Η ανατομία ενός ενεργειακού ναυαγίου

Η κίνηση της προέδρου του ΔΗΣΥ Αννίτας Δημητρίου να ξεκαθαρίσει πως η ίδια θα συγκρουστεί με κάθε συμφέρον, καλώντας παράλληλα τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να μην αποκρύψει τίποτα που να αφορά το Βασιλικό είχε διπλή σημασία. Διπλή σημασία, γιατί με δεδομένο ότι το σκάνδαλο επικεντρώνεται στους χειρισμούς της διακυβέρνησης Αναστασιάδη-ΔΗΣΥ, ο αποδέκτης της δήλωσης ήταν ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης, ο οποίος είχε και την πολιτική ευθύνη του έργου.

Η ίδια, νέο πολιτικό πρόσωπο, χωρίς βαρίδια, προφανώς επιχειρούσε να στείλει το μήνυμα πως δεν είναι διατεθειμένη να συμπαρασυρθεί προσωπικά –για χάρη κανενός– από τις αποκαλύψεις. Ήταν παράλληλα όμως και μία ένδειξη πως οι εξελίξεις γύρω από το σκάνδαλο του Βασιλικού είναι τέτοιες που έστω κι αν κάποιοι θα το προτιμούσαν όπως φάνηκε από τις προηγούμενες δηλώσεις του ΔΗΣΥ, δεν μπορούν να συγκαλυφθούν από κανέναν, κυρίως εξαιτίας της εμπλοκής Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Μία μεγαλεπήβολη συμφωνία, η οποία παρουσιαζόταν από τον τότε υπουργό Ενέργειας Γιώργο Λακκοτρύπη πως θα αναδείκνυε τον αναβαθμισμένο ρόλο της Κυπριακής Δημοκρατίας, κατέληξε σε ένα μεγάλο φιάσκο. Το πιο σοβαρό όμως είναι πως εξελίσσεται σε σκάνδαλο ολκής που όχι μόνο εκθέτει την Κύπρο στο εξωτερικό, αλλά την ίδια στιγμή επιβαρύνει οικονομικά ακόμη περισσότερο τον Κύπριο καταναλωτή. Πέραν των σοβαρών οικονομικών επιπτώσεων, πλέον ανοίγει ένα κεφάλαιο πολιτικών ευθυνών, που στέλνουν το μήνυμα πως το τερματικό στο Βασιλικό ήταν μία ιστορία ανεπάρκειας, κακοδιαχείρισης και ανικανότητας. Έστειλε σε άλλους το μήνυμα πως πρόκειται για ένα μεγάλο σκάνδαλο διαπλοκής που ίσως να αγγίξει τεχνοκράτες και πολιτικά πρόσωπα άμεσα εμπλεκόμενα με την υπόθεση.

Προδιαγεγραμμένο φιάσκο

Η δήλωση του Προέδρου της Δημοκρατίας τον προηγούμενο μήνα, πως το έργο δεν έπρεπε να δοθεί στην εν λόγω εταιρεία, ήταν μία παραδοχή που δεν εξέπληττε τους καλά γνωρίζοντες του παρασκηνίου. Διαρρεόταν άλλωστε εδώ και καιρό στα πολιτικά πηγαδάκια, το είπε ευσχήμως και ο υπουργός Ενέργειας Γιώργος Παπαναστασίου πρόσφατα στην επιτροπή Ενέργειας. Μόνο που η κυβέρνηση γνώριζε από τον Μάρτιο την πρόθεση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας να παρέμβει. Ενημέρωσε άλλωστε γι’ αυτό δύο πολιτικούς αρχηγούς ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Ο ένας ήταν ο Νικόλας Παπαδόπουλος και ο άλλος ο Στέφανος Στεφάνου, ο οποίος είχε επιδιώξει συνάντηση με τον Πρόεδρο για να ενημερωθεί για το σκάνδαλο, να ενημερώσει και να διαμεσολαβήσει, αν χρειαζόταν, με την κυβέρνηση της Κίνας. Ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι για την εν λόγω εξέλιξη δεν ενημέρωσε την Αννίτα Δημητρίου της οποίας το κόμμα –δεδομένου και ότι κυβερνούσε την περίοδο του σκανδάλου– αφορούσε άμεσα. Αυτό λοιπόν που εκθέτει τη σημερινή κυβέρνηση είναι για ποιο λόγο επέλεξε να το κρατήσει κρυφό, αν ληφθεί υπόψη πως ο Γιώργος Παπαναστασίου είχε ερωτηθεί στην Επιτροπή Εμπορίου γι’ αυτό το ενδεχόμενο από τον τέως πρόεδρο του ΔΗΣΥ Αβέρωφ Νεοφύτου για τυχόν παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Ο βουλευτής του ΑΚΕΛ Χρίστος Χριστοφίδης στην Επιτροπή Ελέγχου είχε ρωτήσει αν η κυβέρνηση προτίθεται να βάλει ανεξάρτητους ποινικούς ανακριτές, με τον υπουργό να αποφεύγει να ενημερώσει καταλλήλως τη Βουλή. Το παράδοξο είναι πως τον Μάρτιο, όταν η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ξεκινούσε τις έρευνες, ο Νίκος Χριστοδουλίδης μαζί με τον υπουργό Ενέργειας είχαν μεταβεί στις εγκαταστάσεις του τερματικού του Βασιλικού για να δείξουν, όπως είπε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, με πράξη την ικανοποίηση της κυβέρνησης για τα αποτελέσματα της διαβούλευσης του υπουργού Ενέργειας με την εταιρεία.

