει πλήρως με συνδρομή της Europol τις καταγγελίες δημοσιογράφων για παρακολουθήσεις και να εξετάσει διεξοδικά όσες άδειες εξαγωγής κατασκοπευτικού λογισμικού έχουν εκδοθεί. Στο προσχέδιο συστάσεων αναφέρεται ακόμα πως στην Κύπρο «ενδέχεται να έχουν σημειωθεί παραβάσεις και κακοδιοίκηση» στην εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου.
Άδικες θεωρεί τις αναφορές στην Κύπρο το ΕΛΚ, προσπάθειες αποψίλωσης βλέπει η άλλη πλευρά
Το κείμενο αυτό έχει τη δική του ιδιαίτερη σημασία καθώς δεν αποτελεί απλώς μια έκθεση της PEGA, αλλά συστάσεις προς το Συμβούλιο και την Κομισιόν που η Ολομέλεια θα κληθεί να εγκρίνει τον Ιούνιο. Πρόκειται ουσιαστικά για μετεξέλιξη του δεύτερου μέρους του προσχεδίου έκθεσης που είχε παρουσιάσει τον Νοέμβριο η εισηγήτρια Σόφια ιν ‘τ Βελντ (Φιλελεύθεροι, Κάτω Χώρες), και το οποίο έσπασε σε δύο κομμάτια για διαδικαστικούς λόγους (ευρήματα και συστάσεις), λόγω μεγέθους, αν και συνομιλητές της «Κ» ερμηνεύουν την απόφαση αυτή ως προσπάθεια υποβάθμισης των ευρημάτων.
Το προσχέδιο συστάσεων παρουσιάζεται από την κ. Ιν ‘τ Βελντ και συζητείται για πρώτη φορά την Τρίτη 24/1, και περιέχει συστάσεις για όλα τα κράτη μέλη στα οποία αναφέρεται το προσχέδιο της έκθεσης. Οι ευρωβουλευτές μπορούν μέχρι τις 26/1 να καταθέσουν τροποποιήσεις για το προσχέδιο της έκθεσης (το οποίο συζητήθηκε τον Δεκέμβριο) και μέχρι τις 9/2 για το προσχέδιο συστάσεων, κάτι για το οποίο προετοιμάζονται ήδη εντατικά τα μέλη του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (στο οποίο ανήκει μια από τις κυβερνήσεις που βρίσκονται στο μικροσκόπιο, αυτή της Ελλάδας, αλλά και η κυπριακή κυβέρνηση).
Στη συνέχεια, η PEGA θα κληθεί να ψηφίσει και για τα δύο κείμενα στις 26/4, και το κείμενο συστάσεων θα παραπεμφθεί για έγκριση ενώπιον της Ολομέλειας τον Ιούνιο οπότε και ολοκληρώνεται η εντολή της ερευνητικής επιτροπής μετά και την τρίμηνη παράταση που έλαβε.
Έντονες συστάσεις
Όσον αφορά την Κύπρο, το προσχέδιο καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να υιοθετήσει το «συμπέρασμα ότι στην Κύπρο ενδέχεται να έχουν σημειωθεί παραβάσεις και κακοδιοίκηση κατά την εφαρμογή του δικαίου της Ένωσης».
Επίσης στο προσχέδιο προτείνεται στο Κοινοβούλιο να ζητήσει από την κυπριακή κυβέρνηση:
- «να αξιολογήσει διεξοδικά όλες τις άδειες εξαγωγής που έχουν εκδοθεί για κατασκοπευτικό λογισμικό και να τις ανακαλέσει, όπου αρμόζει»,
- «να δημοσιεύσει την έκθεση του ειδικού ερευνητή σχετικά με την υπόθεση του «κατασκοπευτικού βαν» και
- «να διερευνήσει πλήρως, με τη βοήθεια της Ευρωπόλ, όλες τις καταγγελίες για παράνομη χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού, ιδίως σε δημοσιογράφους, δικηγόρους και παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών».
Υπενθυμίζεται πως στο προσχέδιο της έκθεσης του Νοεμβρίου καταγράφεται πως βάσει της απάντησης της κυβέρνησης στην PEGA η NSO Group (που παράγει το Pegasus) δεν έχει παρουσία στην Κύπρο, όμως έξι μέλη του ΔΣ της έχουν στήσει ή αγοράσει εταιρίες στην Κύπρο.
Ετοιμάζουν τροποποιήσεις
Το τμήμα των συστάσεων που αφορά την Κύπρο θα είναι ένα από τα πεδία μάχης των πολιτικών ομάδων την αμέσως επόμενη περίοδο. Όπως πληροφορείται η «Κ», θέση του κεντροδεξιού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος αποτελεί ότι οι συστάσεις για την χώρα είναι άδικες καθώς δεν αντικατοπτρίζουν τα ευρήματα, ούτε λαμβάνουν υπόψη τις απαντήσεις που δώθηκαν από πλευράς της κυπριακής κυβέρνησης (η οποία επιμένει πως δεν έγιναν εξαγωγές). Τροποποιήσεις αναμένεται να καταθέσουν οι ευρωβουλευτές του ΕΛΚ στην PEGA, αλλά και ο ευρωβουλευτής του ΔΗΣΥ Λουκάς Φουρλάς που δεν είναι μέλος της αλλά δικαιούται να προτείνει τροποποιήσεις.
