Kathimerini.gr
Ο Ντόναλντ Τραμπ, λίγες μόλις ώρες μετά την ορκωμοσία του ως ο 47ος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, υπέγραψε σειρά εκτελεστικών διαταγμάτων, επιβεβαιώνοντας την πρόθεσή του να εφαρμόσει άμεσα κάποιες από τις πολιτικές που έχει υποσχεθεί.
Μεταξύ αυτών, περιλαμβάνονται η αποχώρηση από τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα, η ενίσχυση της πολιτικής κατά της παράνομης μετανάστευσης και η επιστροφή των ομοσπονδιακών υπαλλήλων στα γραφεία τους.
Τα εκτελεστικά διατάγματα αποτελούν ένα ισχυρό εργαλείο για τους προέδρους των ΗΠΑ, το οποίο βασίζεται στο Αρθρο ΙΙ του Συντάγματος.
Παρότι δεν απαιτούν έγκριση από το Κογκρέσο, υπάρχουν όρια στη χρήση τους, ενώ πολλές φορές είναι δυνατό να ανατραπούν ή να καθυστερήσουν μέσω νομικών οδών ή πολιτικών εμποδίων.
Τι είναι και πώς λειτουργούν;
Τα εκτελεστικά διατάγματα είναι επίσημες δηλώσεις του προέδρου που καθοδηγούν τις ομοσπονδιακές υπηρεσίες για την κατανομή πόρων και την εφαρμογή πολιτικών. Επιπλέον, μπορούν να εκδοθούν και προς τον στρατό, λόγω της ιδιότητας του προέδρου ως αρχιστράτηγου.
Ωστόσο, η ισχύς τους εξαρτάται από τη συνταγματική και νομική τους βάση.
Μπορούν να υλοποιηθούν άμεσα, όπως στην περίπτωση της προεδρικής χάρης που υπέγραψε ο Τραμπ για τους καταδικασθέντες στις ταραχές της 6ης Ιανουαρίου 2021, αλλά άλλες φορές απαιτούν χρόνο και συντονισμό για να τεθούν σε εφαρμογή.
Πώς μπορούν να ανατραπούν;
Μπορούν να ανατραπούν από τον επόμενο πρόεδρο, κάτι που αποτελεί συνήθη πρακτική. Για παράδειγμα, ο Τζο Μπάιντεν είχε ανατρέψει πολλές εντολές του Τραμπ κατά την πρώτη του θητεία, ενώ τώρα ο Τραμπ επαναφέρει ορισμένες από αυτές, όπως η αποχώρηση από τη Συμφωνία του Παρισιού.
Παρότι το Κογκρέσο δεν έχει άμεση εξουσία να ακυρώσει ένα εκτελεστικό διάταγμα, μπορεί να εμποδίσει την εφαρμογή του μέσω της άρνησης χρηματοδότησης ή της ψήφισης νομοθεσίας που περιορίζει τη δράση του.
Επιπλέον, οι εντολές μπορούν να αμφισβητηθούν δικαστικά, όπως συνέβη το 1952, όταν το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάσισε ότι ο Χάρι Τρούμαν δεν είχε την εξουσία να αναλάβει τον έλεγχο των χαλυβουργείων της χώρας, χωρίς έγκριση από το Κογκρέσο.
Ποιος έχει υπογράψει τα περισσότερα;
Ο Τραμπ υπέγραψε 220 εκτελεστικά διατάγματα κατά την πρώτη του θητεία, περισσότερα από τα 162 του Μπάιντεν, αλλά πολύ λιγότερα από τα 3.721 του Φραγκλίνου Ρούσβελτ, ο οποίος διaτέλεσε πρόεδρος για τέσσερις θητείες.
Νομικές και πολιτικές προκλήσεις
Ορισμένες από τις εντολές του Τραμπ, όπως η αναστολή της απαγόρευσης του TikTok για 75 ημέρες, αναμένεται να αντιμετωπίσουν νομικές προκλήσεις.
Παράλληλα, η πρόταση για τον τερματισμό της ιθαγένειας με γέννηση στις ΗΠΑ πιθανότατα θα συναντήσει αντίσταση τόσο στο Κογκρέσο όσο και στα δικαστήρια.
Η επιστροφή του Τραμπ στην εξουσία, με τον πλήρη έλεγχο του Λευκού Οίκου, της Βουλής και της Γερουσίας από τους Ρεπουμπλικανούς, του παρέχει σημαντική πολιτική ισχύ για την εφαρμογή της ατζέντας του.
Ωστόσο, η διατήρηση των αλλαγών που επιχειρεί εξαρτάται από τη δυνατότητά του να ξεπεράσει τα εμπόδια που θέτουν οι πολιτικοί του αντίπαλοι και το νομικό σύστημα.
Υπηκοότητα και δικαιώματα εργαζομένων
Η θητεία του Τραμπ ξεκίνησε με νομικές προκλήσεις από οργανώσεις πολιτικών και μεταναστευτικών δικαιωμάτων κατά εκτελεστικών διαταγμάτων που υπέγραψε την πρώτη του ημέρα στο αξίωμα.
Μεταξύ αυτών, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη διάταξη που στοχεύει στην ανατροπή της κτήσης υπηκοότητας λόγω γέννησης στις ΗΠΑ.
Οι πρώτες αγωγές κατατέθηκαν σε ομοσπονδιακά δικαστήρια της Μασαχουσέτης και του Νιου Χάμσαϊρ, ενώ αναμένονται και άλλες από γενικούς εισαγγελείς Δημοκρατικών πολιτειών όπως η Καλιφόρνια και το Κονέκτικατ.
