Kathimerini.gr
Αιμίλιος Χαρμπής
Το 2015 ο Βενσάν Μινιέ, ένας από τους κορυφαίους φωτογράφους άγριας ζωής στον κόσμο, βρισκόταν στο «πόστο» του, στο ετήσιο ραντεβού του με την πανίδα των οροπεδίων του Θιβέτ. Εκεί, σε ύψος 5.000 μέτρων, το πιο σπάνιο θέαμα που μπορεί να αντικρίσει κανείς είναι η περίφημη λεοπάρδαλη του χιονιού, ένα ζώο σχεδόν μυθικό, στα όρια πια της εξαφάνισης. Επειτα από εβδομάδες παρατήρησης δίχως ίχνος του αγριμιού, ο Μινιέ αναγκάστηκε να επιστρέψει αποδεχόμενος πως η αναζήτησή του ήταν άκαρπη. Τουλάχιστον έτσι νόμιζε. Δύο μήνες αργότερα, όταν έπιασε να εξετάζει αναλυτικά το υλικό που είχε τραβήξει είδε κάτι θαυμαστό. Εκεί στην άκρη της φωτογραφίας ενός καφετί γερακιού με φόντο τον ασορτί βράχο, από πίσω, βρισκόταν η κορυφή του κεφαλιού της λεοπάρδαλης, τέλεια καμουφλαρισμένη, σαν ακόμα μία προεξοχή της πέτρας.
«Αυτή η φωτογραφία έκρυβε τα διδάγματά της. Στη φύση, είμαστε αντικείμενο παρατήρησης. Από την άλλη, τα μάτια μας κινούνται πάντα προς το πιο απλό, επιβεβαιώνοντας αυτό που ήδη γνωρίζουμε», γράφει ο Γάλλος συγγραφέας και φυσιοδίφης Σιλβέν Τεσόν στο βιβλίο του με τίτλο «Η λεοπάρδαλη του χιονιού», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αγρα. Ο ίδιος επέστρεψε ένα χρόνο μετά, μαζί με τον Μινιέ και δύο ακόμη συντρόφους, στις ερημιές του Θιβέτ προς αναζήτηση του σπάνιου αιλουροειδούς. Το υπέροχο βιβλίο του αποτελεί καταγραφή της συγκεκριμένης αποστολής, μαζί με ένα ομώνυμο συνοδευτικό ντοκιμαντέρ, το οποίο κυκλοφορεί την προσεχή Πέμπτη στις αίθουσες.
Στη φύση, είμαστε αντικείμενο παρατήρησης – Από την άλλη, τα μάτια μας κινούνται πάντα προς το πιο απλό, επιβεβαιώνοντας αυτό που ήδη γνωρίζουμε», γράφει ο Σιλβέν Τεσόν.
Η υπέρτατη αρετή, σύμφωνα με τον βετεράνο της παρατήρησης Μινιέ, είναι η υπομονή. Αυτή που σου επιτρέπει να περιμένεις οκτώ, δέκα, δώδεκα ώρες στο ίδιο σημείο ώστε να δεις κάτι μοναδικό. Η ίδια που επιτρέπει στο φυτοφάγο να βοσκήσει ατέρμονα, στο σαρκοβόρο να το παραφυλάξει για μέρες, στην ίδια τη φύση να σχηματίσει τις πεδιάδες και τα βουνά της μέσα σε εκατομμύρια χρόνια. Στην ταινία παρακολουθούμε τη μικρή ομάδα να μετακινείται από σημείο σε σημείο, με τις κάμερες, τις ειδικές διόπτρες και τα σακίδια στους ώμους· να στήνει καρτέρι σε παγωμένες πλαγιές με θερμοκρασία 20 και 30 βαθμούς υπό το μηδέν, προκειμένου να αντικρίσει το θαύμα.
Οπως σημειώνει γλαφυρά και ο Τεσόν στο βιβλίο: «Η λεοπάρδαλη του χιονιού κάνει έρωτα σε πάλλευκα τοπία. Τον μήνα Φεβρουάριο μπαίνει σε οίστρο. Ζει μέσα στα κρύσταλλα, ντυμένη με γούνες. Τα αρσενικά παλεύουν, τα θηλυκά προσφέρονται, τα ζευγάρια καλούν το ένα το άλλο. Ο Μινιέ τα είχε όλα προβλέψει: αν θέλαμε να έχουμε κάποια πιθανότητα να την αντικρίσουμε, έπρεπε να την αναζητήσουμε μέσα στο καταχείμωνο, στα τέσσερις ή πέντε χιλιάδες μέτρα υψόμετρο».
