Του Απόστολου Κουρουπάκη
«Δεν αρκεί η άρση των νομοθετικών εμποδίων για τη διασφάλιση νόμιμων και ασφαλών υπηρεσιών αμβλώσεων [...] αλλά απαιτείται και η άρση των οικονομικών εμποδίων, ούτως ώστε, καμία γυναίκα, λόγω έλλειψης οικονομικών πόρων να μην αναγκάζεται να προσφεύγει σε μη επαγγελματικές ή επικίνδυνες για τη ζωή ή την υγεία της μεθόδους άμβλωσης» λέει στην «Κ» η Επίτροπος Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Μαρία Στυλιανού-Λοττίδη. Η κα Στυλιανού-Λοττίδη τονίζει επίσης ότι η ύπαρξη επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων και δεδομένων θα μπορούσε να συνεισφέρει στον σχεδιασμό και την υλοποίηση αποτελεσματικότερων διεπιστημονικών παρεμβάσεων για τη μείωση των αμβλώσεων και την εμπέδωση του γεγονότος ότι η άμβλωση σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να συνιστά μέθοδο αντισύλληψης.
–Πώς διασφαλίζεται στην Κύπρο το δικαίωμα της γυναίκας στην άμβλωση;
–Η πρόσβαση σε ασφαλή και νόμιμη άμβλωση αποτελεί ένα νομικά κατοχυρωμένο ανθρώπινο δικαίωμα, στενά συνδεδεμένο με την αρχή της ισότητας, αφού απορρέει από την ατομική αυτονομία και αυτοδιάθεση των γυναικών και τη δυνατότητά τους να κάνουν τις δικές τους επιλογές για τη ζωή τους, χωρίς διακρίσεις λόγω φύλου και χωρίς να στιγματίζονται κοινωνικά εξαιτίας των επιλογών τους αυτών. Ταυτόχρονα, η πρόσβαση σε ιατρικές υπηρεσίες άμβλωσης συνιστά έκφανση του δικαιώματος των γυναικών στην υγεία (σωματική και ψυχική), αφού όπως υπογραμμίζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, «για να γίνει πραγματικότητα το σύνθημα “υγεία για όλους” και να προχωρήσουμε προς την προοδευτική πραγματοποίηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, χρειάζεται όλα τα άτομα να έχουν πρόσβαση σε ποιοτική υγειονομική περίθαλψη, συμπεριλαμβανομένων ολοκληρωμένων υπηρεσιών περίθαλψης για τις αμβλώσεις – που περιλαμβάνει ενημέρωση, διαχείριση της άμβλωσης και φροντίδα μετά την έκτρωση».
–Πώς ρυθμίζεται αυτό το δικαίωμα στην Κύπρο;
–Στην Κύπρο το δικαίωμα αυτό ρυθμίζεται από τον Ποινικό Κώδικα και συγκεκριμένα, από το άρθρο 169Α, σύμφωνα με το οποίο δεν θεωρείται ως ποινικό αδίκημα ο ιατρικός τερματισμός της εγκυμοσύνης, όταν η εγκυμοσύνη τερματίζεται με τη συναίνεση της εγκύου από ιατρό μαιευτήρα-γυναικολόγο με τη συμμετοχή αναισθησιολόγου, σε οργανωμένη νοσηλευτική μονάδα και εφόσον συντρέχει μια από τις ακόλουθες περιπτώσεις: (α) Δεν έχουν συμπληρωθεί δώδεκα (12) εβδομάδες εγκυμοσύνης. (β) Η εγκυμοσύνη είναι αποτέλεσμα βιασμού, σεξουαλικής κακοποίησης ενήλικης ή ανήλικης ή σεξουαλικής κακοποίησης γυναίκας με νοητική αναπηρία ή αιμομιξίας και εφόσον δεν έχουν συμπληρωθεί δεκαεννέα (19) εβδομάδες εγκυμοσύνης. (γ) Κατόπιν γνωμοδότησης αρμόδιου ιατρού εγγεγραμμένου σύμφωνα με την οποία παρουσιάζονται ενδείξεις ανωμαλίας του εμβρύου που επάγονται τη γέννηση νεογνού με παθολογικά προβλήματα ή (δ) κατόπιν γνωμοδότησης αρμόδιου ιατρού ότι υπάρχει αναπότρεπτος κίνδυνος για τη ζωή της εγκύου ή κίνδυνος σοβαρής βλάβης της σωματικής ή της ψυχικής υγείας της.
–Μπορεί να αρνηθεί ιατρός να προχωρήσει σε άμβλωση, ενώ η γυναίκα έχει το δικαίωμα; Υπάρχουν παρόμοια περιστατικά;
–Δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη νομοθετική ρύθμιση που να ρυθμίζει αυτό το ζήτημα, ούτε έχουν τεθεί υπόψη του Γραφείου μου τέτοιες καταγγελίες. Η γνώμη μου είναι ότι, εκεί ιδίως που υπάρχουν ιατρικά διαπιστωμένοι κίνδυνοι για τη ζωή ή την υγεία της γυναίκας, ένας γιατρός δεν θα πρέπει να αρνείται την πρόσβαση σε φροντίδα άμβλωσης, γιατί να μην ξεχνάμε ότι σύμφωνα και με τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων τα όποια προγεννητικά δικαιώματα του εμβρύου υπαναχωρούν μπροστά στα δικαιώματα της γυναίκας στην υγεία, τη ζωή και την ιδιωτικότητα. Αναμφίβολα, σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να διασφαλίζεται η παραπομπή της γυναίκας σε άλλο γιατρό, ώστε αυτή να μην εμποδίζεται να ασκήσει το δικαίωμά της σε υπηρεσίες άμβλωσης και ιατροφαρμακευτικής παρέμβασης.
