Της Μαρίνας Οικονομίδου
Όταν οι εικόνες στη Χλώρακα κατέκλυζαν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και γίνονταν viral στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, πολλοί ήταν εκείνοι που συγκλονίζονταν με τη βία, άλλοι εξαπέλυαν μηνύματα οργής στοχοποιώντας για την κατάσταση τους «ξένους» και άλλοι εκτιμούσαν πως ο ρατσισμός δεν έχει απλώς κτυπήσει την πόρτα της κυπριακής κοινωνίας αλλά έχει εξαπλωθεί σε κάθε πτυχή της. Η Χλώρακα, και την περασμένη Παρασκευή στη Λεμεσό, όταν κουκουλοφόροι επιτίθονταν σε ξένους, δεν αποτέλεσε κεραυνό εν αιθρία αλλά ήταν πολύ περισσότερο μία ωρολογιακή βόμβα που ήταν θέμα χρόνου να εκραγεί και να βγάλει στο προσκήνιο όσα προβληματικά την δημιούργησαν τα τελευταία χρόνια:
- Την κακή διαχείριση του μεταναστευτικού από πλευράς της Πολιτείας.
- Την ανεπάρκεια των αρχών και τη μη εξάρθρωση των κυκλωμάτων που εκμεταλλεύονται τους μετανάστες, οδηγώντας τους σε συνθήκες εξαθλίωσης.
- Τη δεξιότερη μετατόπιση πρώτα της κυβέρνησης και στη συνέχεια των πλείστων κομμάτων αφενός για να αποποιηθούν τις ευθύνες των κακών χειρισμών τους γύρω από το μεταναστευτικό και αφετέρου για να χαϊδέψουν τα αφτιά τού ακροατηρίου τους.
- Την εδραίωση και την κανονικοποίηση της ρητορικής του ΕΛΑΜ.
Αμαρτωλό συγκρότημα
Το συγκρότημα διαμερισμάτων «St. Nicolas» είναι αυτό που αποτέλεσε την πέτρα του σκανδάλου και ο τρόπος λειτουργίας του εν πολλοίς η αφορμή των σοβαρών επεισοδίων. Σύμφωνα με απόρρητο υπηρεσιακό σημείωμα που έχει στην κατοχή της η «Κ» αλλά και την ενημέρωση που έδωσαν αρμόδιοι στον πρόεδρο της Δημοκρατίας, αποτελείται από 207 οικιστικές μονάδες και ανήκε στην εταιρεία Alpha Panareti Public Ltd, η οποία τα διαχειριζόταν και τα ενοικίαζε κυρίως σε αλλοδαπούς. Αυτή τη στιγμή το ιδιοκτησιακό καθεστώς του συγκροτήματος δεν είναι πλήρως ξεκάθαρο, όμως οι τελευταίες πληροφορίες θέλουν την εταιρεία Alpha Panareti να αποχωρεί από διαχειρίστρια τον Φεβρουάριο του 2022. Όπως διαπιστώνεται από το κτηματολόγιο, ένας μεγάλος αριθμός διαμερισμάτων φέρεται να ανήκει στην εταιρεία «AGI CYPRE PROPERTY 20 LTD» ενώ για αριθμό διαμερισμάτων υπάρχουν ήδη κατατεθειμένα στο κτηματολόγιο πωλητήρια έγγραφα από μεμονωμένους ιδιοκτήτες.
Η Alpha Bank είχε προχωρήσει σε αγορά διαμερισμάτων, χωρίς όμως να ολοκληρωθεί η διαδικασία μεταβίβασης. Μέχρι στιγμής 31 μονάδες έχουν μεταβιβαστεί και 113 βρίσκονται σε διαδικασία εγγραφής.