Οι διαφωνίες φαίνονται να εστιάζουν στις αναφορές που θέλουν την Κύπρο να αποτελεί «σημαντικό ευρωπαϊκό εξαγωγικό κόμβο για τον κλάδο της επιτήρησης και ελκυστική τοποθεσία για τις εταιρίες που πωλούν τεχνολογίες επιτήρησης» παρά την επιμονή της κυβέρνησης πως δεν έχουν δωθεί άδειες εξαγωγής, και σε αναφορές σε «παραβάσεις ή κακοδιοίκηση» κατά την εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου σε σχέση με αυτά τα λογισμικά στην Πολωνία, την Ουγγαρία, την Ελλάδα, την Ισπανία και την Κύπρο.
Στο κάδρο των συστάσεων βρίσκεται και το γεγονός πως η Κύπρος είναι το μόνο κράτος της ΕΕ δεν συμμετάσχει στον Διακανονισμό του Wassenaar για τον έλεγχο των συμβατικών όπλων και των αγαθών και τεχνολογιών διπλής χρήσης. Η κυπριακή κυβέρνηση αποδίδει αυτή την απουσία σε βέτο της Τουρκίας.
«Αποψίλωση» και ισορροπίες
Οι τροποποιήσεις που αναμένεται να βάλει στο τραπέζι το ΕΛΚ θεωρούνται από πολλούς προσπάθεια «αποψίλωσης του περιεχομένου» όπως είπε στην «Κ» ο εκ των αντιπροέδρων της PEGA και ευρωβουλευτής του ΑΚΕΛ Γιώργος Γεωργίου, ο οποίος εκπροσωπεί την ομάδα της Αριστεράς.
Ο κ. Γεωργίου εκτίμησε πως δείγματα γραφής για την «τεράστια προσπάθεια», όπως είπε, που θα καταβληθεί από το ΕΛΚ ήταν και οι αντιδράσεις που καταγράφηκαν από ευρωβουλευτές της εξεταστικής επιτροπής τον Νοέμβριο, εν μέσω της επίσκεψης της αντιπροσωπείας στην Ελλάδα αλλά και αμέσως μετά την παρουσίαση του προσχεδίου της έκθεσης από την εισηγήτρια.
Ερωτηματικά παραμένουν και για τη στάση της ομάδας των Σοσιαλδημοκρατών στις τροπολογίες, καθώς αποτελεί τη δεύτερη ισχυρότερη ομάδα στην επιτροπή (όπως και στην Ολομέλεια) μετά το ΕΛΚ (στο οποίο ανήκει ο πρόεδρος της επιτροπής, Γιερούν Λενάερς). Το ερώτημα είναι αν θα γίνει προσπάθεια να υπάρξουν τροπολογίες όσον αφορά την Ισπανία (τη μόνη χώρα που βρίσκεται στο μικροσκόπιο με κυβέρνηση που πρόσκειται στους Σοσιαλιστές) ή αν η ομάδα θα κρατήσει χαμηλούς τόνους λόγω και της εμπλοκής μελών της στο Qatargate.
Αυτό θα είναι και το κλειδί για το μέλλον πολλών από τις τροποποιήσεις, καθώς οι Φιλελεύθεροι όπως είναι φυσικό στηρίζουν την εισηγήτρια, όπως και οι Πράσινοι και η Αριστερά.
Η ουσία είναι πως τα ευρήματα της έκθεσης παραμένουν στην ατζέντα της δημόσιας συζήτησης (ακόμα και αν η έκθεση παραμείνει κείμενο της PEGA) και οι όποιες συστάσεις θα καταλήξουν επίσημες συστάσεις της Ολομέλειας του Κοινοβουλίου, κάτι που φαίνεται να είναι και η στρατηγική της Σόφι ιν ‘τ Βελντ.
Ο στόχος είναι να υπάρξει δημόσια πίεση στα κράτη μέλη να προχωρήσουν σε νομοθετική ρύθμιση της αγοράς των λογισμικών παρακολούθησης, παρά τις νομικής φύσεως αντιρρήσεις των κρατών μελών, μέσω επιστολής του Συμβουλίου στην PEGA πως το θέμα δεν αποτελεί αρμοδιότητα του Κοινοβουλίου.
Εξωτερικές σχέσεις
Οι επιπτώσεις της χρήσης και της διακίνησης λογισμικών παρακολούθησης στις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ ήταν εν τω μεταξύ το αντικείμενο μελέτης που διενεργήθηκε μετά από αίτημα του Κοινοβουλίου και προσχέδιο της οποίας παρουσίασε ενώπιων της PEGA την Πέμπτη ο καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Warwick και ερευνητής του του Carnegie Europe Ρίτσαρντ Γιάνγκς.
Στη μελέτη αναλύεται η αύξηση της χρήσης νέων και αναδυόμενων τεχνολογιών για σκοπούς καταστολής και ελέγχου, ενώ ειδικότερα για τα προϊόντα παρακολούθησης (όπως το Pegasus) που είναι διαθέσιμα στο εμπόριο τονίζεται ότι η ΕΕ θα πρέπει να θέσει την αντιμετώπισή τους ως προτεραιότητα.
Αναφορά στην Κύπρο γίνεται στο τμήμα που αφορά την ανάγκη ρύθμισης του εμπόριου σε λογισμικά παρακολούθησης, καθώς σημειώνεται ότι αφού «υπήρξαν υποψίες πως εταιρικές οντότητες που σχετίζονται με την NSO στην Κύπρο και τη Βουλγαρία είχαν επανεξάγει το Pegasus, η ΕΕ εστίασε την προσοχή της» στην ανάγκη αυτά τα προϊόντα να πωλούνται λαμβάνοντας υπόψη τα ανθρώπινα δικαιώματα. «Μέχρι στιγμής ωστόσο, η ΕΕ δεν έχει προχωρήσει σε συγκεκριμένα βήματα όσον αφορά στα spyware στο πλαίσιο των όρων που διέπουν τις αποφάσεις αδειοδότησης» προστίθεται.
