Του Απόστολου Κουρουπάκη
Δημοσιεύτηκε στην επίσημη εφημερίδα της Τουρκίας το «οικονομικό πρωτόκολλο», όπως έγραψε η εφημερίδα «Vatan» στις 25 Μαΐου, σύμφωνα με την επισκόπηση του τουρκοκυπριακού Τύπου που διενεργεί το Γ.Τ.Π. Στο δημοσίευμα αναφέρεται πως η συμφωνία Οικονομικής και Δημοσιονομικής Συνεργασίας 2022 μεταξύ της Κυβέρνησης της Δημοκρατίας της Τουρκίας και της «Κυβέρνησης της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου» υπεγράφη ανάμεσα στην Τουρκία και την λεγόμενη κυβέρνηση στα κατεχόμενα στις 14 Απριλίου. Το εν λόγω πρωτόκολλο έχει δημιουργήσει έντονες αντιδράσεις στην τ/κ κοινότητα, η οποία αντικρίζει την υπογραφή του με πολύ μεγάλη δυσπιστία, θεωρώντας πως το θέμα έχει περισσότερο πολιτικές παρά οικονομικές διαστάσεις, με την τ/κ ταυτότητα να τίθεται σε άμεσο κίνδυνο. Στην «Κ» μίλησαν για το θέμα ο Σενέρ Ελτσίλ, τέως πρόεδρος της συντεχνίας των Τουρκοκυπρίων δασκάλων (KTOS), η δημοσιογράφος της εφημερίδας «Kibris Postasi» Canan Onurer, ο ακτιβιστής και πολιτικός αναλυτής Κεμάλ Μπαϊκαλί, η Μινέ Ατλί, ο δικηγόρος και πρόεδρος του τ/κ Κοινοτικού Κόμματος Δημοκρατίας, και ο Νίκος Μούδουρος, λέκτορας στο Τμήμα Τουρκικών και Μεσανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.
Σχετικά με τους κινδύνους που απορρέουν από το Πρωτόκολλο Οικονομικής Συνεργασίας που συνήψε η «κυβέρνηση» των Κατεχομένων με την Τουρκική Δημοκρατία, ο Σενέρ Ελτσίλ είναι κατηγορηματικός και λέει πως πρόκειται για μία εντελώς παράνομη πράξη και ότι αυτή η συμφωνία επιβλήθηκε από την Τουρκία στις τ/κ αρχές, οι οποίες λειτουργούν ως μαριονέτες της Τουρκίας. Όπως αναφέρει ο κ. Ελτσίλ, το εν λόγω πρωτόκολλο ουσιαστικά στόχο έχει να εκφοβίσει όλες τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και να περιορίσει τα δικαιώματά τους: «Πλήττονται η ελευθερία του λόγου και της έκφρασης. Όλα τα αντιπολιτευόμενα μέσα θα φιμωθούν», τονίζει ο κ. Ελτσίλ, συμπληρώνοντας με έμφαση: «Δεν είναι οικονομικό το θέμα με αυτό το πρωτόκολλο είναι καθαρά πολιτικό» αφού όπως λέει πέρα από τον περιορισμό των δικαιωμάτων, κινδυνεύει και η ίδια η τ/κ κοινότητα και ο χαρακτήρας της. «Ενισχύεται η θρησκευτική εκπαίδευση, έρχονται Τούρκοι δάσκαλοι στα σχολεία μας, το Γραφείο Θρησκευτικών Υποθέσεων γίνεται ολοένα και πιο ενεργό...» λέει ο κ. Ελτσίλ, θέλοντας να καταδείξει τους κινδύνους, που ελλοχεύουν από το εν λόγω πρωτόκολλο.