Με κομμένο νερό και παράνομη υδροδότηση
Σύμφωνα με το σημείωμα που κατέχει η «Κ», το 2018 το Κοινοτικό Συμβούλιο Χλώρακας προχώρησε στην αποκοπή της υδροδότησης του συγκροτήματος, λόγω των συσσωρευμένων οφειλών (ύψους 150.000 ευρώ) που είχε ο ιδιοκτήτης των διαμερισμάτων. Οι διαχειριστές τού συγκροτήματος προχώρησαν σε μεταφορά ακατάλληλου –μετά και από έλεγχο αρμόδιων υπηρεσιών– νερού. Για την παράνομη ωστόσο υδροδότηση διερευνήθηκαν οι σχετικές υποθέσεις τρία χρόνια αργότερα, μόνο όταν αντέδρασαν οι κάτοικοι για την παρουσία των αλλοδαπών/αιτητών διεθνούς προστασίας και σε αυτό το πλαίσιο πραγματοποιήθηκε σχετική σύσκεψη στη Νομική Υπηρεσία. Στη συνέχεια εκδόθηκε από την έπαρχο Πάφου διάταγμα απαγόρευσης χρήσης και κατοίκησης στο εν λόγω κτίριο, μέχρι να ληφθούν τα κατάλληλα διορθωτικά μέτρα από την εταιρεία. Στο μεσοδιάστημα, ωστόσο, και συγκεκριμένα, το 2020, μετά από τα παράπονα τοπικών αρχών για «μεγάλη συγκέντρωση αριθμού αλλοδαπών» στην περιοχή, εκδόθηκε διάταγμα που απαγορεύει σε αιτητές πολιτικού ασύλου να εγκαθίστανται από τις 11/12/2020 και μετά στα διοικητικά όρια της Χλώρακας. Οι εναγόμενοι από το Κοινοτικό Συμβούλιο για το χρέος, είχαν εξασφαλίσει το 2021 προσωρινό διάταγμα για αναστολή εντάλματος κατάσχεσης της περιουσίας τους και υπέβαλαν έφεση στο δικαστήριο, η οποία κατέληξε προς όφελος του Κοινοτικού Συμβουλίου και προχώρησε με memo σε περιουσία της Εταιρείας. Η πλειοψηφία των ενοίκων του συγκροτήματος, βάσει του υπηρεσιακού σημειώματος που έχει η «Κ» στην κατοχή της, κατάγονται από τη Συρία και από αφρικανικές χώρες (Καμερούν, Σομαλία, Κονγκό). Ο αρχικός αριθμός τους ανερχόταν στους 400-500, μειώθηκε περίπου στους 100 μετά τη λήψη των πρώτων μέτρων και άρχισε πάλι να αυξάνεται στους 500 (250 αφρικανικής καταγωγής και 250 Σύροι με καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας).
Και διακοπή ρεύματος
Η οικοδομή δεν ήταν κατάλληλη για ανθρώπινη διαβίωση και χρήση λόγω των ανθυγιεινών συνθηκών. Το όλο ζήτημα δεν περιοριζόταν ωστόσο στο μη πόσιμο νερό αλλά και στη διακοπή ρεύματος που οδήγησε ένοικους στην κλοπή ρεύματος από κατοίκους. Από τους ελέγχους που άρχισε να διενεργεί η αστυνομία το 2022 και το 2023, εντοπίστηκε πως 18 περίπου διαμερίσματα του εν λόγω συγκροτήματος είχαν παράνομα ηλεκτροδότηση και πρόσωπα κατηγορήθηκαν με το αδίκημα της δόλιας ιδιοποίησης ενέργειας. Μετά από συσκέψεις αποφασίστηκε στις αρχές του Αυγούστου να αφαιρεθούν τα καλώδια με τα οποία γινόταν η κλοπή, 24ωρη φρούρηση του δωματίου μετρητών, διεξαγωγή επιχειρήσεων για ενημέρωση των αλλοδαπών από την Υπηρεσία Ασύλου για τα κίνητρα μετακίνησής τους και τον επαναπατρισμό τους, μετά την καταγραφή των αλλοδαπών να ενημερώνονται οι υπηρεσίες κοινωνικής ευημερίας για αποκοπή των επιδομάτων που ενδεχομένως να λαμβάνουν. Η διακοπή του ρεύματος φέρεται πως ήταν η σταγόνα στο ποτήρι που ξεχείλισε, με τους αλλοδαπούς ένοικους του συγκροτήματος να διαμαρτύρονται και να ακολουθούν στη συνέχεια τα επεισόδια από πλευράς Ε/κ.
