Kathimerini.gr
Βασίλης Κωστούλας
Ο Λεβί, διαπραγματευτής του Τελ Αβίβ στην Τάμπα υπό τον Εχούντ Μπάρακ και στο Οσλο Β΄ υπό τον Γιτζάκ Ράμπιν, υπογραμμίζει ότι τα γεγονότα που πλαισίωσαν την αντιπαράθεση του Ισραήλ με την Τεχεράνη άνοιξαν τον δρόμο για μια χερσαία επιχείρηση στη Ράφα.
Τονίζει, δε, ότι η απόκρουση της ιρανικής επίθεσης αποκάλυψε την εξάρτηση του Ισραήλ από τις ΗΠΑ και τους υπόλοιπους συμμάχους του, θέτοντας συγχρόνως επιχειρησιακής φύσεως ερωτήματα για ένα επόμενο χτύπημα από την Τεχεράνη: «Η εμπειρία στην Ουκρανία δείχνει ότι ένα αρχικό ποσοστό αναχαίτισης drones και βλημάτων άνω του 80% –όπως το είδαμε απέναντι στο Ιράν– είναι ένα υψηλό σημείο το οποίο θα μειωνόταν αν τα πλήγματα συνεχίζονταν για μια εκτεταμένη χρονική περίοδο».
Σε κάθε περίπτωση, πιστεύει ακράδαντα ότι «ο Νετανιάχου δεν βιάζεται» και είναι έτοιμος για έναν μακροχρόνιο πόλεμο στη Μέση Ανατολή.
Με την επίθεση στη Δαμασκό, η οποία προκάλεσε την απάντηση του Ιράν και την ανταπάντηση του Ισραήλ, η κυβέρνηση Νετανιάχου φάνηκε να επιδιώκει κλιμάκωση της αντιπαράθεσης με την Τεχεράνη. Ποια είναι τώρα η στρατηγική της πολιτικής ηγεσίας του Ισραήλ;
Σε όλα τα χρόνια της πρωθυπουργίας του ο Νετανιάχου έχει βάλει το Ιράν στο επίκεντρο. Έχει επιχειρήσει να παρασύρει τις ΗΠΑ σε μια πιο συγκρουσιακή στάση με την Τεχεράνη. Κατά τα φαινόμενα, απώτερος στόχος του είναι να εμπλέξει στρατιωτικά την Ουάσιγκτον και να αποφύγει την πρόοδο διά της διπλωματικής οδού – για παράδειγμα, τορπιλίζοντας την JCPOA (σ.σ. συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν). Οι ΗΠΑ από την πλευρά τους έχουν δώσει προτεραιότητα στην αποφυγή μιας ευρύτερης περιφερειακής ανάφλεξης στην οποία θα μπορούσαν να συρθούν – εξ ου και πιέζουν το Ισραήλ να μην ξεκινήσει ένα πλήρες δεύτερο μέτωπο κατά της Χεζμπολάχ στον Λίβανο.
Οι αρχικές κραυγές για μια δυσανάλογη απάντηση κατά του Ιράν έδωσαν τη θέση τους σε μια κάποια ανακούφιση όταν το Ισραήλ επέλεξε να ενεργήσει με σύνεση. Η προσωπική πολιτική θέση του Νετανιάχου μπορεί να κέρδισε από την κρίση, υπό την έννοια ότι επιβεβαίωσε ξανά τον εαυτό του ως έμπειρο ενήλικο, όταν οι σύμμαχοι στα δεξιά και στο κέντρο (Μπεν-Γκβιρ, Σμότριχ και Γκαντζ) ορέγονταν μεγαλύτερα «πυροτεχνήματα». Από την 7η Οκτωβρίου, ο Νετανιάχου έχει αποδείξει ότι δεν βιάζεται – είτε στη Γάζα είτε ευρύτερα στην περιοχή. Το ενδιαφέρον του είναι ένας μακροχρόνιος πόλεμος, επομένως είναι χρήσιμο να έχει την επιλογή της ημιτελούς δουλειάς με το Ιράν στην πίσω τσέπη του. Ηταν επίσης μια απόσπαση της προσοχής από τη φρίκη της Γάζας, τουλάχιστον για μερικές εβδομάδες.