Από την πλευρά του, ο Κεμάλ Μπαϊκαλί λέει πως αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που υπογράφεται πρωτόκολλο μεταξύ πλευρών. «Πολλά τέτοια πρωτόκολλα έχουν υπογραφεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες, με στόχο κυρίως την αναμόρφωση των οικονομικών και γραφειοκρατικών δομών». Ο κ. Μπαϊκαλί θεωρεί πως το πρόβλημα με την υπογραφή τέτοιων πρωτοκόλλων είναι πως τα τ/κ «υπουργικά συμβούλια», που σχηματίζονται κυρίως από λαϊκίστικα δεξιά κόμματα, αποτυγχάνουν να επιτύχουν τους στόχους που θέτουν τα πρωτόκολλα, λόγω της πολύ ισχυρής εργατικής αντίστασης, με τους δεξιούς ηγέτες του UBP να δίνουν υποσχέσεις που δεν μπορούν να τηρήσουν. «Αυτό, με τη σειρά του, δίνει περισσότερο χώρο στην Τουρκία να αναμειχθεί στις τουρκοκυπριακές υποθέσεις». Ο κ. Μπαϊκαλί σημειώνει επίσης πως το παρόν πρωτόκολλο διαφέρει από τα προηγούμενα, αφού οι στόχοι του δεν είναι μόνο οικονομικοί και διοικητικοί, αλλά περιλαμβάνει και μέτρα που στοχεύουν στον περιορισμό της ισχύος των εργατικών συνδικάτων, αναδιαμόρφωση του τρόπου θρησκευτικής διδασκαλίας, αλλά και τις υπηκοότητες της «ΤΔΒΚ». «Αυτό ανοίγει διάπλατα τις πόρτες για πλήρη και μη αναστρέψιμη διάβρωση των τουρκοκυπριακών θεσμών και της τ/κ ταυτότητας συνολικά» τονίζει ο κ. Μπαϊκαλί. Όσο για το αν το ζήτημα γίνεται περισσότερο πολιτικό παρά οικονομικό, ο Τ/κ ακτιβιστής λέει πως η οικονομία και η πολιτική δεν μπορούν ποτέ να διαχωριστούν. «Το κύριο πρόβλημα είναι ότι το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα στερείται νομιμότητας στα μάτια των ψηφοφόρων. Και η συνεχής παρέμβαση της Τουρκίας στις εσωτερικές υποθέσεις των Τουρκοκυπρίων κάνει τα πράγματα ακόμα χειρότερα», προσθέτοντας πως η παρέμβαση γίνεται εντονότερη εξαιτίας της απουσίας ουσιαστικής διαδικασίας λύσης, καθιστώντας τους ψηφοφόρους πιο ευάλωτους έναντι της Τουρκίας. Για παράδειγμα, ειδικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι Τουρκοκύπριοι ένιωθαν ακόμη πιο ευάλωτοι, αφού δεν υπήρχε πουθενά να πάνε για βοήθεια παρά μόνο στην Τουρκία».
Κοινή η μοίρα μας
Στο ερώτημά μας αν υπάρχει κάτι που μπορεί να κάνει η τ/κ κοινότητα για να προστατεύσει τα δικαιώματά της τόσο ο κ. Ελτσίλ όσο και ο κ. Μπαϊκαλί λένε πως οι Τουρκοκύπριοι κάνουν ό,τι μπορούν για να προστατεύσουν τα δικαιώματα και την ταυτότητά τους. Ο κ. Μπαϊκαλί αναφέρει συγκεκριμένα: «Το γεγονός ότι ο κ. Ακιντζί έλαβε σχεδόν τις μισές ψήφους και έχασε μόνο με ένα κλάσμα ψήφων τη στιγμή που η Τουρκία κινητοποίησε όλες της τις δυνάμεις εναντίον του είναι μία ακόμη απόδειξη. Αλλά χωρίς διαδικασία λύσης, χωρίς η Ε.Ε. και η Κυπριακή Δημοκρατία να τους πλησιάσουν, να τους δείξουν ότι ενδιαφέρονται να χτίσουν ένα κοινό μέλλον μαζί τους, μπορεί να υπάρξει μόνο ένα όριο στο τι μπορούν να κάνουν οι προοδευτικές δυνάμεις της κοινωνίας. Αν χάσουμε τους Τουρκοκύπριους στο βορρά, θα είναι θέμα χρόνου για τους Ελληνοκύπριους να αντιμετωπίσουν σκληρά σύνορα με την Τουρκία περνώντας από το μικρό νησί της Κύπρου». Ο Σενέρ Ελτσίλ με τη σειρά του λέει πως οι προοδευτικές δυνάμεις των Τ/κ οργανώνονται όσο μπορούν και αγωνίζονται, λέγοντας πως ζητάνε διεθνοποίηση του Κυπριακού και υποστήριξη από τον διεθνή παράγοντα: «Έχουμε απομείνει 130.000 Τ/κ, με τους καλύτερους υπολογισμούς, οι έποικοι είναι πολλοί περισσότεροι πια, γι’ αυτό θα πρέπει να δράσουμε από κοινού Ε/κ και Τ/κ, η μοίρα μας είναι κοινή!».
