Το ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία θα έπρεπε να λάβει ένα τέλος, και μάλιστα το συντομότερο δυνατόν, είναι πια – έπειτα από περίπου 130 εμπόλεμες ημέρες – κάτι παραπάνω από σαφές.
«Ο πόλεμος στην Ουκρανία σκοτώνει εκατοντάδες ανθρώπους καθημερινά», γράφει στην Washington Post ο Μάικλ Ο’ Χάνλον, επικεφαλής ερευνητής της Ινστιτούτου Brookings. «Επιδεινώνει την πείνα ανά την υφήλιο, ανεβάζει τις τιμές του φυσικού αερίου και τους ρυθμούς του πληθωρισμού, και παράλληλα διαμορφώνει ένα πεδίο κλιμάκωσης της έντασης μεταξύ Ρωσίας και Δύσης». Για όλους αυτούς τους λόγους, ο πόλεμος θα έπρεπε να λήξει, και μάλιστα το συντομότερο.
Πώς θα μπορούσε όμως να επιτευχθεί κάτι τέτοιο;
Οποιαδήποτε πρόοδος προς την κατεύθυνση της ειρήνευσης θα ξεκινούσε με μια κατάπαυση του πυρός, ίσως κάποια στιγμή αυτό το καλοκαίρι ή το ερχόμενο φθινόπωρο, με τις γραμμές επαφής μεταξύ των δύο πλευρών να παραμένουν, ωστόσο, περίπου στα ίδια σημεία στα οποία βρίσκονται σήμερα, όπως σημειώνει ο Μάικλ Ο’ Χάνλον.
Η Ρωσία θα διατηρούσε, με άλλα λόγια, τον έλεγχο του μεγαλύτερου μέρους των εδαφών που κατέχει σήμερα. Θα συνέχιζε, πιο συγκεκριμένα, να έχει υπό τον έλεγχό της μεγάλο μέρος της ανατολικής Ουκρανίας, τη χερσόνησο της Κριμαίας και τη χερσαία γέφυρα μεταξύ αυτών των δύο περιοχών.
Κίεβο και Μόσχα δεν θα μπορούσαν, σε ένα τέτοιο σενάριο, να καταλήξουν σε μια συμφωνία που θα ορίζει νέα – κοινώς αποδεκτά – μόνιμα σύνορα. Αντιθέτως, το Κίεβο και οι χώρες της Δύσης θα συνέχιζαν από την πλευρά τους να διαμηνύουν πως τα διαφιλονικούμενα εδάφη είναι στο σύνολό τους ουκρανικά. Και αυτό, με την ελπίδα ότι ένας μελλοντικός Ρώσος ηγέτης, διάδοχος του Βλαντιμίρ Πούτιν στην εξουσία, θα μπορούσε να ακολουθήσει διαφορετική πορεία και να επιστρέψει εδάφη στην Ουκρανία, ίσως κατά τη δεκαετία του 2030, όπως σημειώνει ο επικεφαλής ερευνητής του Ινστιτούτου Brookings στην ανάλυσή του για την Washington Post.
Μέχρι τότε, η Ρωσία θα παρέμενε σε κλοιό δυτικών κυρώσεων. Για να κρατήσει ωστόσο ανοιχτό ένα παραθυράκι συμφωνίας με την πλευρά του Βλαντιμίρ Πούτιν, η Δύση θα μπορούσε να στείλει σήμα προς τη ρωσική πλευρά ότι αυτές οι κυρώσεις δεν θα καθίσταντο σκληρότερες, ούτε ευρύτερες μετά την επίτευξη εκεχειρίας (και ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο, για παράδειγμα, οι εξαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη δεν θα έμπαιναν στο στόχαστρο).
Σε μια τέτοια περίπτωση ωστόσο, θα μπορούσε να αναπτυχθεί παράλληλα στα εδάφη της Ουκρανίας και μια διεθνής ειρηνευτική δύναμη παρατηρητών, με αποστολή την επίβλεψη/επιτήρηση των γραμμών κατάπαυσης του πυρός. Η παρουσία μιας τέτοιας διεθνούς δύναμης θα έκανε πιο δύσκολο για τον Πούτιν το να συνεχίσει την επίθεση (καθώς έτσι εκείνος θα έθετε σε κίνδυνο τις ζωές στρατιωτών από πολλές χώρες, ακόμα και αν οι ειρηνευτικές δυνάμεις δεν είχαν εντολή ή την ικανότητα να σταματήσουν μια ρωσική επίθεση).