–Τηρούνται στατιστικά στοιχεία στην Κύπρο; Ποιες είναι οι υποχρεώσεις των ιδιωτών ιατρών;
–Μέχρι το 2018, ο τερματισμός της εγκυμοσύνης επιτρεπόταν στην Κύπρο κατ’ εξαίρεση, και συγκεκριμένα μόνο σε περίπτωση βιασμού ή εφόσον η συνέχιση της εγκυμοσύνης θα έθετε σε κίνδυνο τη ζωή ή την υγεία της εγκύου ή επειδή υπήρχε ουσιώδης κίνδυνος γέννησης παιδιού με σοβαρές σωματικές ή άλλες διαταραχές. Αυτό δεν σημαίνει ότι έως το 2018 δεν πραγματοποιούνταν αμβλώσεις, αλλά ότι αυτές γίνονταν σε ένα εκτός νόμου πλαίσιο και ότι σίγουρα δεν καταγράφονταν ώστε να υπάρχουν σχετικά στατιστικά στοιχεία. Ακόμη, όμως, και μετά την τροποποίηση της νομοθεσίας το 2018, δεν έχω υπόψη μου να υπάρχουν επικαιροποιημένα στατιστικά στοιχεία, ιδίως για τις αμβλώσεις που γίνονται εκτός ΓεΣΥ. Η τήρηση τέτοιων στοιχείων, ωστόσο, θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμη, αφού θα στόχευε στο να καταγραφεί και να αναλυθεί η έκταση και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του τερματισμού των ανεπιθύμητων εγκυμοσύνων στη χώρα μας. Η ύπαρξη επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων και δεδομένων θα μπορούσε, επίσης, να καταδείξει τα αίτια και τις επιπτώσεις σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο των αμβλώσεων, και κατ’ επέκταση θα μπορούσε να συνεισφέρει στον σχεδιασμό και την υλοποίηση αποτελεσματικότερων διεπιστημονικών παρεμβάσεων για τη μείωση των αμβλώσεων και την εμπέδωση του γεγονότος ότι η άμβλωση σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να συνιστά μέθοδο αντισύλληψης.
–Έχουν απρόσκοπτη πρόσβαση οι γυναίκες στην άμβλωση σε περιβάλλον ΓεΣΥ; Υπάρχουν καταγγελίες στο Γραφείο σας σχετικά με τις αμβλώσεις;
–Εξ όσων γνωρίζω, η οικονομική κάλυψη της άμβλωσης, στο πλαίσιο του Γενικού Συστήματος Υγείας, παρέχεται μόνο στις περιπτώσεις που κρίνεται πως υπάρχει ιατρική αναγκαιότητα για μια τέτοια επέμβαση. Επίσης, η ψυχολογική στήριξη των γυναικών που οδηγήθηκαν σε άμβλωση καλύπτεται από το ΓεΣΥ αναλόγως της συμπτωματολογίας που θα παρουσιάσει η συγκεκριμένη γυναίκα, ούτως ώστε να μπορεί να παραπεμφθεί σε κλινικό ψυχολόγο. Παρότι έως σήμερα το Γραφείο μου δεν έχει δεχθεί, ούτε έχει εξετάσει σχετικές καταγγελίες και χωρίς να θέλω να υπεισέλθω στα οικονομικά του ΟΑΥ, εντούτοις θεωρώ ότι θα πρέπει να ξεκινήσει μία ευρεία και εις βάθος συζήτηση επί του θέματος. Και τούτο, διότι δεν αρκεί η άρση των νομοθετικών εμποδίων για τη διασφάλιση νόμιμων και ασφαλών υπηρεσιών αμβλώσεων και συναφούς ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, αλλά απαιτείται και η άρση των οικονομικών εμποδίων, ούτως ώστε, καμία γυναίκα λόγω έλλειψης οικονομικών πόρων να μην αναγκάζεται να προσφεύγει σε μη επαγγελματικές ή επικίνδυνες για τη ζωή ή την υγεία της μεθόδους άμβλωσης.
–Τι άλλο θα ήταν χρήσιμο;
–Σημαντική θα ήταν, επίσης, η δημιουργία κέντρων οικογενειακού προγραμματισμού, προσβάσιμων σε όλες τις γυναίκες χωρίς διακρίσεις, ώστε να διασφαλίζεται η παροχή, επιστημονικά τεκμηριωμένων υπηρεσιών πληροφόρησης και συμβουλευτικής πριν και μετά τον τερματισμό εγκυμοσύνης σε περίπτωση που μία γυναίκα το επιθυμεί. Τα κέντρα αυτά μπορεί να αξιοποιηθούν και για την ανάπτυξη σύγχρονων προγραμμάτων ενημέρωσης για την πρόληψη ανεπιθύμητων εγκυμοσυνών και οικογενειακού προγραμματισμού και την καλλιέργεια διαπροσωπικών σχέσεων και σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, που να ανταποκρίνονται στις συγκεκριμένες ανάγκες και τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης κυπριακής κοινωνίας.
