Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΛΟΤΤΙΔΗ
Κατ’ αρχάς θα πρέπει να δηλώσω πως δεν είμαι ειδικός για τα του περιβάλλοντος. Σε αυτό το σημείωμα καταγράφω ως ενεργός πολίτης τις ανησυχίες μου για τις αλλαγές που φέρνει η κλιματική αλλαγή, αλλά και τις προοπτικές που μπορεί αυτή να έχει για την πατρίδα μας, αν δράσουμε άμεσα και ολιστικά. Οι απόψεις που εκφέρω πηγάζουν από πολλές ώρες σχετικού διαβάσματος, συζητήσεων με ειδικούς αλλά και απλούς ανθρώπους που ζουν καθημερινά τη γη και τις αλλαγές της κλιματικής αλλαγής από πρώτο χέρι.
Υπολογίζεται από την Παγκόσμια Τράπεζα πως οι ζημιές στις παραλιακές πόλεις σε όλο τον κόσμο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής ξεπερνούν πλέον το ένα τρισεκατομμύριο τον χρόνο.
Σήμερα, όσον αφορά την κλιματική αλλαγή είμαστε στο σημείο όπου βρισκόμασταν πριν από λίγα χρόνια με την πανδημία. Οι επιστήμονες για χρόνια μας προειδοποιούσαν πως μια θανατηφόρα παγκόσμια πανδημία ήταν αναπόφευκτη. Τους είχαμε αγνοήσει, κυβερνήσεις, Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, ιδιωτικός τομέας, συστήματα υγείας. Όπως δεν προετοιμαστήκαμε για την πανδημία που ερχόταν, έτσι σήμερα δεν είμαστε προετοιμασμένοι για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στην καθημερινότητά μας. Το 2015 οι παγκόσμιοι ηγέτες συμφώνησαν τη «δραστική μείωση των ρύπων» μέχρι το 2030. Ένας στόχος φιλόδοξος για πολλούς λόγους, κυρίως λόγω της παγκόσμιας εξάρτησης από τη φθηνή ενέργεια που παράγουν τα ορυκτά (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, κάρβουνο).
Οι δραματικές εικόνες της κόκκινης παραλίας του Πρωταρά είναι μία εμφαντική προειδοποίηση πως οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής δεν είναι ένα μακρινό πρόβλημα της Αμερικής που πάγωσε και της Ευρώπης που ζει πρωτοφανή ξηρασία, αλλά η αποσταθεροποίηση του κλίματος της γης και οι συνέπειες που αυτή φέρνει είναι ήδη στην Κύπρο. Ο πλανήτης υπολογίζεται πως υπομένει αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του κατά 1 βαθμό κελσίου σε σχέση με την προ-βιομηχανική εποχή. Αυτό είναι τεράστιο μέγεθος. Αναλογιστείτε πως την εποχή των παγετώνων υπολογίζεται πως η μέση παγκόσμια θερμοκρασία ήταν μείον 6 βαθμούς κελσίου σε σύγκριση με σήμερα, και την εποχή των δεινοσαύρων, όταν ζούσαν κροκόδειλοι στον Αρκτικό Κύκλο η μέση θερμοκρασία της γης ήταν περίπου 4 βαθμούς περισσότερο από σήμερα! Η εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα, η κύρια αιτία της δημιουργίας του φαινομένου του θερμοκηπίου (μαζί με άλλα αέρια όπως το μεθάνιο), υπολογίζεται στα 51 δισεκατομμύρια τόνους τον χρόνο, πολύ περισσότερα απ’ ό,τι ο πλανήτης μπορεί να απορροφήσει. Σ’ αυτή την αύξηση της θερμοκρασίας οι περιοχές του πλανήτη χωρίζονται ανομοιογενώς και κάποιες περιοχές ή χώρες ήδη αντιμετωπίζουν μέσες αυξήσεις που πλησιάζουν τους δύο βαθμούς. Αυτή η ανομοιογένεια εξαρτάται από το μικροκλίμα της χώρας αλλά κυρίως από το αν το έδαφος μπορεί να διατηρήσει υγρασία, απορροφώντας τη θερμοκρασία. Η χώρα μας δυστυχώς δεν είναι στις ευνοούμενες από τη φύση περιοχές.
Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε πως τα μοντέλα πρόβλεψης της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας δεν είναι τέλεια, μιας και το κλίμα είναι ένα πολυδιάστατο δυναμικό φαινόμενο με άπειρες παραμέτρους, όμως, οι επιστήμονες προβλέπουν πως αν συνεχιστεί η σημερινή εκπομπή 51 δισ. τόνων αερίων του θερμοκηπίου τον χρόνο, θα έχουμε μια αύξηση 1-3 βαθμούς κελσίου περί τα μέσα του αιώνα. Δηλαδή σε 25 χρόνια! Με λίγα λόγια είμαστε στο οριακό σημείο όπου η σημερινή γενιά ενδεχομένως να βιώσει τη ζωή στον πλανήτη ως μη βιώσιμη. Τι σημαίνει αυτό; Θα ζούμε είτε ψηλές θερμοκρασίες είτε πλημμύρες. Σας θυμίζει κάτι αυτό;
Ένα από τα λίγα καλά της οικονομικής κρίσης του 2013 για τη χώρα μας ήταν η δραματική μείωση της εκπομπής αερίων θερμοκηπίου. Η Κύπρος από πρωταθλήτρια των εκπομπών το 2008 με 7-8 τόνους εκπομπής αερίων ανά κάτοικο, βρέθηκε στους 5,5 τόνους το 2013 με ευρωπαϊκό μέσο όρο τους 6-7 τόνους εκπομπής αερίων ανά ευρωπαίο πολίτη. Ένα αρνητικό αποτέλεσμα της παρούσας δεκαετούς διακυβέρνησης που υποθηκεύει την παρούσα και την επόμενη γενιά είναι η σταθερή και σημαντική αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην Κύπρο, που κορυφώθηκε το 2017 με 6.1 τόνους ανά κάτοικο. Το 2019 προ πανδημίας η Κύπρος εξέπεμψε 9,5 χιλιάδες τόνους αερίων του θερμοκηπίου την ώρα που η Ευρώπη μείωνε δραματικά τις δικές της εκπομπές. Το αποτέλεσμα είναι στη χώρα μας να βιώνουμε ακραίες ψηλές θερμοκρασίες ως τακτικό φαινόμενο. Οι θανατηφόρες πυρκαγιές πριν από δύο χρόνια και οι εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες των τελευταίων χρόνων ακολουθούνται από πλημμύρες τον χειμώνα.