Το εν λόγω διάταγμα του Τραμπ διατάζει τις ομοσπονδιακές υπηρεσίες να μην αναγνωρίζουν ως πολίτες τα παιδιά που γεννιούνται στις Ηνωμένες Πολιτείες από μητέρες που βρίσκονται στη χώρα παράνομα ή προσωρινά, εκτός εάν ο πατέρας τους είναι πολίτης ή νόμιμος μόνιμος κάτοικος.
Η Αμερικανική Ενωση Πολιτικών Ελευθεριών (ACLU) και άλλες οργανώσεις κατέθεσαν την πρώτη αγωγή στο Κονκόρντ του Νιου Χάμσαϊρ, ενώ λίγο αργότερα, οργανώσεις μεταναστών και μία έγκυος γυναίκα στη Μασαχουσέτη κατέθεσαν ανάλογη αγωγή στη Βοστώνη.
Οι αγωγές επικαλούνται την προστασία που προσφέρει η Ρήτρα Υπηκοότητας της 14ης Τροπολογίας του Συντάγματος, η οποία ορίζει ότι κάθε άτομο που γεννιέται στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι πολίτης της χώρας.
Οι ενάγοντες βασίζονται επίσης στην απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου του 1898 στην υπόθεση United States v. Wong Kim Ark, που κατοχύρωσε την υπηκοότητα για παιδιά που γεννιούνται από μη πολίτες στη χώρα.
Μεταξύ των εναγόντων είναι μια γυναίκα, γνωστή ως «O. Doe», κάτοικος Μασαχουσέτης με προσωρινό καθεστώς προστασίας (Temporary Protected Status – TPS).
Το TPS καλύπτει άτομα από χώρες που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές, συγκρούσεις ή άλλες κρίσεις, παρέχοντας προσωρινή προστασία σε περισσότερους από 1 εκατομμύριο ανθρώπους από 17 χώρες.
Εκτός από το θέμα της υπηκοότητας, αντιδράσεις έχουν προκύψει και για διατάγματα που αποδυναμώνουν τα δικαιώματα των ομοσπονδιακών υπαλλήλων. Η Εθνική Ενωση Ομοσπονδιακών Εργαζομένων (National Treasury Employees Union) κατέθεσε αγωγή κατά του διατάγματος που καθιστά ευκολότερη την απόλυση χιλιάδων υπαλλήλων.
Στο στόχαστρο και οι υπερεξουσίες του Ελον Μασκ
Αγωγές κατά του «DOGE»
Μέσα σε λίγα λεπτά από την ανάληψη των καθηκόντων του Τραμπ, κατατέθηκαν τρεις αγωγές σε ομοσπονδιακό δικαστήριο της Ουάσιγκτον, οι οποίες επιδιώκουν την παύση λειτουργίας του νεοσύστατου «υπουργείου Κυβερνητικής Αποτελεσματικότητας» (Department of Government Efficiency – DOGE), μέχρι να συμμορφωθεί με τους κανόνες διαφάνειας που διέπουν τους κυβερνητικούς συμβουλευτικούς φορείς.
Οι ενάγοντες υποστηρίζουν ότι το σχέδιο που ανακοίνωσε ο Τραμπ για την καταπολέμηση της κυβερνητικής σπατάλης παραβιάζει τον νόμο περί Ομοσπονδιακών Συμβουλευτικών Επιτροπών (Federal Advisory Committee Act – FACA).
Σύμφωνα με αυτούς, το DOGE δίνει σε ιδιώτες, όπως ο Ελον Μασκ, ρόλους στη διαδικασία λήψης κυβερνητικών αποφάσεων χωρίς την απαιτούμενη δημόσια πρόσβαση που προβλέπει η νομοθεσία.
Ο Τραμπ επέλεξε τον Μασκ ως επικεφαλής του υπουργείου, ενώ αρχικά συμμετείχε και ο Βιβέκ Ραμασουάμι. Ωστόσο, ο τελευταίος αποχώρησε από το έργο για να θέσει υποψηφιότητα για τη θέση του κυβερνήτη στο Οχάιο.
Παρόλο που ο πρόεδρος των ΗΠΑ δεν έχει την εξουσία να δημιουργεί κυβερνητικά τμήματα χωρίς την έγκριση του Κογκρέσου, ο Τραμπ φαίνεται αποφασισμένος. Στην ομιλία του μετά την ορκωμοσία του, αναφέρθηκε στο DOGE ως βασικό εργαλείο για την αναμόρφωση της κυβέρνησης, ενώ άτομα του περιβάλλοντός του δήλωσαν ότι σχεδιάζει να εκδώσει εκτελεστικό διάταγμα για την επισημοποίηση της λειτουργίας του.
Οι αγωγές, που κατατέθηκαν από οργανισμούς όπως το Public Citizen, το State Democracy Defenders Fund και το Citizens for Responsibility and Ethics in Washington, υποστηρίζουν ότι το DOGE παραβιάζει τη FACA. Ο νόμος αυτός σχεδιάστηκε για να αποτρέπει την προώθηση ιδιωτικών συμφερόντων στη λήψη κυβερνητικών αποφάσεων.
Μια τέταρτη αγωγή από το Center for Biological Diversity ζητά τη δημοσιοποίηση όλων των αρχείων που σχετίζονται με το DOGE από το Γραφείο Διαχείρισης και Προϋπολογισμού των ΗΠΑ.
Οι ενάγοντες επισημαίνουν ότι η έλλειψη διαφάνειας θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια εμπιστοσύνη και ενισχύει τις ανησυχίες για συγκρούσεις συμφερόντων.
Με πληροφορίες από τη Washington Post, το Reuters και το Politico
