Του Γιώργου Κακούρη
Την πρώτη ημέρα της εισβολής, την Πέμπτη 24 Φεβρουαρίου, καθώς οι πόλεις της Ουκρανίας δέχονταν βομβαρδισμό από τον ρωσικό στρατό, ο Βλαντιμίρ Πούτιν συναντήθηκε με 37 επιχειρηματίες και μέλη της κυβέρνησής του για αξιολόγηση των επιπτώσεων των κυρώσεων που είχαν ήδη αρχίσει να επιβάλλονται από τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στη συνάντηση, παρών φέρεται να ήταν τουλάχιστον ένας Κύπριος πολίτης, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα η Ε.Ε. για τα πρόσωπα που προστέθηκαν στη λίστα στοχευμένων μέτρων την 9η Μαρτίου 2022. Το όνομά του, σύμφωνα με την Επίσημη Εφημερίδα της Ε.Ε., είναι Βαντίμ Νικολάεβιτς Μόσκοβιτς. Πρόκειται για τον ιδρυτή της εταιρείας Rusagro Group, που παράγει χοιρινό κρέας, λίπη και ζάχαρη, καθώς και μειοψηφικό μέτοχο της Sberbank, της μεγαλύτερης τράπεζας της Ρωσίας που έχει μπει στις κυρώσεις των ΗΠΑ αλλά προς το παρόν μένει εκτός των κυρώσεων της Ε.Ε. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, ο κ. Μόσκοβιτς είναι κάτοχος ρωσικού και κυπριακού διαβατηρίου.
Αν και δεν υπάρχουν ενδείξεις κατά πόσο το συγκεκριμένο άτομο συνδέεται με το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα, η εξέλιξη αυτή καθώς και οι κυρώσεις από το Ηνωμένο Βασίλειο κατά του Ρόμαν Αμπράμοβιτς, κατόχου πορτογαλικού διαβατηρίου, εγείρουν ερωτήματα για το πώς η Ε.Ε. θα διαχειριστεί την εδώ και χρόνια παρουσία στις οικονομίες της εκπροσώπων της ρωσικής επιχειρηματικής και πολιτικής άρχουσας τάξης – με δεσμούς με τον ίδιο τον Πρόεδρο Πούτιν. Την ίδια στιγμή, η Κομισιόν έχει ενεργοποιήσει από την Παρασκευή μηχανισμό συντονισμού της επιβολής στην πράξη, σε όλα τα κράτη μέλη της Ε.Ε., των στοχευμένων κυρώσεων κατά Ρώσων ολιγαρχών που συμμετέχουν στη χρηματοδότηση ή οργάνωση της εισβολής στην Ουκρανία, σύμφωνα με κοινοτικό αξιωματούχο που μίλησε στην «Κ» για την ανάγκη αποτελεσματικής εφαρμογής των μέτρων.
Το ψήφισμα και η Κύπρος
Λίγες μέρες πριν, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αξιοποιώντας τα σημάδια των καιρών, ενίσχυε τις πιέσεις του προς την Κομισιόν, μέσω της υπερψήφισης από μεγάλη πλειοψηφία ψηφίσματος που ζητάει κατάθεση νομοθεσίας για απαγόρευση της πρακτικής των «χρυσών διαβατηρίων» και γι’ αυστηρή ρύθμιση της πρακτικής της «χρυσής βίζας», δεδομένης της κατάχρησης της από Ρώσους ολιγάρχες και από πολιτικά και ποινικά εκτεθειμένα άτομα από άλλες χώρες.
Ο Επίτροπος Δικαιοσύνης Ντιντιέρ Ρέιντερς μάλιστα έστειλε ξανά από το βήμα της Ολομέλειας το μήνυμα πως, πέρα από την κατάργηση του προγράμματος, η Κύπρος θα πρέπει να ελέγξει όλες τις υπηκοότητες που έχουν ήδη παραχωρηθεί.
