Κωνσταντίνος Φίλης
Η Τουρκία, όπως αναμενόταν, βγαίνει διχασμένη από τις κοινοβουλευτικές και προεδρικές εκλογές. Αλλά εφόσον επαληθευθούν τα ποσοστά που έχουμε στη διάθεσή μας, ο Ερντογάν δείχνει το πολιτικό του διαμέτρημα και την ανθεκτικότητά του και ο Κιλιτσντάρογλου την αδυναμία του να εμπνεύσει τους συμπατριώτες του.
Ηδη πάντως από τη στιγμή της ανακοίνωσης των πρώτων αποτελεσμάτων, ξεκίνησε εκατέρωθεν απόπειρα καλλιέργειας εικόνας επικράτησης, με αποτέλεσμα να ενισχυθεί η σύγχυση στο εκλογικό σώμα και τους ξένους παρατηρητές.
Στη μάχη των εντυπώσεων φαίνεται να επιστρατεύτηκε ακόμη και το προεδρικό αεροσκάφος, το οποίο ταξίδεψε στην Αγκυρα το μεσημέρι της Κυριακής, χωρίς όμως τον Ερντογάν. Ετσι, ενώ είχε δημιουργηθεί η εντύπωση ότι βρισκόταν στην Αγκυρα, αυτός να είναι στην Κωσταντινούπολη και να ταξιδέψει τελικά στην Αγκυρα αρκετές ώρες αργότερα.
Ακόμη και τις πρώτες πρωινές ώρες που γραφόταν αυτό το κείμενο, σύμφωνα με κάποιους κύκλους της αντιπολίτευσης δεν είχε ξεκαθαρίσει καν η πρωτιά, ενώ ο Τούρκος πρόεδρος ισχυριζόταν ότι δεν είχε κριθεί οριστικά αν θα οδηγηθούμε σε δεύτερο γύρο, όπως δηλαδή συνέτειναν σχεδόν όλα τα δεδομένα. Και αυτό γιατί θεωρούσε ότι με την ενσωμάτωση των ψήφων του εξωτερικού, θα ξεπερνούσε το 50%, ενώ στην περίπτωση Κιλιτσντάρογλου, υπήρχε – από λιγοστούς είναι η αλήθεια – η προσδοκία πως με την ενσωμάτωση των μπλοκαρισμένων ψήφων, όσων δηλαδή δεν έχουν καταμετρηθεί λόγω ενστάσεων και οι οποίες ανέρχονται σε 783 κάλπες στην Κωνσταντινούπολη και 300 στην Αγκυρα, θα άλλαζαν δραματικά τα αποτελέσματα.
Μάλιστα, η αντιπολίτευση κατηγορεί την κυβέρνηση ότι είχε επεξεργαστεί βιομηχανία ενστάσεων για να παρουσιάσει πρόωρα εικόνα νίκης του Ερντογάν, προκαταλαμβάνοντας τρόπων τινά το αποτέλεσμα, ενώ ο εκπρόσωπος του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, Ομέρ Τσελίκ, κατηγόρησε τον Ιμάμογλου ότι επιχείρησε να χειραγωγήσει τους συμπατριώτες του, με τις δηλώσεις που έκανε για άνετη επικράτηση του Κιλιτσντάρογλου.
Οπως και να’χει, φαίνεται ότι και τα δύο στρατόπεδα είχαν προετοιμάσει την… έγκαιρη αμφισβήτηση του αποτελέσματος για να επισκιάσουν τυχόν ανεπιθύμητο για αυτά αποτέλεσμα, βάζοντας έτσι πίεση και στο ανώτατο εκλογικό συμβούλιο. Απόρροια αυτού είναι να μη γνωρίζουμε πότε θα ανακοινωθούν τα τελικά αποτελέσματα, αν θα προκύψουν νέες ενστάσεις, αν θα ζητηθεί επανακαταμέτρηση και κατ’ επέκταση αν θα γίνουν αποδεκτά.
Γιατί σε διαφορετική περίπτωση, είναι πιθανό το σενάριο να δούμε διαδηλώσεις στους δρόμους, ενδεχομένως δε και συγκρούσεις, κάτι που ίσως αποφευχθεί, εφόσον οδηγούμαστε σε δεύτερο γύρο. Και αυτό γιατί ο δεύτερος γύρος θα μπορούσε να λειτουργήσει πρόσκαιρα ως βαλβίδα εκτόνωσης της έντασης και οι αντίπαλες πλευρές να δώσουν ραντεβού για τις 28 Μαΐου.
Βέβαια σε μία συνθήκη εκατέρωθεν αμφιβολιών για τις προθέσεις και τις μεθόδους που η κάθε πλευρά χρησιμοποιεί, γίνεται αντιληπτό ότι τις επόμενες δύο εβδομάδες θα μπορούσαμε να ζήσουμε σκηνές (σκληρού) ροκ στη γειτονική χώρα.