Ισραηλινές πηγές φαίνεται να συναινούν στην εκτίμηση ότι το Ισραήλ δεν περίμενε να ήταν σημείο μεγάλης κλιμάκωσης το χτύπημα στην πρεσβεία της Δαμασκού την 1η Απριλίου – ακόμη μία αποτυχία της υπηρεσίας πληροφοριών. Και παρότι τέθηκαν σε κίνδυνο οι δυνάμεις τους, οι ΗΠΑ δεν είχαν ενημερωθεί επαρκώς. Οι επακόλουθες προσπάθειες υπό την ηγεσία των ΗΠΑ για την αποφυγή μιας μεγάλης κλιμάκωσης έχουν αποδειχθεί μέχρι στιγμής επιτυχείς – η επίθεση με drones και πυραύλους του Ιράν στις 14 Απριλίου και το μίνι χτύπημα του Ισραήλ στην περιοχή του Ισφαχάν στις 19 Απριλίου ακολούθησαν ουσιαστικά ένα εγχειρίδιο αποκλιμάκωσης. Ωστόσο, παρά τη συγκεκριμένη τακτική επιτυχία, η ευρύτερη πολιτική των ΗΠΑ ενθαρρύνει μια επικίνδυνη προσέγγιση μηδενικού αθροίσματος, αποκλείει μια αρχιτεκτονική ασφάλειας χωρίς αποκλεισμούς, και δίνει στο Ισραήλ τεράστιο περιθώριο να «στριμώξει» και να «παγιδεύσει» την Ουάσιγκτον.
Από την άλλη πλευρά, κι αυτή είναι μια σημαντική παράμετρος, δύο βασικοί ισχυρισμοί του Νετανιάχου δέχθηκαν πλήγμα:
• Πρώτον, διεμήνυε ότι το Ισραήλ μπορούσε «να υπερασπιστεί τον εαυτό του». Αποκαλύφθηκε όμως η εξάρτηση του Ισραήλ από τις ΗΠΑ και τους υπόλοιπους συμμάχους του.
• Δεύτερον, οι ΗΠΑ απέδειξαν ότι το Ισραήλ μπορούσε να επηρεαστεί και να αποτραπεί από πιο επιθετικές ενέργειες. Δεν είναι ότι η Αμερική δεν μπορεί να αποτρέψει την υπερβολική καταστροφή του Ισραήλ στη Γάζα. Απλώς επιλέγει να μην το κάνει.
Ομως, παρά το γεγονός ότι απέφυγαν να παρασυρθούν στον πόλεμο, κατά τη διάρκεια των τριών εβδομάδων της κρίσης στον μήνα που αφήνουμε πίσω μας, οι σαμπάνιες στην Ουάσιγκτον θα πρέπει να παραμείνουν στον πάγο. Ο τρόπος με τον οποίον οι ΗΠΑ διαχειρίζονται το Ισραήλ και την περιοχή είναι η αιτία που μας οδήγησε στον γκρεμό της καταστροφής. Δεν θα πρέπει να υποτιμάται η ικανότητα του Ισραήλ να στριμώξει τις ΗΠΑ. Ο Νετανιάχου δεν βιάζεται. Οσο συνεχίζεται η καταστροφή του Ισραήλ στη Γάζα, η περιοχή θα παραμένει σε «αναμμένα κάρβουνα» και η Γάζα δεν θα δείχνει σημάδια τερματισμού του πολέμου.
Τι σημαίνουν τα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων για τις σχέσεις της Δύσης με το Ιράν;
Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις για τη σαφή προτίμηση του Ιράν να αποφύγει την άμεση ανάμειξη και έναν περιφερειακό πόλεμο. Οταν στρατιωτικό προσωπικό των ΗΠΑ σκοτώθηκε από ιρακινή πολιτοφυλακή σε φυλάκιο της Ιορδανίας τον Ιανουάριο του 2024, υπήρξε μια ταχεία αποκλιμάκωση. Υπήρξε μια συναίνεση –που περιλαμβάνει τις περισσότερες δυτικές και περιφερειακές πηγές– ότι ο απρόβλεπτος παίκτης που θα μπορούσε να οδηγήσει στην κλιμάκωση ήταν το Ισραήλ του Νετανιάχου.
Ουδείς μπορεί να ισχυριστεί ότι το Ιράν κέρδισε νέους φίλους κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου έντασης. Η Τεχεράνη ωστόσο έδειξε και πάλι στους δυτικούς συνομιλητές ότι είναι ένας λογικός παράγοντας. Πολλά ευρωπαϊκά κανάλια προς το Ιράν ενεργοποιήθηκαν εκ νέου μετά από μακρά παύση –συμπεριλαμβανομένων των υπουργών Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γερμανίας– και τα υπάρχοντα περιφερειακά κανάλια εντατικοποιήθηκαν.