Οι επιστολές και η καθυστέρηση
Θα πρέπει να σημειωθεί πως από τον Ιούνιο του 2020, ο κοινοτάρχης της Χλώρακας με επιστολή του ενημέρωσε τον τότε πρόεδρο της Δημοκρατίας Νίκο Αναστασιάδη. Τον ίδιο μήνα ακολούθησε σημείωμα του προϊστάμενου της Υπηρεσίας Ασύλου προς τον υπουργό Εσωτερικών Νίκο Νουρή στην οποία εισηγείτο την έκδοση διατάγματος για απαγόρευση εγκατάστασης νέων αιτούντων διεθνή προστασία στη Χλώρακα. Ακολούθησε επιστολή τον Ιούλιο από την Υπηρεσία Ασύλου, η οποία εισηγείτο στον υπουργό Εσωτερικών ένα συγκεκριμένο σχέδιο δράσης για αντιμετώπιση του ζητήματος με επιτόπιους ελέγχους στην περιοχή, αλλά και με το οποίο θα δινόταν προτεραιότητα στην Υπηρεσία Ασύλου να εξετάσει αιτήσεις οι οποίες θα κρίνονταν προδήλως αβάσιμες ή αιτήσεις από αιτητές οι οποίοι προέρχονται από χώρες που δεν παράγουν δικαιούχους διεθνούς προστασίας. Έξι μήνες μετά τις επιστολές, ο Νίκος Νουρής προχώρησε στην έκδοση του διατάγματος το οποίο απαγόρευε στους αιτητές διεθνούς προστασίας να διαμένουν εντός των διοικητικών ορίων της κοινότητας της Χλώρακας. Σύμφωνα με ενημέρωση που είχε από αρμόδιους ο πρόεδρος της Δημοκρατίας μετά και τις τελευταίες ενέργειες αρκετές οικογένειες που βρίσκονται στη Χλώρακα έχουν ζητήσει τη συνδρομή του κράτους για ενοικίαση άλλης στέγης, ένας μικρός αριθμός είναι πρόθυμος για οικειοθελή απέλαση, ενώ αριθμός οικογενειών θα μπορεί να φιλοξενηθεί στο Κέντρο Φιλοξενίας στην Κοφίνου.
Οι ευθύνες
Το ιστορικό του St. Nicolas καταδεικνύει πως ήταν ένα καζάνι που βράζει, και του οποίου τη διαχείριση είτε υποτίμησε είτε βολικά αγνόησε για καιρό η κυβέρνηση Αναστασιάδη. Μία κατάσταση που έφερε τις θύμησες του Κέντρου Φιλοξενίας Πουρνάρα, όπου οι συνθήκες κάθε άλλο από ανθρώπινες ήταν αλλά μάλλον έστελναν το μήνυμα πως η κυβέρνηση χρησιμοποιεί την εξαθλίωση προς παραδειγματισμό των υπολοίπων μεταναστών που σκέφτονται να έλθουν στην Κύπρο. Στην περίπτωση της Χλώρακας, ωστόσο, υπήρξε μία παράδοξη αναλγησία:
- Υπήρξε καθυστέρηση δύο χρόνων, από την αποκοπή του νερού στην οποία προχώρησε το Κοινοτικό Συμβούλιο Χλώρακας για 207 οικιστές μονάδες, ώστε το υπουργείο Εσωτερικών λάβει τα αναγκαία μέτρα. Αφενός με το να εκδώσει διάταγμα ακαταλληλότητας του χώρου και αφετέρου να απομακρύνει τους ένοικους προσφέροντας εναλλακτικές μονάδες κατοικίας.
