Του Απόστολου Τομαρά
Η απόφαση της κυβέρνησης Νίκου Αναστασιάδη το 2016 να προσπεράσει τις αποτυχημένες προσπάθειες εισαγωγής Φ.Α. με την κατασκευή τερματικού στο Βασιλικό, αρχικά δημιούργησε ελπίδες για τερματισμό μιας ιστορίας η οποία τότε συμπλήρωνε 11 χρόνια. Οκτώ χρόνια αργότερα η εισαγωγή Φ.Α. για σκοπούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας αποδείχθηκε ότι συνεχίζει να στοιχειώνει την Κυπριακή Δημοκρατία. Οι φιέστες κατάθεσης του θεμέλιου λίθου για το μεγαλύτερο ενεργειακό έργο του τόπου φαντάζουν ως μια μακρινή ανάμνηση που έχει ξεθωριάσει υπό το βάρος των αποκαλύψεων για τις επιλογές και τις αποφάσεις της προηγούμενης κυβέρνησης. Αποκαλύψεις που οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην έναρξη ποινικής έρευνας προκειμένου να εντοπιστούν ενδεχόμενες ευθύνες για τη σημερινή εξέλιξη με τα κατασκευαστικά έργα.
Όπως έγραψε η «Κ» την περασμένη Κυριακή –και δεν διαψεύστηκε από κυβέρνηση και άλλους θεσμικούς αξιωματούχους– η ποινική έρευνα βρίσκεται προ των πυλών και αυτό που απομένει είναι ο χρόνος κατά τον οποίο ο πρόεδρος της Δημοκρατίας θα ανάψει το πράσινο φως. Νεότερες πληροφορίες της «Κ» αναφέρουν πως στο κυβερνητικό στρατόπεδο αναμένουν μια παρέμβαση της Κίνας σε πολιτικό επίπεδο, προκειμένου να ξεπεραστεί το αδιέξοδο που υπάρχει εδώ και ένα μήνα περίπου με την κοινοπραξία του έργου, China Petroleum Pipeline Engineering Co Ltd, METRON S.A., Hudong-Zhonghua Shipbuilding Co. Ltd και Wilhelmsen Ship Management Limited. Παράλληλα, στην επιφάνεια έρχονται νέα στοιχεία για τις διαδικασίες που ακολουθήθηκαν και οι οποίες οδήγησαν στην παραχώρηση του έργου στην κρατική κινεζική εταιρεία.
Η επιστολή
Μία επιστολή του ανεξάρτητου Κυπριακού Συνδέσμου Υδρογονανθράκων και Ενέργειας στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Παρακολουθήσεως Σχεδίων Αναπτύξεως και Ελέγχου Δημόσιων Δαπανών της Βουλής πριν από 15 ημέρες (14/02/24) είναι ιδιαίτερα κατατοπιστική για τις αποφάσεις που λήφθηκαν πριν από την κατακύρωση του έργου στην κινεζική China Petroleum Pipeline Engineering Co Ltd. Όσα αναφέρονται στην επιστολή οδηγούν στο αβίαστο συμπέρασμα πως για ένα έργο της τάξης του τερματικού στο Βασιλικό, οι αποφάσεις που πάρθηκαν δεν έλαβαν υπόψη τεχνοκρατικά δεδομένα και απόψεις συμβούλων, οι οποίοι αμείφθηκαν με €250.000 για να ετοιμάσουν μελέτη «για τη μεθοδολογία, τις επιλογές/προτάσεις για την εισαγωγή και χρήση ΥΦΑ». Και δεν είναι μόνο ότι αγνοήθηκαν οι υποδείξεις των συμβούλων. Όπως αναφέρεται στην επιστολή προς τη Βουλή, δύο από τις τρεις εταιρείες που ενδιαφέρθηκαν για το τερματικό στο Βασιλικό ουσιαστικά εξωθήθηκαν να ακυρώσουν το ενδιαφέρον τους και να αποχωρήσουν. Επί του προκειμένου αναφέρεται στην επιστολή του ανεξάρτητου Κυπριακού Συνδέσμου Υδρογονανθράκων και Ενέργειας. «Παρατυπίες στη βαθμολόγηση εταιρειών, εταιρείες με έργα-φάντασμα και διάφορα άλλα. Ανάστατες οι εταιρείες μέλη του συνδέσμου αλλά και της αγοράς γενικά μάς παρότρυναν να προβούμε σε άμεση σχετική υποβολή παραπόνου στην Ευρωπαϊκή Ένωση».