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που βάζουν στο κάδρο της κακοδιαχείρισης τον υπουργό Ενέργειας. Ο Γιώργος Παπαναστασίου, που διετέλεσε διευθύνων σύμβουλος της VTT Vasiliko Λτδ προτού αναλάβει, είναι γνωστό πως δεν ευνοούσε μία τέτοια συμφωνία. Αν και πολλοί σημειώνουν πως προσπάθησε να βρεθεί λύση με την κινεζική κοινοπραξία, υπάρχουν και οι γνωρίζοντες το παρασκήνιο, που σημειώνουν πως έκανε ό,τι μπορούσε για να οδηγηθεί η –έστω κι αν ήταν πολύ κακή– συμφωνία, σε ναυάγιο και κυρίως σε ένα διαζύγιο κάθε άλλο από βελούδινο.

Η κρίσιμη συνεδρία

Όσο όμως κι αν εγείρονται ερωτήματα για τον τρόπο με τον οποίο η κυβέρνηση χειρίστηκε τις εξελίξεις, η αλήθεια είναι πως το σκάνδαλο του τερματικού είναι κάτι που κληρονόμησε από την προηγούμενη κυβέρνηση. Τα ερωτήματα, μετά και τη δημόσια παραδοχή του Προέδρου ότι το έργο δεν έπρεπε να δοθεί στην εν λόγω εταιρεία, είναι για ποιο λόγο η κυβέρνηση Αναστασιάδη κατέληξε εξαρχής στην εν λόγω συμφωνία, δεδομένης της απειρίας της εταιρείας αλλά και των προβλημάτων που προέκυψαν στην πορεία. Η κρίσιμη συνεδρία που οδήγησε στην κατακύρωση της εν λόγω εταιρείας έγινε τον Νοέμβριο του 2019 στο Προεδρικό. Ήταν μία άτυπη συνάντηση του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας Νίκου Αναστασιάδη, με τη Νομική Υπηρεσία, την Ελεγκτική Υπηρεσία, το Γενικό Λογιστήριο, τη ΔΕΦΑ και ΕΤΥΦΑ, αλλά και με τη συμμετοχή των υπουργών Οικονομικών και Ενέργειας, Χάρη Γεωργιάδη και Γιώργου Λακκοτρύπη. Παρά τις ανησυχίες που παρέθεσε η Ελεγκτική Υπηρεσία για τη βιωσιμότητα του έργου, τις παρατυπίες που έγιναν και την καταλληλότητα της εν λόγω εταιρείας να υλοποιήσει το έργο, ο Χάρης Γεωργιάδης επέμενε στην υλοποίησή του. Διαμήνυσε πως αυτό το έργο θα πρέπει να ολοκληρωθεί το συντομότερο, έστω κι αν αυτό συνεπάγεται με την απώλεια των 100 εκατομμυρίων που θα έβαζαν οι Βρυξέλλες. Ο ίδιος ανέφερε πως θα μπορούσε σε ένα τέτοιο σενάριο να βρει χρηματοδότηση αλλού, βάζοντας στο τραπέζι το ενδεχόμενο κρατικού ομολόγου. Όσα είπε στην κλειστή συνεδρία, επιβεβαιώνονται μέσω επιστολής (12 Δεκεμβρίου 2019) που κατέχει η «Κ» του υπουργείου Οικονομικών προς τον γενικό διευθυντή του υπουργείο ενέργειας. «[…] όπως έχει αναφερθεί από τον τέως υπουργό Οικονομικών στην συνάντηση που είχε πραγματοποιηθεί στο Προεδρικό για το εν λόγω θέμα στις 22.11.2019, το έργο είναι ύψιστης σημασίας και ως εκ τούτου σε περίπτωση που δεν καταστεί δυνατή η παραχώρηση χορηγίας ή δανείου από τον ΙΝΕΑ την ΕΤΕπ και την EBRF είτε λόγω μη κατάληξης σε συμφωνία είτε λόγω ασυμβατότητας της παραχώρησης κρατικής ενίσχυσης με το κοινοτικό κεκτημένο, ο τέως υπουργός Οικονομικών δεσμεύτηκε να εξεύρει την αναγκαία χρηματοδότηση από άλλες πηγές μη αποκλειόμενης της έκδοσης κυβερνητικού ομολόγου». Το ερώτημα που προκύπτει συνεπώς, είναι για ποιο λόγο η κυβέρνηση Αναστασιάδη επέμενε τόσο στην υλοποίηση της εν λόγω συμφωνίας στο σημείο ακόμα και έκδοσης κυβερνητικού ομολόγου.