Σχέση υπακοής
Από την πλευρά της η δημοσιογράφος της εφημερίδας «Kibris Postasi» Τσανάν Ονουρέρ λέει πως πρέπει να διαχωρίσουμε το πρωτόκολλο Τουρκίας – «ΤΔΒΚ» από οποιοδήποτε άλλο πρωτόκολλο έχει υπογραφεί από δύο πλευρές. «Η σχέση μεταξύ Τουρκίας και ΤΔΒΚ είναι θεμελιωδώς προβληματική, ωστόσο τα τελευταία 10 χρόνια εξελίχθηκε σε μια “σχέση υπακοής”, επομένως εξετάζουμε τα πρωτόκολλα από αυτήν την οπτική γωνία. Η ανάλυση του πρωτοκόλλου σημείο προς σημείο θα μας απέτρεπε από το να δούμε τη μεγάλη εικόνα. Ο κύριος στόχος των πρωτοκόλλων είναι περισσότερο η εφαρμογή των πολιτικών της Άγκυρας στην ΤΔΒΚ και μετά ο συντονισμός μεταξύ των δύο κρατών». Η κα Ονουρέρ θεωρεί πως οι Τ/κ θα πρέπει να απορρίψουν τα αναγκαστικά πακέτα (πρωτόκολλα) από την Τουρκία. «Οι Τουρκοκύπριοι θα πρέπει να απορρίψουν τα πακέτα της Άγκυρας και των ντόπιων συνεργατών για να απαλλαγούν από σχέσεις υποτέλειας με την Τουρκία» και τονίζει πως αυτή η προβληματική σχέση δεν είναι μόνο πρόβλημα των Τουρκοκυπρίων αλλά είναι κοινό πρόβλημα για τους λαούς της Τουρκίας, της Ελλάδας και των Ελληνοκυπρίων. «Επομένως, ο κοινός αγώνας για υγιείς οικονομικές και πολιτικές σχέσεις πρέπει να δοθεί από κοινού».
