Eλιζαμπέτα Προβολέντο / The New York Times
Οι διαδηλωτές που συγκεντρώθηκαν σε ξερό παρτέρι της πιάτσα Βενέτσια στη Ρώμη προέρχονταν από συνοικίες σε όλη την πόλη. Ο στόχος τους ήταν κοινός: η διάσωση των επιβλητικών κουκουναριών (pinus pinea), που κοσμούν εδώ και αιώνες δρόμους και πλατείες. Τα εντυπωσιακά κωνοφόρα που θυμίζουν ομπρέλες, εξαφανίζονται, όμως, με ανησυχητικό ρυθμό.
Τα πεύκα-κουκουναριές έχουν εμπνεύσει συνθέτες και καλλιτέχνες των εικαστικών τεχνών από τα ρωμαϊκά χρόνια, με τα δέντρα να αποτελούν μέρος της ταυτότητας της Αιώνιας Πόλης. «Βρίσκονται στις καρδιές, στις φωτογραφίες και στις μνήμες όλων», λέει η Γιακόπα Στίνκελι, μέλος της επιτροπής διάσωσης. Τα δέντρα αντιμετωπίζουν τα τελευταία χρόνια μόλυνση από επίμονο έντομο εισβολέα, που διείσδυσε στην Ιταλία πριν από μία δεκαετία. Στα μάτια των κατοίκων της Ρώμης, όμως, η εξαφάνιση των πεύκων δεν οφείλεται μόνο στο παράσιτο, αλλά και στη συστηματική αδιαφορία και ανικανότητα των δημοτικών αρχών, η οποία αποδεικνύεται στην κακοδιαχείριση της αποκομιδής απορριμμάτων. Επικριτές της δημοτικής αρχής υπογραμμίζουν ότι οι κουκουναριές υπέστησαν βάρβαρο και αδιάκριτο κλάδεμα, ενώ άλλες εκριζώθηκαν την ώρα που η σωτηρία τους ήταν εφικτή. Παρότι ο δήμος δεν δημοσιοποίησε τον ακριβή αριθμό πεύκων, τα οποία ξυλεύθηκαν εξαιτίας του παρασίτου, ακτιβιστές υποστηρίζουν ότι τα τελευταία δύο χρόνια, οι Αρχές έκοψαν 4.000 δέντρα αδιαφορώντας στις συστάσεις γεωπόνων για τη σωτηρία τους.
Μαγευτική θέα προς την Αιώνια Πόλη από την Μπελβεντέρε Τέρας, στον Λόφο των Πεύκων. [Francesco Lastrucci/The New York Times]
Τον περασμένο μήνα, ο δήμος έκοψε μεγάλο αριθμό δέντρων στην πιάτσα Βενέτσια. Η δημοτική σύμβουλος Εύα Καμερίνο ζήτησε τα έγγραφα που πιστοποιούσαν ότι τα δέντρα δεν μπορούσαν να σωθούν. «Αυτό δεν μπορεί να περάσει έτσι», σημείωσε η Καμερίνο. Ο δήμος επέμεινε, από τη μεριά του, ότι οι αρμόδιες υπηρεσίες του είχαν κρίνει ότι οι κουκουναριές στην εμβληματική πλατεία της ιταλικής επανένωσης δεν επιδέχονταν θεραπεία. Η Ρώμη διαθέτει δεκάδες πάρκα και χώρους πρασίνου, η αρμόδια διεύθυνση, όμως, είναι υποστελεχωμένη, τόσο σε τεχνικό όσο και σε επιστημονικό επίπεδο. Πολλά έργα κηποποιίας έχουν ανατεθεί σε ιδιώτες εργολάβους, οι οποίοι δρουν ανεξέλεγκτα, σύμφωνα με τους ακτιβιστές.
Η μεσογειακή κουκουναριά είχε «τεράστια σημασία» για τη Ρώμη από την αρχαιότητα, εξηγεί ο Κάρλο Μπλάζι, καθηγητής Περιβαλλοντικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Σαπιέντσα της ιταλικής πρωτεύουσας. Τον Οκτώβριο, η ανεπίσημη εθνική ορχήστρα της Ιταλίας, η Εθνική Ακαδημία της Σάντα Σετσίλια, θα ανοίξει τον χειμερινό της κύκλο με τη συμφωνία του Οτορίνο Ρεσπίτζι «Πεύκα της Ρώμης». Για τους λάτρεις τους, οι κουκουναριές προσφέρουν σκιά, δεσμεύουν ατμοσφαιρικούς ρύπους, παράγουν νοστιμότατους καρπούς και ψύχουν την πόλη τους θερμούς μήνες. Το χαρακτηριστικό σχήμα τους «ταιριάζει τέλεια στην ομορφιά της Ρώμης», στους τρούλους και στις εκκλησίες της, λέει ο Μπλάζι. Το σκαθάρι parvirconis, προερχόμενο από τη Βόρεια Αμερική, εντοπίσθηκε για πρώτη φορά στη Νάπολη το 2014, προτού εξαπλωθεί γρήγορα σε όλη την ιταλική χερσόνησο.
Το σημείο από όπου εκριζώθηκαν προσφάτως πευκόδεντρα, που απειλούνταν από ένα είδος σκαθαριού. [Elisabetta Povoledo/The New York Times]
Σάρωσε τμήματα της μητροπολιτικής Ρώμης σαν τσουνάμι, σκοτώνοντας ολόκληρους πευκώνες και μεταμορφώνοντας τα αγαπημένα δέντρα σε νεκρά καφέ σκιάχτρα. Η πιο αποτελεσματική μέθοδος αντιμετώπισης της μόλυνσης αφορά την έγχυση ειδικού εντομοκτόνου στον κορμό, με στόχο την εξόντωση του θηλυκού σκαθαριού. Οπως και με τα εμβόλια, βέβαια, η θεραπεία απαιτεί δύο δόσεις, με τους επικριτές των δημοτικών μεθόδων να υποστηρίζουν ότι στα ασθενή δέντρα ουδέποτε χορηγήθηκε η αναγκαία αναμνηστική δόση.
Ερευνητές αναζητούν τώρα εναλλακτικές μεθόδους προστασίας των δέντρων, συνειδητοποιώντας ότι η δαπανηρή τακτική του εμβολιασμού δεν μπορεί «να αποτελέσει μόνιμη λύση», λέει ο Πίο Φεντέρικο Ρόβερσι, επικεφαλής εθνικού κέντρου προστασίας της χλωρίδας. «Δεν είναι δυνατόν να επιθυμούμε ένα μέλος, όπου οι κουκουναριές θα είναι συνδεδεμένες με ενδοφλέβιο ορό για τα επόμενα 100 χρόνια. Αυτό δεν είναι φυσικό, θα πρόκειται για νοσοκομείο, όχι για άλσος», τονίζει ο Ρόβερσι. Ερευνητές εξετάζουν τώρα την εισαγωγή φυσικού εχθρού του σκαθαριού από τη Βόρεια Αμερική, «εφόσον είναι αποτελεσματικό και δεν απειλεί τη βιοποικιλότητα της Ιταλίας», προσθέτει ο Ρόβερσι.