- Απέφυγε να λάβει αμέσως μέτρα εναντίον των ιδιοκτητών που λάμβαναν το επίδομα της κυβέρνησης, βάσει μαρτυριών από τους κατοίκους στέγαζαν παράλληλα υπέρογκο αριθμό ατόμων και κρατούσαν σε συνθήκες εξαθλίωσης τους ένοικους (αποκοπή νερού, ρεύματος και δημιουργία σκουπιδότοπου έξω από το συγκρότημα).
- Άφησαν όλες αυτές τις κακές συνθήκες διαβίωσης να οδηγήσουν τους ένοικους σε παραβάσεις, όπως την κλοπή ρεύματος, ενισχύοντας τις αντιδράσεις των κατοίκων που οδήγησαν τελικά και στα επεισόδια.
Επιχειρησιακό αλαλούμ
Βεβαίως στο κάδρο όλων αυτών δεν πρέπει να παραβλέπεται πως για τα επεισόδια την περασμένη βδομάδα στη Χλώρακα δεν έγινε η σωστή επιχειρησιακή διαχείριση από τις αστυνομικές αρχές. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», η αστυνομία είχε υποβαθμίσει αρκετά τον κίνδυνο την περασμένη Κυριακή. Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε ενημερωθεί από κατοίκους πως αναμένεται να υπάρξουν ταραχές και όταν ρώτησε τον αρχηγό της αστυνομίας τού έδωσε μία εντελώς διαφορετική εικόνα, αποστέλλοντας μικρό αριθμό αστυνομικών για να αντιμετωπίσουν τα επεισόδια. Την επόμενη μέρα των επεισοδίων, ο Νίκος Χριστοδουλίδης διεμήνυσε στον αρχηγό της αστυνομίας αλλά και στην υπουργό Δικαιοσύνης Άννα Προκοπίου ότι δεν πρόκειται να ανεχθεί να επαναληφθούν οι ίδιες καταστάσεις και επεισόδια. Ήταν όπως σημειώνουν πολιτικοί κύκλοι το δεύτερο μεγάλο επεισόδιο που θύμισε τα έκτροπα στο Λευκόθεο και επανέφερε στα πολιτικά πηγαδάκια τη συζήτηση για το ενδεχόμενο παραιτήσεων στην ανώτατη πυραμίδα της αστυνομίας. Την πίεση ένιωσε και η υπουργός Δικαιοσύνης Άννα Προκοπίου, ιδιαίτερα όταν αποκαλύφθηκε το επικοινωνιακό ολίσθημα τού να παρευρίσκεται σε συνάντηση με πρόσωπο στο οποίο εκκρεμούσε ένταλμα σύλληψης. Η ίδια φρόντισε να υπεραμυνθεί πάντως των χειρισμών της, υποστηρίζοντας πως το υπουργείο και η αστυνομία έχουν τον έλεγχο της κατάστασης και εξήγησε πως το εν λόγω πρόσωπο ήρθε στη σύσκεψη απρόσκλητο. Ήδη πάντως τις τελευταίες μέρες έχουν αυξηθεί οι περιπολίες στη Χλώρακα, όμως η κλιμάκωση της βίας κατά τη διάρκεια της πορείας στη Λεμεσό την περασμένη Παρασκευή προκαλεί νέα ερωτήματα για την ανεπάρκεια των αστυνομικών αρχών. Η αστυνομία ήταν απούσα, όταν κουκουλοφόροι επιτίθονταν σε δημοσιογράφους και ξένους στον παραλιακό δρόμο της Λεμεσού και αδύναμη να αντιδράσει στους βανδαλισμούς και τα επεισόδια.