Η Μινέ Ατλί, δικηγόρος και πρόεδρος του τ/κ Κοινοτικού Κόμματος Δημοκρατίας, ερωτώμενη σχετικά με την υπογραφή του Πρωτοκόλλου είπε στην «Κ» χαρακτηριστικά: «Ονομάζεται οικονομικό πρωτόκολλο και δεν έχει καμία σχέση με την οικονομία, είναι εντελώς πολιτικό και στόχος είναι να εξαλειφθεί πλήρως η τουρκοκυπριακή ταυτότητα. Το πρωτόκολλο προσάρτησης δεν στοχεύει μόνο την πολιτική ταυτότητα των Τουρκοκυπρίων, με την αφομοίωση τους με τους Τούρκους υπηκόους αλλά στοχεύει επίσης σε κάθε αξία των Τ/κ. Για παράδειγμα, οι Τουρκοκύπριοι είναι μία κοσμική κοινωνία και τώρα τα θρησκευτικά θα διδάσκονται σε επίπεδο κράτους». Η κα Ατλί τονίζει και εκείνη με τη σειρά της πως το Πρωτόκολλο περιορίζει την ελευθερία της έκφρασης, φέρνει περιορισμούς στο δικαίωμα διαμαρτυρίας, με την τ/κ διοίκηση να έχει αρχίσει ήδη να επιχειρεί να εφαρμόσει το πρωτόκολλο νομοθετώντας σχέδια Νόμου που στοχεύουν στην ελευθερία του λόγου. «Εγώ ως αρχηγός κόμματος έχω διωχθεί για εξύβριση του προέδρου, επειδή τον χαρακτήρισα άτιμο και προδότη». Σχετικά με τη δικαστική περιπέτεια της κα Ατλί μάς είπε πως το δικαστήριο την άφησε ελεύθερη με εγγύηση και υπογραφή εγγυητικού εγγράφου για τις 50.000 τουρκικές λίρες για να διασφαλιστεί ότι θα παρουσιαστεί στη δίκη. «Αυτό που δεν ξέρουν είναι ότι, δεν το βάζω στα πόδια, δεν πάω πουθενά. Οι Τουρκοκύπριοι θα αντισταθούν όσο μπορούν». Ερωτώμενη η κα Ατλί τι μπορούν να κάνουν οι Τ/κ ανέφερε πως καλέσαμε για αλληλεγγύη τους Ελληνοκύπριους και ολόκληρη τη διεθνή κοινότητα, και επειδή η προοπτική λύσης δεν είναι πραγματική για τους Τ/κ, τότε ο κόσμος θα σταματήσει να αντιστέκεται και θα είναι υποτελής στην Τουρκία, τονίζοντας πως: «Αν η ελληνοκυπριακή κοινότητα πιστεύει ότι η Τουρκία θα σταματήσει να προσαρτά τη βόρεια Κύπρο κάνει λάθος, εάν ο Ερντογάν κερδίσει τις εκλογές και οι Τουρκοκύπριοι δεν είναι σε θέση να δείξουν την απαραίτητη αντίδραση με την πεποίθηση ότι υπάρχει εναλλακτική, η Τουρκία δεν θα σταματήσει. Δείτε τι κάνει η Ρωσία στην Ουκρανία, δεν υπάρχει τίποτα που να εμποδίζει την Τουρκία να κάνει το ίδιο σε ολόκληρη την Κύπρο. Ο Ερντογάν και η κυβέρνησή του είναι πεινασμένοι και άπληστοι για εξουσία και έλεγχο».
Η δημογραφική δομή θα επηρεάσει τους προσανατολισμούς για προσάρτηση
«Αυτό που συμβαίνει τα τελευταία χρόνια στις σχέσεις Άγκυρας - Κατεχομένων, μέσα από την αποσπασματική εφαρμογή προγραμμάτων όπως το πρωτόκολλο, είναι μια «ντε φάκτο προσάρτηση», λέει στην «Κ» ο Νίκος Μούδουρος, λέκτορας στο Τμήμα Τουρκικών και Μεσανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.
