Γράφει ο Γιάννης Παλαιολόγος
Αν μη τι άλλο, όσοι παρακολουθούμε τις εξελίξεις στην Αμερική δεν θα βαρεθούμε: ο Ντόναλντ Τραμπ, καταδικασμένος για πολλαπλά κακουργήματα, κατηγορούμενος για ακόμα περισσότερα, ηττημένος των εκλογών του 2020, ατιμασμένος υποκινητής της απόπειρας ανατροπής της ήττας αυτής και πολιτικά εκτεθειμένος μετά την κακή επίδοση των Ρεπουμπλικανών στις ενδιάμεσες εκλογές του 2022, δείχνει να κερδίζει και τις επτά αμφίρροπες πολιτείες, καθώς και (για πρώτη φορά) τη λαϊκή ψήφο, και να επιστρέφει θριαμβευτικά στον Λευκό Οίκο.
Οι ημέρες που έρχονται θα είναι τρικυμιώδεις. Οπως αρέσκεται να λέει ο ίδιος ο νέος πρόεδρος: «Κανείς δεν έχει ξαναδεί κάτι σαν κι αυτό».
Αξίζει να σταθούμε για λίγο στο μέγεθος του τι συνέβη: ο Τραμπ δεν ήταν προσεκτικός και ισορροπημένος στην προεκλογική του ρητορική. Μιλούσε για τις Ηνωμένες Πολιτείες ως χώρα «υπό κατοχή» από τους παράνομους (και όχι μόνο) μετανάστες και υποσχέθηκε να προχωρήσει σε ένα μαζικής κλίμακας πρόγραμμα απελάσεων, το οποίο –στον βαθμό που θα μπορέσει να το υλοποιήσει– θα κοστίσει δισεκατομμύρια και θα προκαλέσει τεράστια αναταραχή στην αμερικανική ζωή. Μιλούσε για τον «εσωτερικό εχθρό» και την ανάγκη να εξουδετερωθεί, αν κριθεί απαραίτητο με τη χρήση των ενόπλων δυνάμεων. Μία καλή ευκαιρία για κάτι τέτοιο, ενδεχομένως, θα προκύψει αν κάποια πόλη υπό τον έλεγχο των Δημοκρατικών αρνηθεί να συνεργαστεί με τις ομοσπονδιακές αρχές στο πρόγραμμα απελάσεων. Και έχει καταστήσει σαφή την πρόθεσή του να ποδοπατήσει θεσμικούς περιορισμούς και να εργαλειοποιήσει τις διωκτικές αρχές για να κυνηγήσει τους πολιτικούς τους αντιπάλους. Απελευθερωμένος από στελέχη του παλαιού ρεπουμπλικανικού κατεστημένου και διψασμένος για εκδίκηση για τις πολιτικές –όπως τις αντιλαμβάνεται– διώξεις εναντίον του, ο νέος πρόεδρος θα θέσει την αμερικανική δημοκρατία υπό μία πρωτοφανή δοκιμασία.
Στο διεθνές μέτωπο, οι συνέπειες πιθανότατα θα είναι εξίσου ανατρεπτικές. Ο Τραμπ, που δήλωσε πρόσφατα ότι οι σύμμαχοι των ΗΠΑ είναι χειρότεροι από τους αντιπάλους τους, δεν έχει κρύψει την αντιπάθειά του για το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. Ακόμα και χωρίς την επίσημη αποχώρηση της Ουάσιγκτον από τη Βορειοατλαντική Συμμαχία (που απαιτεί τη συναίνεση των 2/3 της Γερουσίας ή νόμο του Κογκρέσου), η δέσμευση των ΗΠΑ στο άρθρο 5 περί συλλογικής άμυνας πρέπει να θεωρείται κενό γράμμα. Στην Ευρώπη, όπου η ακροδεξιά ήδη έχει ενισχυθεί σημαντικά, αρκετοί αναμένεται να ακολουθήσουν έναν ενδυναμωμένο Βίκτορ Ορμπαν σε μία εκστρατεία υπονόμευσης της Ε.Ε. και αναζήτησης προνομιακών σχέσεων με τη νέα αμερικανική κυβέρνηση.
Στην Ουκρανία, που ούτως ή άλλως αντιμετωπίζει ασφυκτικές πιέσεις από τους Ρώσους εισβολείς, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι θα πρέπει να προετοιμάζεται για το τέλος της αμερικανικής βοήθειας και μία επώδυνη συνθηκολόγηση. Η εξέλιξη αυτή θα ανοίξει την όρεξη του Πούτιν και περαιτέρω στρατιωτικές περιπέτειες προς δυσμάς, στις ανατολικές χώρες μίας Ευρώπης ζαλισμένης, διχασμένης και στρατιωτικά παντελώς απροετοίμαστης. Μεσοπρόθεσμα, η απόσυρση της αμερικανικής ομπρέλας ασφαλείας θα οδηγήσει πολλά μέλη της δυτικής συμμαχίας να αναζητήσουν άλλους τρόπους να θωρακιστούν – όπως την ανάπτυξη πυρηνικού οπλοστασίου.
Παράλληλα, αν ο Τραμπ επιμείνει στην προεκλογική του υπόσχεση για επιβολή δασμών σε όλες τις εισαγωγές, το πλήγμα για την ευρωπαϊκή οικονομία θα είναι σφοδρό. Και αν –όπως αναμένεται– παγώσει και πάλι την πράσινη μετάβαση εντός των ΗΠΑ και τη συμμετοχή της χώρας του στην κοινή παγκόσμια προσπάθεια για αναχαίτιση της κλιματικής αλλαγής, οι συνέπειες για τον πλανήτη θα είναι ανυπολόγιστες.
Η Αμερική, με όλα της τα σφάλματα, ακόμα και τα εγκλήματα, ήταν για 3/4 του αιώνα ο πεφωτισμένος ηγεμόνας στη διεθνή σκηνή, χρηματοδοτώντας την ανοικοδόμηση των εχθρών της μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, υποστηρίζοντας την επιβολή κανόνων που επέτρεψαν την άνθηση της παγκόσμιας οικονομίας, περιορίζοντας την επέκταση του κομμουνισμού και δρώντας ως αμυντική ασπίδα για τις απανταχού δημοκρατίες. Το 2024, εξαντλημένοι από την αποστολή αυτή, διχασμένοι εξαιτίας των διευρυμένων ανισοτήτων και των συγκρούσεων για θέματα όπως η άμβλωση και η οπλοκατοχή, οι Αμερικανοί ψήφισαν υπέρ ενός αυταρχικού πειράματος στο εσωτερικό και ενός ιδιότυπου γεωπολιτικού απομονωτισμού.