Αν πάντως επιβεβαιωθούν τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών, που οπωσδήποτε επηρεάζουν και τον δεύτερο γύρο των προεδρικών, τότε ο κυβερνητικός συνασπισμός, κυρίως χάρη στο κόμμα Ερντογάν, θα έχει πετύχει μία πολύ σημαντική και κατά ορισμένους ανέλπιστη νίκη.
Με διαφορά 10% από το ρεπουμπλικανικό κόμμα, πρόκειται για ένα μικρό θρίαμβο, κερδίζοντας 51 περιφέρειες έναντι 30. Αυτό δίνει μεγάλη ώθηση στον Ερντογάν ενόψει του δεύτερου γύρου, γιατί θα επικαλεστεί την ανάγκη για σταθερότητα, και δη σε συνθήκες οικονομικής κρίσης, και όχι για συγκατοίκηση κατά το γαλλικό πρότυπο, με ένα Κοινοβούλιο που δεν θα πρόσκειται στον πρόεδρο (άλλωστε η Τουρκία δεν έχει τέτοια πολιτική κουλτούρα).
Ασφαλώς, ελέγχοντας τον κρατικό μηχανισμό, όχι μόνο θα κινητοποιήσει περισσότερο κόσμο, αλλά εφόσον χρειαστεί θα χρησιμοποιήσει πρακτικές εκφοβισμού και επιπλέον παροχών/υποσχέσεων, για να κατοχυρώσει την επανεκλογή του.
Εδώ, επιτρέψτε μου να σημειώσω ότι σε τέτοιου τύπου καθεστώτα, οι εκλογές χρησιμοποιούνται σαν φύλλο συκής για να δείχνουν στοιχειωδώς δημοκρατικά αντανακλαστικά, ενώ στην πραγματικότητα αυτές δεν διεξάγονται επί ίσοις όροις, ούτε το διάστημα που προηγείται αυτών αποτελεί υπόδειγμα ισονομίας και ισοπολιτείας, με τις φυλακίσεις και διώξεις σε βάρος πολλών αντιπολιτευόμενων φωνών.
Και βέβαια κατά την προεκλογική εκστρατεία, ο έλεγχος των media αποτελεί ισχυρό στα χέρια του ηγέτη, εν προκειμένω του Ερντογάν.
Από εκεί και πέρα, στην αντιπολίτευση, η απογοήτευση για την επίδοση στις κοινοβουλευτικές εκλογές και την καθαρή ήττα Κιλιτσντάρογλου, θα μπει με δυσκολία κάτω από το χαλί μέχρι τις 28 Μαΐου, αλλά είναι περισσότερο αμφίβολο κατά πόσο θα διατηρήσει την ενότητα της σε περίπτωση απώλειας της προεδρίας.
Hδη η Ακσενέρ φέρεται να αντέδρασε έντονα μπροστά στη διαφαινόμενη απώλεια της προεδρίας. Άλλωστε, η συγκολλητική ουσία για τη συνεργασία μίας συμμαχίας με αποκλίνουσες απόψεις και ετερόκλητες ιδεολογίες ήταν η ανατροπή Ερντογάν και αν τελικά αυτή δεν επιτευχθεί θα ακολουθήσει γκρίνια και εσωστρέφεια, εξέλιξη που ο Ερντογάν δύναται να αξιοποιήσει για να προσεταιριστεί κόμματα ή έστω βουλευτές και να αυξήσει περαιτέρω την κοινοβουλευτική του πλειοψηφία και έτσι να βάλει τέλος στον συνασπισμό της αντιπολίτευσης. Μόνη (μικρή) ελπίδα να παραμείνει αρραγές το αντιπολιτευτικό μέτωπο είναι η προσδοκία αλλαγής των συσχετισμών μέσω των επικείμενων (σε εννέα μήνες) αυτοδιοικητικών εκλογών.
Κοντολογίς, με την προϋπόθεση ότι τα αποτελέσματα είναι σωστά, ο Ερντογάν, αγγίζοντας το 50% (με διαφορά 2+ εκατομμυρίων ψήφων) μπαίνει με σοβαρό προβάδισμα στον δεύτερο γύρο σε μια Τουρκία βαθύτατα διαιρεμένη και για τουλάχιστον τις επόμενες 15 μέρες παραλυμένη.
Μόνο αν οι ψηφοφόροι Ογάν και Ιντζέ στήριζαν μαζικά Κιλιτσντάρογλου θα είχε σοβαρές πιθανότητες ανατροπής ο τελευταίος. Η παράταση της αγωνίας, ωστόσο, δεν συνεπάγεται καλά νέα για την ήδη κλονισμένη τουρκική οικονομία, ενώ οι αγορές φαίνεται να προεξοφλούσαν νίκη του Κιλιτσντάρογλου και τώρα να πρέπει να κάνουν την αναγκαία προσαρμογή/διόρθωση στα ανορθόδοξα Erdoganomics. Εκτός (πλέον) συγκλονιστικού απροόπτου…
Ο κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων, καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος και αναλυτής διεθνών θεμάτων του Ant1.