Στον κάλαθο
Όπως προκύπτει από το περιεχόμενο της επιστολής, η κυβέρνηση Αναστασιάδη «εκτροχίασε τη φιλοσοφία των μελετητών (Gaffrey Cline & Associates), αφού τελικά αποφασίστηκε όπως συμπεριληφθούν όλα σε μια προσφορά που αφορούσε στη μετατροπή παλαιού τύπου σκάφους σε FSRU, (αντί μίσθωσης/time charter/lease), την κατασκευή εξέδρας 1,5km και τη λειτουργία του τερματικού. Το δικαιολογητικό που δόθηκε ήταν ότι θα χανόταν η χορηγία από την Ε.Ε. και ότι ήταν μεγάλο επίτευγμα ότι το έργο ήταν κάτω από την επικεφαλίδα PCI (Project of Common Interest)».
Δηλαδή αυτό που υποστηρίζεται είναι πως η τότε κυβέρνηση επέλεξε «μια από τις τέσσερις προτάσεις λειτουργίας τερματικού σταθμού που ήταν η ακριβότερη, πολυπλοκότερη και πιο χρονοβόρα με τα σημερινά δεδομένα. Εν τη σοφία της (η τότε κυβέρνηση) αποφάσισε να κατασκευάσει μια πολύπλοκη και πολυδάπανη πλατφόρμα (Jetty) και να παραβλέψει τις οδηγίες των συμβούλων για ξεχωριστά συμβόλαια και προσφορές για εκτέλεση του έργου».
Η πρόταση
Αυτό που είχε προκαλέσει απορίες τότε αλλά και σήμερα με την τροπή που έχει πάρει το έργο στο Βασιλικό είναι γιατί η τότε κυβέρνηση επέλεξε ένα πολυδάπανο μοντέλο (€289 εκατ. κόστος) αντί μιας άλλης πρότασης (€135 εκατ. περίπου) που ακολούθησε και η γειτονική Αίγυπτος προκειμένου να καλύψει τις ενεργειακές της ανάγκες μέχρι να ξεκινήσει η παραγωγή Φ.Α. από τα δικά της κοιτάσματα. Η πρόταση σύμφωνα με τον Χαράλαμπο Έλληνα παρουσιάστηκε σε συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στη Λευκωσία το 2019 από τη νορβηγική εταιρεία Höegh LNG και περιλάμβανε:
-FSRU, που είναι διαθέσιμο για ενοικίαση.
-Θα αναλάμβανε τον σχεδιασμό, την κατασκευή και την εγκατάσταση των αναγκαίων εγκαταστάσεων στην προβλήτα της VTTI.
-Το έργο μπορεί θα είχε ολοκληρωθεί μέσα σε πέντε μήνες.
-Το ολικό κόστος θα ήταν $35 εκατ. τον χρόνο.
-Όπως και στην Αίγυπτο, το συμβόλαιο θα μπορούσε να τερματιστεί μέσα σε μια μικρή περίοδο χωρίς επιπρόσθετο κόστος στην Κύπρο.
