Kathimerini.gr
Γιάννης Ελαφρός
«Οι μέλισσες είναι σαν τα καναρίνια μέσα στα ορυχεία. Η δραματική μείωσή τους είναι σοβαρή προειδοποίηση για το βαρύ πλήγμα στη βιοποικιλότητα από τα φυτοφάρμακα. Εχει έρθει η ώρα να ληφθούν αποφασιστικά μέτρα για την προστασία των μελισσιών», τονίζει στην «Κ» η δρ Πολυξένη Νικολοπούλου-Σταμάτη, καθηγήτρια Περιβαλλοντικής Παθολογίας στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ και μέλος της Πανευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών «Σώστε τις Μέλισσες και τους Αγρότες» (Save Bees and Farmers), η οποία την Παρασκευή παρέδωσε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή περίπου 1,1 εκατομμύριο υπογραφές από όλη την Ευρώπη, που ζητούν σαφή μέτρα για τον περιορισμό των φυτοφαρμάκων.
«Η μείωση των μελισσών έχει πολλαπλές αιτίες, ρόλο παίζουν και η κλιματική αλλαγή και η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Ο αρνητικός ρόλος των φυτοφαρμάκων, όμως, είναι πλέον απόλυτα τεκμηριωμένος», σημειώνει η δρ Νικολοπούλου, που είναι και γραμματέας στο Μαριολοπούλειο-Καναγκίνειο Ιδρυμα Επιστημών Περιβάλλοντος.
Την Παρασκευή 25 Νοεμβρίου, μια αντιπροσωπεία από διάφορες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με συμμετοχή και της δρος Νικολοπούλου, παρέδωσε τις υπογραφές στην αντιπρόεδρο της Επιτροπής Βιέρα Γιουρόβα και στην επίτροπο Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων, Στέλλα Κυριακίδου. Πρόκειται για μια κίνηση στο πλαίσιο του θεσμού της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών, όπου εάν για ένα θέμα συγκεντρωθούν πάνω από ένα εκατομμύριο υπογραφές τα όργανα της Ε.Ε. είναι υποχρεωμένα να τη συζητήσουν. Στο Ευρωκοινοβούλιο θα υπάρξει επίσημη ακρόαση τον Ιανουάριο του 2023.
Η πρωτοβουλία «Save Bees and Farmers» ζητάει «να σταματήσει ο πόλεμος κατά της φύσης, να αποκατασταθεί η βιοποικιλότητα και η προστασία της υγείας των πολιτών». Τα αιτήματα της Πρωτοβουλίας είναι: Πρώτον, σταδιακή κατάργηση της χρήσης συνθετικών φυτοφαρμάκων. Εως το 2030 μείωση κατά 80% και πλήρη παύση έως το 2035. Δεύτερον, μέτρα για την ανάκτηση της βιοποικιλότητας. Τρίτον, υποστήριξη στους αγρότες για την απαραίτητη μετάβαση στην αγροοικολογία. Ωθηση σε μικρές, ποικιλόμορφες και βιώσιμες εκμεταλλεύσεις, επέκταση βιολογικής γεωργίας και υποστήριξη έρευνας για γεωργία απαλλαγμένη από φυτοφάρμακα και γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς.
Οι εκπρόσωποι της Επιτροπής Πολιτών τόνισαν πως και πριν από 15 χρόνια είχε θεσπιστεί η προστασία των οικολογικά ευαίσθητων περιοχών και η αντικατάσταση των πιο επικίνδυνων φυτοφαρμάκων. Το 2009 εκδόθηκε η ευρωπαϊκή οδηγία για την αειφόρο χρήση των φυτοφαρμάκων, ωστόσο στη συνέχεια τα κράτη-μέλη δεν τήρησαν όσα είχαν συμφωνήσει.