Υπενθυμίζεται πως τον Δεκέμβριο ο Επίτροπος είχε αναφέρει σε συνέντευξη στην «Κ» πως παρακολουθεί στενά την πρόοδο των διώξεων για το θέμα. Εκπρόσωπος της Κομισιόν υπενθύμισε παράλληλα την «Κ» πως η διαδικασία επί παραβάσει κατά της Κύπρου παραμένει ανοιχτή και πως «η Κομισιόν δεν θα διστάσει να αναλάβει περαιτέρω βήματα στη διαδικασία». Μιλώντας στην «Κ», η εισηγήτρια της έκθεσης, Ολλανδή ευρωβουλευτής Σόφι ιν ’τ Βέλντ, υπογράμμισε πάντως πως ο ισχύων σχετικός κανονισμός προβλέπει το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων σε άτομο το οποίο είναι πολίτης κράτους μέλους της Ε.Ε.
Δηλαδή, με άλλα λόγια, η κατοχή διαβατηρίου ή βίζας «δεν προστατεύει από κυρώσεις». Εξ όσων αντιλαμβάνεται η «Κ» από συνομιλίες με ενημερωμένες πηγές, τα στοχευμένα μέτρα στην Ε.Ε. ισχύουν ασχέτως της υπηκοότητας. Ωστόσο, η απόφαση κατά πόσο ένα άτομο που κατέχει την υπηκοότητα κράτους μέλους μπορεί να μπει στην Ε.Ε. αποτελεί αρμοδιότητα του κράτους μέλους.
«Κύπριος» στις κυρώσεις – Ιν ‘τ Βελντ: «Χρειάζεται διαφάνεια»
Η σύσκεψη της 24ης Φεβρουαρίου στο Κρεμλίνο αποτέλεσε τόπο συνάντησης για πολλούς από τους ολιγάρχες και επιχειρηματίες που περιλαμβάνονται στον κατάλογο κυρώσεων της Ε.Ε., και αποτελεί μέρος της αιτιολόγησης της καταχώρησης. Όπως σημειώνεται στην Επίσημη Εφημερίδα της Ε.Ε., ο Βαντίμ Μόσκοβιτς «δραστηριοποιείται σε οικονομικούς τομείς οι οποίοι παρέχουν σημαντική πηγή εσόδων στην κυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας». «Το γεγονός ότι προσκλήθηκε να παραστεί στη συνεδρίαση αυτή αποδεικνύει ότι είναι μέλος του στενότερου περιβάλλοντος του Βλαντιμίρ Πούτιν και ότι υποστηρίζει ή υλοποιεί δράσεις ή πολιτικές που υπονομεύουν ή απειλούν την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας, καθώς και τη σταθερότητα και την ασφάλεια στην Ουκρανία. Αποδεικνύει επίσης ότι είναι ένας από τους εξέχοντες επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται σε οικονομικούς τομείς, οι οποίοι παρέχουν σημαντική πηγή εσόδων στην κυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας, η οποία είναι υπεύθυνη για την προσάρτηση της Κριμαίας και την αποσταθεροποίηση της Ουκρανίας» σύμφωνα πάντα με το σκεπτικό της καταχώρησης.
Στον κατάλογο προστέθηκε στις 9 Μαρτίου και ο Ντμίτρι Αρκαντίεβιτς Μαζέπιν, γεννηθείς στη Λευκορωσία αλλά υπήκοος της Ρωσίας, ιδιοκτήτης και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας ορυκτών λιπασμάτων Uralchem, με την αιτιολόγηση πως ήταν ακόμα ένα από τα άτομα που συμμετείχε στη συνάντηση της 24ης Φεβρουαρίου.
Σύμφωνα με την Επίσημη Εφημερίδα, «τον Δεκέμβριο του 2021, ο Dmitry Mazepin ενέγραψε εκ νέου τις εταιρείες του, Uralchem Holding και CI-Chemical Invest με έδρα στην Κύπρο, και οι οποίες ελέγχουν την Uralchem, σε ρωσική δικαιοδοσία σε ειδική διοικητική περιοχή στη νήσο Oktyabrsky της περιφέρειας του Καλίνινγκραντ». «Δεν έχουμε κατάλογο των ατόμων που έλαβαν διαβατήρια - ίσως και άλλοι έχουν υπηκοότητα (σ.σ. της Ε.Ε.) όμως δεν το γνωρίζουμε» σχολίασε η ευρωβουλευτής Σόφι ιν ‘τ Βελντ απαντώντας σε ερώτηση της «Κ» για τις προεκτάσεις του γεγονότος πως στις κυρώσεις εμφανίζονται και άτομα με υπηκοότητα της Ε.Ε. Η ευρωβουλευτής της ομάδας των Φιλελευθέρων (Renew) αναφέρθηκε και στο παράδειγμα του Ρόμαν Αμπράμοβιτς, ο οποίος υπόκειται σε κυρώσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο ενώ διαπιστώθηκε πως κατέχει πορτογαλικό διαβατήριο. Σημείωσε ωστόσο πως η χορήγηση της συγκεκριμένης υπηκοότητας δεν συνδέεται άμεσα με τα χρυσά διαβατήρια, καθώς φέρεται να χορηγήθηκε στη βάση προγράμματος για επαναπατρισμό απογόνων ατόμων εβραϊκής καταγωγής που είχαν εκδιωχθεί από τη χώρα τον 15ο αιώνα.