Δεν είναι όμως μόνο η λεοπάρδαλη. Στο αντίξοο ταξίδι τους οι εξερευνητές βλέπουν μέσα από τα κιάλια ή με τα γυμνά τους μάτια πολλά ακόμη: τις ταχύτατες αντιλόπες Σιρού με τα σπαθιά στο κεφάλι, τους λύκους που «τραγουδούν» τη νύχτα, τα αεικίνητα άγρια γαϊδούρια, την ντροπαλή αγριόγατα και, βέβαια, τα επιβλητικά γιακ, σαν ζωντανά θωρηκτά που εφορμούν και χάνονται μέσα στη σκόνη. Ολα αυτά υπάρχουν στην οθόνη, άψογα κινηματογραφημένα και (ενίοτε) συνοδεία υποβλητικών μελωδιών που έχουν επιμεληθεί οι Νικ Κέιβ και Γουόρεν Ελις.
Κυρίαρχη στο τοπίο αλλά και ανάμεσα στα υπόλοιπα έμβια όντα του Θιβέτ, η λεοπάρδαλη του χιονιού δεσπόζει στο βασίλειό της. [©Munier]
Φιλοσοφική διάσταση
Το σημαντικότερο, πάντως, εδώ είναι πως δεν έχουμε να κάνουμε απλώς με ένα ντοκιμαντέρ –και πολύ περισσότερο ένα βιβλίο– φυσιολατρείας και πληροφοριών. Αντιθέτως, η φιλοσοφική διάσταση είναι εξίσου σημαντική. «Η λεοπάρδαλη λαγοκοιμόταν, απαλλαγμένη από κάθε απειλή. Το άλογο τσινάει με την ελάχιστη χειρονομία, η γάτα το βάζει στα πόδια με τον παραμικρό θόρυβο, ο σκύλος αντιλαμβάνεται μια ξένη μυρωδιά και πετάγεται με τη μία, το έντομο το σκάει προς τη φωλιά του, το φυτοφάγο τρέμει τις κινήσεις πίσω από την πλάτη του και ο άνθρωπος δεν ξεχνάει ποτέ να ελέγξει τις γωνίες μπαίνοντας σε ένα δωμάτιο. Η παράνοια είναι μία από τις προϋποθέσεις της ζωής. Η λεοπάρδαλη όμως ήταν βέβαιη για την κυριαρχία της […] ενσάρκωνε τη μυστηριώδη εκείνη έννοια του “σώματος του βασιλιά”. Ο πραγματικός ηγεμόνας αρκείται στο να υπάρχει. Απαλλάσσεται από κάθε δράση και αποφεύγει να εμφανίζεται. Η εξουσία του πηγάζει από την ίδια του την ύπαρξη. Ο πρόεδρος μιας δημοκρατίας, από την πλευρά του, οφείλει να προβάλλεται διαρκώς, κονφερασιέ της μικρής πλατείας», γράφει ο Τεσόν.
Αυτή η πρώτη συνάντηση με το θηρίο, που αποτυπώνεται και στον φακό του ντοκιμαντέρ του Μινιέ και της Μαρί Αμιγκέ, δεν αποτελεί απλώς το επιστέγασμα μιας προσπάθειας, αλλά μια μεταμορφωτική εμπειρία. Το βλέμμα εκείνων που την αντίκρισαν αφηγείται μια ιστορία σχεδόν υπερβατική, ακατανόητη για τον σύγχρονο άνθρωπο. «Η νεύρωση αφορά την παράθλαση των εγκεφάλων μας, οι οποίοι έχουν τρελαθεί στην πληροφορία. Αιχμάλωτος της πόλης, εξαρτημένος από την αδιάκοπη εμφάνιση κάτι καινούργιου, αισθανόμουν να έχω ως άνθρωπος περιοριστεί. Τα πάρκα αναψυχής είναι γεμάτα κόσμο, τα ρούχα γυρνάνε στον κάδο, οι οθόνες ακτινοβολούν. Ποτέ μου δεν είχα αναρωτηθεί: Με ποιο κριτήριο το πέταγμα των κύκνων είναι λιγότερο ενδιαφέρον από τα tweets του Ντόναλντ Τραμπ;».