Κανονικοποίηση του ρατσισμού
Το ερώτημα που τίθεται βεβαίως, είναι τι οδήγησε σε τέτοιου είδους πορείες βίας, στην έξαρση της ξενοφοβικής ρητορικής που κλιμακώθηκε μετά τα επεισόδια στη Χλώρακα αλλά και στις οργανωμένες επιθέσεις Ε/κ σε σπίτια και επιχειρήσεις Σύρων που ζουν νόμιμα για χρόνια στην Κύπρο. Τι οδήγησε στην ενίσχυση της οργής απέναντι σε μετανάστες, πρόσφυγες και καθετί ξένο. Το Μεταναστευτικό και οι ροές είναι ένα ζήτημα που δεν έχει μαγικές λύσεις, ούτε πρόκειται να οδηγηθούμε σε τερματισμό των ροών. Η Κυπριακή Δημοκρατία, ωστόσο θα μπορούσε να διαχειριστεί καλύτερα στις Βρυξέλλες τη Συνθήκη του Δουβλίνου, επισημαίνοντας την ιδιαιτερότητα της Κύπρου λόγω της Πράσινης Γραμμής και της καθόδου μεταναστών-προσφύγων από τα κατεχόμενα. Η εξέταση των αιτήσεων πολιτικού άσυλου ήταν για καιρό χρονοβόρα, μέχρι που η Κομισιόν προθυμοποιήθηκε να βοηθήσει με κονδύλια και εμπειρογνώμονες.
Όμως όσο οι προσφυγικές ροές αυξάνονταν και η γραφειοκρατία αδυνατούσε να ανταποκριθεί, το κύριο αφήγημα της κυβέρνησης Αναστασιάδη για να αποσείσει από πάνω της την ευθύνη της ανεπάρκειας ήταν η επίρριψη ευθυνών προς τους μετανάστες. Ο υπουργός Εσωτερικών –κατά τη δεύτερη θητεία του Νίκου Αναστασιάδη– Νίκος Νουρής, φρόντισε από νωρίς να καταδείξει πως θα σκληρύνει το αφήγημά του στο Μεταναστευτικό. Είχε κάνει από νωρίς δηλώσεις περί «νέου και χειρότερου Αττίλα» επαναλαμβάνοντας το ζήτημα της εργαλειοποίησης του μεταναστευτικού από την Τουρκία που σκοπό είχε «τη δημογραφική αλλοίωση και αλλοτρίωση και των ελεγχόμενων από τη Δημοκρατία περιοχών». Αυτά σε συνδυασμό με τις δηλώσεις του ότι 17 τρομοκράτες του Isis βρίσκονται στη Μεννόγεια, ότι φατρίες όπως είπε εκκολάπτονται στην παλιά Λευκωσία, ενίσχυσε όχι μόνο τον φόβο πολιτών απέναντι στους μετανάστες-πρόσφυγες, αλλά και ενέτεινε την οργή των πολιτών απέναντί τους, θεωρώντας πως αποτελούν την κύρια αιτία όλων των προβλημάτων τους.
Πέραν όμως του ξενοφοβικού αφηγήματος, η κυβέρνηση Αναστασιάδη κατά τη διάρκεια της θητείας Νουρή είχε προβεί και σε αψυχολόγητες κινήσεις που ενέτειναν τον αναβρασμό. Πέραν του Κέντρου Φιλοξενίας Πουρνάρα στο οποίο οι συνθήκες διαβίωσης ήταν άθλιες, η δημιουργία του περιβόητου συρματοπλέγματος 10 χιλιομέτρων κατά μήκος της νεκρής ζώνης παραλληλίζοντας την κατάσταση με αυτή του Έβρου, όχι μόνο δεν βοήθησε στο να σταματήσει τις ροές όπως ο ίδιος φιλοδοξούσε, αλλά βάσει και των πρόσφατων παραδοχών του διαδόχου του Κωνσταντίνου Ιωάννου, η Κύπρος είχε πολιτικό κόστος από αυτή την κίνηση. Είχε βεβαίως και οικονομικό κόστος, χωρίς κανένα λόγο, αν ληφθεί υπόψη ότι στοίχισε περίπου ένα εκατομμύριο ευρώ.