Διαβήματα των Βρυξελλών

Βεβαίως οι επιφυλάξεις για τη βιωσιμότητα και τη λειτουργία του έργου δεν περιορίζονταν στο εσωτερικό. Σύμφωνα με έγκυρες πηγές της «Κ» υπήρξαν τρία διαβήματα από τις Βρυξέλλες για τη συμφωνία. Η πρώτη έγινε πριν προχωρήσει η κυβέρνηση στην υπογραφή της συμφωνίας με τις Βρυξέλλες να εκφράζουν την ανησυχία τους για το κατά πόσο η συγκεκριμένη εταιρεία έχει την τεχνογνωσία, την εμπειρία και την επάρκεια να αναλάβει ένα τόσο φιλόδοξο έργο και να το φέρει εις πέρας. Υπήρξαν οι υπόνοιες, ότι ο τρόπος που έγινε η προκήρυξη, φωτογράφιζε τη συγκεκριμένη εταιρεία. Οι άλλες δύο συστάσεις έγιναν με την αποχώρηση των ελλαδικών συμφερόντων μέρους από την κοινοπραξία που στην ουσία θα έπρεπε να οδηγούσε σε ακύρωση της συμφωνίας και κυρίως με την κίνηση της κυβέρνησης να παραχωρήσει στην εταιρεία ποσό ύψους 25 εκατομμυρίων λόγω της αύξησης της τιμής του χάλυβα, τη στιγμή που δεν υπήρχε τέτοια πρόνοια στη συμφωνία. Η κυβέρνηση αγνόησε όλες τις συστάσεις των Βρυξελλών, εγείροντας ερωτήματα και ενισχύοντας τις ανησυχίες.

Η πολιτική θύελλα

Όσα βλέπουν το φως της δημοσιότητας σε συνδυασμό με την έρευνα που ξεκίνησε ήδη η ευρωπαϊκή εισαγγελία καταδεικνύουν έχουν ήδη προκαλέσει ανησυχία σε πολιτικούς και τεχνοκρατικούς κύκλους. Στην Πινδάρου το κλίμα είναι ανήσυχο. Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι η αντιπρόεδρος του ΔΗΣΥ Σάβια Ορφανίδου παρουσίασε τις καταγγελίες του γενικού ελεγκτή ως ατεκμηρίωτες –τη στιγμή που ανησυχίες εξέφρασαν και οι Βρυξέλλες, ούτε η έμμεση προειδοποίησή της προς τον Οδυσσέα Μιχαηλίδη να σταματήσει τις αποκαλύψεις με το πρόσχημα ότι αυτές αποτελούν όπλο στα χέρια του εργολάβου. Είναι και η μακροπρόθεσμη ζημιά. Η Αννίτα Δημητρίου, μετά την ανακοίνωση παρέμβασης της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, θέλησε να διαχωρίσει τη θέση της, ωστόσο η διαχείριση του ζητήματος από τη διακυβέρνηση Αναστασιάδη αποτελεί ακόμη μία σκιά στο κόμμα. Στην περίπτωση του σκανδάλου των χρυσών διαβατηρίων, η δικαιολογία ήταν πως βοήθησε –παρά τις καταχρήσεις– να ξανασταθεί η κυπριακή οικονομία από τα συντρίμμια. Στην περίπτωση του σκανδάλου στον Βασιλικό, το οποίο επηρεάζει άμεσα την τσέπη των καταναλωτών, επικρατεί ένα άλλο σοβαρό δίλημμα. Αν αυτό είναι αποτέλεσμα πλήρους ανικανότητας των τότε κυβερνώντων, αναιρώντας το διαχρονικό επιχείρημά τους ότι είναι οι μόνοι που μπορούν να κυβερνήσουν επαρκώς ή αν αποτελεί ένα μεγάλο φαγοπότι που αγγίζει και πολιτικά πρόσωπα, πλήττοντας το κόμμα ηθικά.