Αν και επιφυλάχθηκε για το κατά πόσο υπάρχει επαρκής νομική βάση για κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων σε εθνικό επίπεδο (καθώς οι ενέργειες αυτές είναι αρμοδιότητα των κρατών μελών), η κ. ιν ‘τ Βελντ παρέπεμψε σε σχετικό κανονισμό του 2014 σύμφωνα με τον οποίο «προβλέπεται το ενδεχόμενο κυρώσεων σε πολίτη της Ε.Ε.» αν και, όπως είπε, η Κομισιόν στέλνει ανάμικτα μηνύματα για το θέμα. Η ευρωβουλευτής υπογράμμισε ακόμα πως, όπως αναφέρεται και στην έκθεση που εγκρίθηκε από το Κοινοβούλιο, η διαδικασία ελέγχου του ιστορικού των αιτητών για χορήγηση υπηκοότητας ή άδειας διαμονής έναντι επενδύσεων είναι διάτρητη. «Τι ακριβώς πρέπει να κάνεις; Να τηλεφωνήσεις στο Κρεμλίνο και να ρωτήσεις; Αν πρέπει να βασιστείς στις αρχές, πώς λειτουργεί η διαδικασία;» διερωτήθηκε. Η απάντηση κατά την κ. ιν ‘τ Βελντ βρίσκεται στην ενίσχυση των ελέγχων κατά τέτοιο τρόπο που τα προγράμματα αυτά να μην είναι ελκυστικά για άτομα με ύποπτα κίνητρα. Όσον αφορά τις διαδικασίες επί παραβάσει, η ευρωβουλευτής υπογράμμισε πως «δεν αποτελούν δομική λύση» και πως για αυτό επείγει η νομοθετική ρύθμιση του θέματος.
Task force για ολιγάρχες
Απαντώντας σε ερώτηση για το πώς θα διασφαλιστεί η εφαρμογή των κυρώσεων κατά ολιγαρχών, κοινοτική πηγή σημείωσε στην «Κ» πως πρέπει να υπάρξει συνεργασία σε επίπεδο Ε.Ε. για την ταυτοποίηση όσων «βοηθούν στη χρηματοδότηση ενεργειών κατά της Ουκρανίας ή προχωρούν σε παράνομες δραστηριότητες εντός της Ε.Ε.». Στην πράξη, ανέφερε η ίδια πηγή, η Κομισιόν έχει δημιουργήσει μια ειδική ομάδα δέσμευσης και κατάσχεσης περιουσιακών στοιχείων («Freeze and Seize Task Force») η οποία ξεκίνησε να λειτουργεί την Παρασκευή. Η ειδική ομάδα θα έχει ως στόχο τη διασφάλιση του συντονισμού των ενεργειών των εθνικών αρχών επιβολής του νόμου και των εθνικών δικαστικών αρχών για την ταυτοποίηση, πάγωμα και, όπου είναι εφικτό, κατάσχεση πόρων Ρώσων και Λευκορώσων που βρίσκονται στη λίστα κυρώσεων. Ειδικότερα, η ομάδα αυτή θα προωθεί τον συντονισμό των κρατών μελών, της Eurojust (δικαστική συνεργασία), της Europol (αστυνομική συνεργασία) και του Eu-LISA (συνεργασία συστημάτων πληροφορικής στα θέματα δικαιοσύνης). Σε μια σχετική εξέλιξη, την Παρασκευή η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε πως την ερχόμενη εβδομάδα θα γίνει συνάντηση συντονισμού ακριβώς για την εφαρμογή των κυρώσεων μεταξύ των Υπουργών Δικαιοσύνης, Εσωτερικών και Οικονομικών των μελών της ομάδας των G7.