Λύσεις μαγικές δεν υπάρχουν. Αυτές είναι πολυσχιδείς και πολυδιάστατες, πριν όμως φτάσουμε σε αυτές οφείλουμε να προειδοποιήσουμε για περισσότερες ξηρασίες, περισσότερες πλημμύρες. Άρα θα πρέπει η χώρα να προετοιμαστεί. Ο ΟΗΕ αντίστοιχα έχει δημιουργήσει «το παγκόσμιο πρόγραμμα προσαρμογής για την κλιματική αλλαγή» με συν-προέδρους τον Μπιλ Γκέιτς και τον γνωστό μας Μπαν Κι Μουν με στόχο τη χρηματοδότηση προγραμμάτων πολιτικής προστασίας και διαμόρφωσης υποδομών προστασίας από ακραία φυσικά φαινόμενα. Με λίγα λόγια θα πρέπει να επενδύσουμε στα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για τα καιρικά φαινόμενα, θα πρέπει να στελεχώσουμε τις αρμόδιες υπηρεσίες, διπλασιάζοντας τάχιστα τα μέτρα και τα μέσα πυρόσβεσης και διάσωσης. Οι παραλιακές πόλεις μας πρέπει να αναθεωρήσουν την αρχιτεκτονική και πολεοδομική τους προσέγγιση απέναντι στις πλημμύρες. Οι φαντασμαγορικές λόγω της πολυχρωμίας τους, πλην όμως θανατηφόρες πλημμύρες στον Πρωταρά δεν είναι μόνο αποτέλεσμα ενδεχομένης άναρχης δόμησης. Είναι κυρίως αποτέλεσμα της αλλαγής των δεδομένων για τα οποία κατασκευάστηκαν οι υποδομές. Υπολογίζεται από την Παγκόσμια Τράπεζα πως οι ζημιές στις παραλιακές πόλεις σε όλο τον κόσμο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής ξεπερνούν πλέον το ένα τρισεκατομμύριο τον χρόνο. Με λίγα λόγια σήμερα ήταν ο Πρωταράς, αύριο θα είναι η Λεμεσός, μεθαύριο η Πάφος.
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, τα επόμενα χρόνια οι χώρες – ηγέτες της παγκόσμιας οικονομίας θα είναι αυτές που οι κυβερνήσεις τους και οι επιχειρήσεις τους θα είναι κλιματικά ουδέτερες. Η Κύπρος, λόγω μεγέθους και γεωγραφικής θέσης, θα μπορούσε να είναι παγκόσμιος ηγέτης στην καινοτομία που αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στην ελαχιστοποίηση των ρύπων θερμοκηπίου που εκπέμπει αλλά και τη διαφύλαξη και ανάπτυξη του περιβάλλοντος, του φυσικού δηλαδή εργαστηρίου απορρόφησης της θερμότητας και των ρύπων. Για να γίνουν όμως αυτά θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα πλάνο δεκαετίας που θα αφορά πρωτίστως:
α) Πάγωμα της οριζόντιας ανάπτυξης των πόλεων, που καταστρέφει το φυσικό στοιχείο απορρόφησης θερμότητας, το έδαφος.
β) Χρήση του ηλεκτρισμού σε όλο το εύρος των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που απαιτούν ενέργεια.
γ) Παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (κυρίως ηλιακής) που θα καλύπτουν την ημερήσια κατανάλωση με αποθήκευση της πλεονάζουσας ενέργειας.
δ) Λειτουργία γεννητριών φυσικού αερίου για παραγωγή ηλεκτρισμού τα βράδια και τις μέρες χωρίς ηλιοφάνεια σε συνδυασμό με την αποθηκευμένη ενέργεια από τα ηλιακά πάρκα.
ε) Προσαρμογή της γεωργικής παραγωγής σε νέες ποικιλίες που χρειάζονται λιγότερο ή σχεδόν καθόλου νερό για πότισμα.
Στ) Καθορισμός αυστηρότερων πρωτόκολλων λειτουργίας στις ενεργοβόρες βιομηχανίες υψηλών εκπομπών όπως είναι το τσιμέντο, πλαστικό, σίδερο.
Πηγές: European Environment Agency, World Bank, UN World adaptation program, Bill Gates ‘How to avoid a climate disaster’
* Ο κ. Δημήτρης Λοττίδης είναι εκδότης της Καθημερινής Κύπρου.