Η συγκεκριμένη πρόταση, γνωστή και ως ενδιάμεση λύση, παρουσιάστηκε και στον τότε πρόεδρο της Δημοκρατίας Νίκο Αναστασιάδη. «Ο υπουργός Ενέργειας κ. Λακκοτρύπης, αμέσως μετά την παρουσίαση της ενδιάμεσης λύσης της HOEGH LNG στον πρόεδρο Αναστασιάδη από τον πρόεδρο του ΣΥΚ στις 20 Ιανουαρίου 2020, απέστειλε άμεσα επιστολή στον πρόεδρο της Δημοκρατίας, αναφέροντας ότι η λύση αυτή ήταν UNSOLICITED και ότι απορρίπτεται».
Ο διαγωνισμός
Ένα άλλο μελανό σημείο όπως σημειώνεται στην επιστολή του ΣΥΚ στη Βουλή, είναι οι διαδικασίες επιλογής της εταιρείας που θα αναλάμβανε τα έργα στο Βασιλικό. Στην επιστολή αφήνεται να αιωρείται ότι μεγάλες εταιρείες που έδειξαν ενδιαφέρον αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν επειδή οι όροι που τέθηκαν εμπεριείχαν το στοιχείο του «αυξημένου επιχειρηματικού ρίσκου». Επιπλέον, δύο εταιρείες οι οποίες απαρτίζουν την κοινοπραξία του έργου «δεν ήταν στον αρχικό φάκελο που υποβλήθηκε στη ΔΕΦΑ στις 12 Ιουλίου 2019 με το κλείσιμο της προσφοράς». Οι δύο εταιρείες παρουσιάστηκαν στη συνέχεια ως μέλη της κοινοπραξίας που κέρδισε τον διαγωνισμό στη δεύτερη ανακοίνωση τα ΔΕΦΑ. Με απλά λόγια υποστηρίζεται πως η μία από τις δύο εταιρείες που εμφανίσθηκε στο σχήμα της κοινοπραξίας μετά την αρχική αξιολόγηση «δεν πληρούσε τις προδιαγραφές του EPCOM και χρησιμοποιήθηκε από την China Petroleum Pipeline Engenering Co Ltd για να κερδίσει τον διαγωνισμό διά τον λόγο ο FSRU Experience Provider ήταν ένας από τους τρεις σημαντικούς παράγοντες της προσφοράς».
Ελπίζουν στο Πεκίνο
Σε πολιτικό επίπεδο, η κυβέρνηση διατηρεί ελπίδες για αποφυγή της μετωπικής σύγκρουσης με την κοινοπραξία του έργου. Μπροστά στο αδιέξοδο που υπάρχει, η Λευκωσία στρέφει την προσοχή της στη μητρική εταιρεία στην Κίνα που είναι κρατική. Νεότερες πληροφορίες της «Κ» αναφέρουν πως ο υπουργός Ενέργειας Γιώργος Παπαναστασίου ζήτησε και συναντήθηκε δύο φορές με τον Κινέζο πρέσβη στη Λευκωσία. Πληροφορίες που επιβεβαιώνονται από πλευράς του κ. Παπαναστασίου. Ο υπουργός Ενέργειας ζήτησε από τον Κινέζο διπλωμάτη να μεταφέρει πρόσκληση της κυβέρνησης για μετάβαση στη Λευκωσία υψηλόβαθμού στελέχους της μητρικής εταιρείας, για διαβουλεύσεις προκειμένου να τερματιστεί η σύγκρουση με την κοινοπραξία του έργου και να ξεκινήσουν και πάλι τα κατασκευαστικά έργα στο Βασιλικό. Η Λευκωσία αναμένει απάντηση και προφανώς αυτό φαίνεται να είχε κατά νου ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο οποίος την περασμένη εβδομάδα, ερωτηθείς, αρνήθηκε να απαντήσει σχετικά με τη διαφορά στο Βασιλικό, λέγοντας ότι αναμένονται σύντομα εξελίξεις. Σε διαφορετική περίπτωση η κυβέρνηση φαίνεται διατεθειμένη να προχωρήσει στο επόμενο βήμα που είναι η καταγγελία της σύμβασης τέλος του μήνα.