–Τι αλλάζει, αν αλλάζει κάτι, στην τ/κ κοινότητα με την υπογραφή του νέου πρωτοκόλλου συνεργασίας των Κατεχομένων με την Τουρκία; Ποιοι κίνδυνοι σοβούν;
–Εκείνο το οποίο αλλάζει είναι οι ρυθμοί και το βάθος της έντασης με την οποία κορυφώνεται μια προηγούμενη διαδικασία. Αυτή της μεταφοράς εξουσίας από την τ/κ κοινότητα στην Τουρκία και της αντίστοιχης «εισαγωγής» δομών του τουρκικού κράτους στην Κύπρο. Το πρωτόκολλο οικονομικής και δημοσιονομικής συνεργασίας για το 2022 επιβεβαιώνει όλα τα προηγούμενα νέα στοιχεία στον τρόπο με τον οποίο η κυβέρνηση Ερντογάν διεκδικεί να κυβερνήσει τις κατεχόμενες περιοχές. Πιο συγκεκριμένα, επιδιώκεται η ολοκληρωτική περιθωριοποίηση της τ/κ κοινότητας ως πολιτικού δρώντα και ως πολιτικού υποκειμένου. Αυτή η εξέλιξη μελλοντικά μπορεί να αλλάξει δραματικά τις ισορροπίες ισχύος στα Κατεχόμενα και να ανοίξει τον δρόμο για την πολιτική ισχυροποίηση παραγόντων εντελώς ξένων προς την κυπριακή ταυτότητα της κοινότητας.
–Πιστεύετε ότι βρισκόμαστε ενώπιον μιας σταδιακής προσάρτησης της βόρειας κατεχόμενης Κύπρου από την Τουρκία; Θα μπορούσε ο Τούρκος πρόεδρος να προχωρήσει σε τέτοιο βήμα, έχοντας και το Ουκρανικό ως μπούσουλα;
–Το ζήτημα της προσάρτησης ως πράξη στο διεθνές δίκαιο είναι ένα κεφάλαιο εξαιρετικής σημασίας. Εξαρτάται την ίδια στιγμή από διεθνείς συγκυρίες, από τη θέση της Τουρκίας σε αυτές, αλλά και από την εσωτερική κατάσταση στην κοινωνία των Κατεχομένων. Εκείνο όμως που συμβαίνει τα τελευταία χρόνια στις σχέσεις Άγκυρας - Κατεχομένων, μέσα από την αποσπασματική εφαρμογή προγραμμάτων όπως το πρωτόκολλο, είναι μια «ντε φάκτο προσάρτηση». Η καθημερινή ενσωμάτωση όλων των σφαιρών της κοινωνικής ζωής των Τουρκοκυπρίων στον «πολιτικό κορμό» της Τουρκίας ενδυναμώνεται και συνεπώς οι οργανωμένες δυνάμεις των Τουρκοκυπρίων που αντιδρούν, πλέον έχουν μεγαλύτερες πιέσεις. Ένα από τα βασικά στοιχεία που θα επηρεάσει μελλοντικά τους όποιους προσανατολισμούς για προσάρτηση –εκτός από τη διεθνή κατάσταση– είναι και η δημογραφική δομή των Κατεχομένων. Αυτό είναι ένα ακόμα κρίσιμο ζήτημα που διατηρεί ψηλά σε προτεραιότητα το πρωτόκολλο του 2022.
–Σαφώς και η λύση του Κυπριακού είναι ο μόνος ουσιαστικός δρόμος αποσόβησης της μόνιμης διαίρεσης, ως τότε όμως μπορεί να γίνει κάτι άλλο από την τ/κ κοινότητα ή τον διεθνή παράγοντα;
–Η επέκταση της οικονομικής και πολιτιστικής συνεργασίας των δύο κοινοτήτων, μπορεί να προσφέρει μια βάση δημιουργίας ρηγμάτων, αφού θα συγκρούεται με τη δυναμική αφομοίωσης των Τουρκοκυπρίων από την Τουρκία. Τέτοιες συνεργασίες μπορούν να ανοίξουν πεδία νέων πολιτικών προγραμμάτων και διεκδικήσεων εντός της τ/κ κοινότητας γύρω από την ιδέα της επανένωσης. Γιατί σε κρίσιμες συγκυρίες όπως τη σημερινή, η τουρκοκυπριακή αντιπολίτευση μπορεί να έχει μέσα από τις συνεργασίες μια επιπλέον πλατφόρμα ανάδειξης της «πρακτικής απόδειξης» των πλεονεκτημάτων από την ένταξη στη διεθνή νομιμότητα.
Έντυπη Έκδοση