«Χρειαζόμαστε αποτελεσματικές κινήσεις. Και παλιότερα είχε τεθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο ο στόχος παύσης χρήσης των νικοτινοειδών φυτοφαρμάκων, αλλά τα κράτη-μέλη δεν έκαναν τίποτα. Η μέλισσα είναι ο κρίκος για τη βιοποικιλότητα. Οι συνέπειες από τις απώλειες στους πληθυσμούς της είναι τραγικές για τις καλλιέργειες. Για παράδειγμα, στην Καλιφόρνια, που υπάρχουν μεγάλες μονοκαλλιέργειες αμυγδάλου κι έχουν παρατηρηθεί μειώσεις έως και 50%, μεταφέρουν από αλλού μέλισσες για να γίνει η επικονίαση».
Ταυτόχρονα, ο δραστικός περιορισμός και η κατάργηση των συνθετικών φυτοφαρμάκων θα έχει πολύ σημαντικά θετικά αποτελέσματα στη δημόσια υγεία. «Στην πανδημία της COVID-19 είδαμε τις συνέπειες από το αδυνάτισμα του ανοσοποιητικού. Βλέπουμε σε ολοένα και μικρότερες ηλικίες την εμφάνιση καρκινοπαθειών, που σχετίζονται με την έκθεση σε φυτοφάρμακα, τα οποία λειτουργούν ως ενδοκρινικοί διαταράκτες. Αντίστοιχα, η ανδρική υπογονιμότητα εμφανίζεται πλέον σε νεαρή ηλικία», υπογραμμίζει η δρ Νικολοπούλου.
Την ένταση του προβλήματος φωτίζει και ο Πασχάλης Χριστοδούλου, πρόεδρος του Μελισσοκομικού Συλλόγου Εβρου. «Η κατάρρευση των μελισσιών είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο, που εκφράζεται και στη χώρα μας. Παρά την απαγόρευση των νικοτινοειδών φυτοφαρμάκων, η χρήση τους παραμένει ανεξέλεγκτη. Δυστυχώς, δεν έχει γίνει κατανοητό πως η μέλισσα συνεισφέρει τα μέγιστα και στις καλλιέργειες. Για παράδειγμα, στην περιοχή μας αποφεύγαμε να βάλουμε μελίσσια κοντά στις βαμβακοκαλλιέργειες, όπου υπάρχει χρήση φυτοφαρμάκων. Το αποτέλεσμα ήταν να υπάρχει μειωμένη παραγωγή», αναφέρει στην «Κ» ο κ. Χριστοδούλου.
Μελισσοκομικό πάρκο
Οι μελισσοκόμοι του Εβρου, πάντως, δεν παρακολουθούν άπραγοι τον «χημικό πόλεμο» κατά της φύσης. «Δημιουργήσαμε ένα μελισσοκομικό πάρκο μέσα στο δάσος της Δαδιάς, πολύ μακριά από καλλιέργειες, κατάλληλο για να ανθίσει η μελισσοπαραγωγή. Ενισχύουμε τη μελισσο-χλωρίδα και ευελπιστούμε πως σύντομα θα μπορούμε να το επεκτείνουμε», λέει στην «Κ» ο πρόεδρος του συλλόγου τους.
«Συχνά αναρωτιόμαστε τι μπορούμε να κάνουμε για το περιβάλλον. Τα προβλήματα μοιάζουν τεράστια και έξω από τις δυνατότητες του καθενός μας να παρέμβει. Αυτό μάς οδηγεί σε λογικές “δεν μπορώ να κάνω κάτι”. Εμείς με την πρωτοβουλία μας δείξαμε πως υπάρχουν δρόμοι παρέμβασης», τονίζει η δρ Νικολοπούλου. Μάλιστα, ως επιστημονικά υπεύθυνη του μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών «Περιβάλλον και υγεία – Διαχείριση περιβαλλοντικών θεμάτων με επιπτώσεις στην υγεία», σημειώνει πόσο σημαντικό είναι το ενδιαφέρον των νέων επιστημόνων και η συνειδητοποίηση για το αλληλένδετο των θεμάτων. «Οι άνθρωποι είμαστε μέρος του περιβάλλοντος και όχι εξωτερικοί κατακτητές του», επισημαίνει.