Η Ουκρανία μπορεί να μην είναι έτοιμη να δεχτεί ένα τέτοιο σενάριο, όπως το προαναφερθέν, σήμερα πλην όμως το Κίεβο μπορεί κάλλιστα να αλλάξει γνώμη, όπως σημειώνει ο Μάικλ Ο’ Χάνλον, μετά από μερικές εβδομάδες ή μήνες έντονων μαχών και έπειτα από κάποιες πιθανώς μάταιες προσπάθειες ανακατάληψης ουκρανικών εδαφών που έχουν πια περιέλθει υπό τον έλεγχο των ρωσικών δυνάμεων.
Με μια κατάπαυση του πυρός σε ισχύ, Ουκρανία και Ρωσία θα μπορούσαν να ξεκινήσουν συνομιλίες για μια πιο διαρκή λύση. Κατά τη διάρκεια αυτών των διαπραγματεύσεων, η υλική υποστήριξη προς την Ουκρανία θα έπρεπε να συνεχιστεί και οι κυρώσεις προς τη Ρωσία θα έπρεπε να παραμείνουν σε ισχύ.
Ο Χένρι Κίσινγκερ προκάλεσε αντιδράσεις προσφάτως, όταν ανέφερε πως μια συμφωνία δεν θα μπορούσε παρά να συνοδεύεται από απώλειες εδαφών για την Ουκρανία.
Σύμφωνα με τον Μάικλ Ο’ Χάνλον ωστόσο, στο ίδιο πλαίσιο θα μπορούσαν να εξεταστούν και άλλες υπό-επιλογές.
Μια επιλογή θα μπορούσε να είναι, για παράδειγμα, να διεξαχθεί – έπειτα από χρόνια και από μια περίοδο αποκλιμάκωσης της έντασης – ένα δημοψήφισμα στις διαφιλονικούμενες περιοχές που θα κρίνει και το μελλοντικό καθεστώς της κυριαρχία τους. Οι επιλογές σε ένα τέτοιο δημοψήφισμα θα μπορούσαν να είναι τρεις: η παραμονή στην Ουκρανία, η ένταξη στη Ρωσική Ομοσπονδία και η ανεξαρτησία.
Σημειωτέον πως για να μπορεί να θεωρηθεί κοινά αποδεκτό, ένα τέτοιο δημοψήφισμα θα έπρεπε να λάβει χώρα υπό διεθνή επίβλεψη (international supervision), αναγνωρίζοντας δικαίωμα ψήφου σε όλους όσοι ζούσαν στο παρελθόν στις εν λόγω περιοχές αλλά αναγκάστηκαν να φύγουν λόγω του πολέμου.
Μια άλλη επιλογή θα ήταν να δημιουργηθούν υπό ιδιαίτερο διοικητικό καθεστώς αυτόνομες ζώνες σε περιοχές όπως είναι για παράδειγμα η Μαριούπολη, στα πρότυπα του μοντέλου που είχε εφαρμοστεί στην περιοχή Μπρτσκο (Brčko) της Βοσνίας μετά τη Συμφωνία του Ντέιτον.
Μια τρίτη επιλογή θα ήταν οι όποιες διευθετήσεις να μετατεθούν χρονικά για το μέλλον, στο πλαίσιο μιας προσέγγισης τύπου… βλέποντας και κάνοντας. Σε μια τέτοια περίπτωση, οι δύο πλευρές θα συμφωνούσαν ότι διαφωνούν. Η Ρωσία θα κρατούσε κάποιες εκτάσεις γης. Η Ουκρανία θα επέμενε ότι η γη είναι δική της. Και οι δυο τους θα μπορούσαν να προγραμματίσουν διαπραγματεύσεις για το μέλλον ώστε να επανεξετάσουν το θέμα.
Αναζητώντας ιστορικές αναλογίες, ο Μάικλ Ο’ Χάνλον σημειώνει πως οι δυτικοί δεν είχαν αναγνωρίσει τη σοβιετική προσάρτηση των κρατών της Βαλτικής, διατηρώντας μάλιστα αυτήν τους τη θέση για μισό αιώνα μέχρι που αυτά τα έθνη μπόρεσαν να λειτουργήσουν χωρίς τη Μόσχα μετά τον Ψυχρό Πόλεμο…
Με πληροφορίες από Washington Post