Επιστολή του υπουργείου Οικονομικών προς τον γενικό διευθυντή του υπουργείου Ενέργειας ενημέρωνε για την πρόθεση του Χάρη Γεωργιάδη να εκδοθεί ακόμα και κυβερνητικό ομόλογο με στόχο να υλοποιηθεί το πρόγραμμα

Το χρονικο της κακοδιαχείρισης

1. Μελέτη από τους συμβούλους Gaffrey, Cline & Associates, για τη μεθοδολογία, τις επιλογές/προτάσεις για την εισαγωγή και χρήση ΥΦΑ.
2. Απόρριψη της μελέτης από τη ΔΕΦΑ και το υπουργείο Ενέργειας. Προσφορά που αφορούσε μετατροπή παλαιού τύπου σκάφους σε FSRU, κατασκευή εξέδρας 1,5 χλμ. και λειτουργία του τερματικού.
3. Απόρριψη του έργου από μεγάλους κολοσσούς, καθώς έβλεπαν αυξημένα ρίσκα.
4. Συμμετοχή ενός προσφοροδότη κινέζικων, ελλαδικών και νορβηγικών συμφερόντων χωρίς προηγούμενη σχετική πείρα –πλην των νορβηγικών συμφερόντων– ενισχύοντας την αίσθηση ότι πρόκειται για μία φωτογραφική προκήρυξη.
5. Παραβιάσεις της περί δημοσίων συμβάσεων νομοθεσίας από την εταιρεία κατά το στάδιο της αξιολόγησης προσφορών (στρογγυλοποίηση της βαθμολογίας σε τεχνικά θέματα κ.ά.).
6. Σύσκεψη στο Προεδρικό όπου ενώ γνώριζαν ότι υπήρχαν προβλήματα και παρατυπίες, αποφάσισαν να προχωρήσουν.
7. Αποχώρηση μέλους της κοινοπραξίας (ελλαδικών συμφερόντων) λόγω καταδίκης στην Ελλάδα αλλά και φερόμενων σκανδάλων στην Κύπρο. Ενώ αυτό αποτελούσε λόγο ακύρωσης της συμφωνίας, η ΕΤΥΦΑ επικαλούμενη την κατεπείγουσα φύση του έργου, προχωρά σε ανάθεση της σύμβασης στην εν λόγω Κοινοπραξία.
8. Καταβολή επιπρόσθετου ποσού ύψους 25 εκατομμύρια ευρώ λόγω αύξησης του χάλυβα, έστω κι αν δεν υπήρχε τέτοια πρόνοια στη συμφωνία. Αντιθέτως στη συμφωνία υπήρχε η αναφορά ότι το ρίσκο της αυξομείωσης των τιμών επιβαρύνει την εταιρεία.
9. Συμφωνία για καθυστέρηση στην υλοποίηση του Έργου με αποτέλεσμα το έργο που θα ολοκληρωνόταν σε 24 μήνες να παίρνει παράταση 22 επιπλέον μήνες Μέσω της συμφωνίας γίνεται έμμεση απεμπόληση του δικαιώματος της ΕΤΥΦΑ για επιβολή στον Εργολάβο κυρώσεων λόγω αδικαιολόγητων καθυστερήσεων.
10. Έκθεση Ελεγκτικής Υπηρεσίας στην οποία καταγράφονται ανησυχίες για το ενδεχόμενο παρατυπιών και παρανομιών.
11. Προβλήματα ποιότητας: Αστοχίες που παρουσιάστηκαν στο πλοίο κατά τις θαλάσσιες δοκιμές στο ναυπηγείο στην Κίνα, θέτοντας ζητήματα λειτουργικότητας και ασφάλειάς του.
12. Έρευνα από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία.
13. Αποχώρηση της κινεζικής κοινοπραξίας κατηγορώντας τους υπεργολάβους.