Γιώργος Σκαφιδάς
Υπάρχουν εξελίξεις που τείνουν να απουσιάζουν από τη διεθνή ειδησεογραφία ή να περνούν στα ψιλά. Εξελίξεις που, ακόμη κι όταν παρουσιαστούν στη ροή του news feed, δεν προκαλούν το ενδιαφέρον των πολλών, ενδεχομένως επειδή τα ονόματα στα οποία εκείνες αναφέρονται είναι άγνωστα ή γεωγραφικώς μακρινά.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία ήταν (και είναι) η μεγαλύτερη είδηση τους τελευταίους 15 μήνες διεθνώς. Οι πρωταγωνιστές του, Πούτιν και Ζελένσκι, επανεμφανίζονται εδώ και μήνες στα news feeds με συχνότητα… πυροβόλου.
Κι όμως, ο πόλεμος στην Ουκρανία μπορεί να ήταν – δικαίως – κορυφαία είδηση πέρυσι διεθνώς λόγω των εμπλεκομένων σε αυτόν δυνάμεων, της γεωγραφική τους θέσης, της ισχύος τους και του ρόλου που εκείνες διαδραματίζουν (στρατιωτικά, εμπορικά, ενεργειακά, διπλωματικά) στη διεθνή σκηνή, πλην όμως δεν ήταν ο πλέον πολύνεκρος πόλεμος του 2022.
«Ο πιο θανατηφόρος πόλεμος στον κόσμο πέρυσι δεν ήταν στην Ουκρανία», έγραφε ο Economist τον περασμένο Απρίλιο, με το βλέμμα στραμμένο στη χρονιά που πέρασε. «Ο πιο αιματηρός πόλεμος στον κόσμο πέρυσι δεν ήταν στην Ουκρανία αλλά στην Αιθιοπία», ανέφερε, στοιχειωθετώντας το σχετικό θέμα, η Κόμφορτ Ερο, επικεφαλής της δεξαμενής σκέψης Crisis Group.
Ο πόλεμος στο Τιγκράι της βόρειας Αιθιοπίας, κοντά στα σύνορα της χώρας με την Ερυθραία και το Σουδάν, ξέσπασε το φθινόπωρο του 2020 και ήταν εμφύλιος. «Το δεύτερο πιο πολυπληθές κράτος στην Αφρική, η Αιθιοπία, δοκιμάζεται και πάλι από μια εμφύλια σύρραξη», έγραφε η «Κ» τον Νοέμβριο εκείνης της χρονιάς.
Δύο χρόνια μετά, τον Νοέμβριο του 2022, οι αντιμαχόμενες πλευρές θα κατέληγαν σε μια εύθραυστη συμφωνία για εκεχειρία. Ο εν λόγω πόλεμος εκτιμάται ωστόσο ότι άφησε πίσω του εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς, στην πλειονότητά τους μάλιστα αμάχους (ενδεχομένως περισσότερους από 600.000 ή ακόμη και 800.000, σύμφωνα με όσα είχε δηλώσει ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Ζοζέπ Μπορέλ τον περασμένο Δεκέμβριο) και εκατομμύρια εκτοπισμένους. «Ο ξεχασμένος πόλεμος της Αιθιοπίας, με τους περίπου 600.000 νεκρούς αμάχους, είναι ο πιο θανατηφόρος του 21ου αιώνα», έγραφε η ισπανική El Pais τον περασμένο Ιανουάριο.
Ποιες είναι, όμως, οι άλλες πολύνεκρες συγκρούσεις του 21ου αιώνα; Μεταξύ αυτών, βρίσκει κανείς συρράξεις γνωστές στο ευρύ δυτικό κοινό (βλ. Αφγανιστάν, Ιράκ, Συρία, Ουκρανία) αλλά παράλληλα και άλλες – λιγότερο ή περισσότερο – ξεχασμένες (Υεμένη, Κονγκό, Νταρφούρ, Νιγηρία, Μάλι, Σουδάν, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία).
Ο πόλεμος με τους περισσότερους νεκρούς μετά τον Β΄ Παγκόσμιο εξακολουθεί, ακόμη και σήμερα, να είναι ο Δεύτερος Πόλεμος του Κονγκό (1998 – 2003) με τους πάνω από 5 εκατομμύρια (σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις) νεκρούς. Ο μέσος δυτικός αναγνώστης το πιο πιθανό είναι, ωστόσο, ότι δεν θυμάται καν ότι υπήρξε μια τέτοια σύγκρουση προ 20ετίας.
(AP Photo/Joseph Kay)
«Το 2013, όταν ταξίδεψα ως δημοσιογράφος στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου», γράφει ο Ινδός δημοσιογράφος Αντζάν Σουνταράμ σε άρθρο του για το περιοδικό Foreign Policy, «ανακάλυψα σφαγές που ήταν άγνωστες ακόμη και σε απόσταση 5 χλμ. από το σημείο όπου είχαν διαπραχθεί». «Όπως αποδείχθηκε», συνεχίζει ο Σουνταράμ, «αφού σκότωσαν εκατοντάδες αμάχους που υπήρχαν υποψίες ότι βοηθούσαν αντάρτες στα δυτικά της χώρας, οι στρατιώτες κατέστρεψαν τις κεραίες του ραδιοφώνου για να μην κυκλοφορήσουν τα νέα. Ο κόσμος, φοβούμενος αντίποινα, δεν τολμούσε να μιλήσει για τις δολοφονίες. Για μήνες, αυτές οι σφαγές δεν είχαν καταγραφεί…»
Το ενδιαφέρον των μεγάλων δυτικών ΜΜΕ για όσα συμβαίνουν στις διάφορες «απομακρυσμένες» γωνιές της υφηλίου ποικίλει ανάλογα με την περίοδο. Ακόμη και όταν εκδηλώνεται, δε, συνήθως είναι χρονικά και θεματικά περιορισμένο. Πολλοί δυτικοί ανταποκριτές σπεύδουν την ίδια περίοδο στο ίδιο σημείο, για να στείλουν από εκεί παρόμοιες ειδήσεις, προτού φύγουν από εκεί όλοι μαζί, όπως ήρθαν.
Πρόσφατο παράδειγμα: η περίπτωση του εμφυλίου στο Σουδάν που εισέβαλε ξαφνικά στο επίκεντρο της διεθνούς ειδησεογραφίας προτού εξαφανιστεί και πάλι.
Αλλά και τα μη-δυτικά ΜΜΕ του επονομαζόμενου Παγκοσμίου Νότου, συχνά δεν καλύπτουν επαρκώς ούτε διεθνοποιούν όσα συμβαίνουν στην ευρύτερη γειτονιά τους.
Σε κάθε περίπτωση, το γεγονός παραμένει: Ο πιο πολύνεκρος πόλεμος στον κόσμο πέρυσι δεν ήταν ο πόλεμος στην Ουκρανία.