Τι έχετε να παρατηρήσετε σε σχέση με τον ρόλο των αραβικών χωρών στην αντιπαράθεση του Ισραήλ με το Ιράν;
Το Ισραήλ και οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να καυχηθούν ότι μια περιφερειακή συμμαχία με αραβικά κράτη ενεργοποιήθηκε προκειμένου να αναχαιτίσει τα drones και τους πυραύλους του Ιράν στις 14 Απριλίου. Ομως τα πραγματικά αραβικά μέλη του εν λόγω συνασπισμού επιθυμούσαν απελπισμένα να μην κατονομαστούν ή θεωρηθούν συνένοχοι, με την ηγεσία της Ιορδανίας να προβαίνει σε ρητορικά ακροβατικά ώστε να αποστασιοποιηθεί από τις υποδείξεις ότι υπερασπιζόταν το Ισραήλ, αντιμέτωπη με σκληρή δημόσια αντίδραση.
Ταυτόχρονα, τα αραβικά κράτη βλέπουν πώς το Ισραήλ μπορεί να τους παρασύρει σε επικίνδυνα σενάρια που δεν είναι δικής τους έμπνευσης ή επιθυμίας – αντιμετωπίζουν δημόσια αντίδραση, δεδομένης της συντριπτικής αποστροφής για όσα πράττει το Ισραήλ στη Γάζα, συμπεριλαμβανομένου του θυμού για τις συμμαχίες τους με τις ΗΠΑ, και έχουν δει πώς οι δικές τους προσπάθειες για περιφερειακή αποκλιμάκωση με το Ιράν έχουν ανατραπεί από το Ισραήλ.
Tι να περιμένουμε από εδώ και στο εξής;
Οι δολοφονίες Παλαιστινίων και η επιδείνωση των συνθηκών για όσους επιβιώνουν δεν σταμάτησαν ούτε στιγμή. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η απόσπαση της προσοχής από το Ιράν και η πίεση στο Ισραήλ με στόχο μια μετρημένη απάντηση στην Τεχεράνη έχουν ανοίξει τον δρόμο για μια χερσαία επιχείρηση στη Ράφα. Ο Νετανιάχου σε κανένα στάδιο δεν υποστήριξε ότι είχε μεταπειστεί σε σχέση με την είσοδο του ισραηλινού στρατού στη Ράφα. Και πάλι, δεν βιάστηκε. Το Ισραήλ έχει άλλωστε να κινητοποιήσει τις δυνάμεις του για μια τέτοια επιχείρηση – η οποία φαίνεται τώρα να βρίσκεται ενόψει. Ο ευρύτερος πόλεμος εξακολουθεί να κρέμεται από μια κλωστή. Ο Νετανιάχου είναι πιθανώς διατεθειμένος να δώσει στους Ισραηλινούς μια σχετικά ήρεμη γιορτή του Πάσχα. Ωστόσο οι ενέργειες του Ισραήλ απέναντι στη Χεζμπολάχ στον Λίβανο παραμένουν ένα δίλημμα για τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων στο Τελ Αβίβ.
Στο μέτωπο του Ιράν, μετά τις 14 Απριλίου, τίθενται πλέον ερωτήματα σχετικά με το πώς η άμυνα του Ισραήλ και των συμμάχων του θα μπορούσε να ανταποκριθεί σε ένα πολύ μεγαλύτερο σμήνος drones και πυραύλων, ειδικά εάν αυτά συνεχίζονταν για μια εκτεταμένη χρονική περίοδο. Η εμπειρία στην Ουκρανία δείχνει ότι ένα αρχικό ποσοστό αναχαίτισης drones και βλημάτων άνω του 80% –όπως το είδαμε απέναντι στο Ιράν– είναι ένα υψηλό σημείο το οποίο θα μειωνόταν με την πάροδο του χρόνου. Υπάρχει δε μια παγκόσμια έλλειψη πυραύλων αναχαίτισης, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που χρησιμοποιούνται στα συστήματα αεράμυνας Patriot και Arrow – μπορεί να χρειαστούν έως και δύο χρόνια για την κατασκευή τους και είναι απαγορευτικά ακριβοί. Και ο αντίκτυπος που θα είχε ένας ευρύτερος πόλεμος στην Ιορδανία –καθώς και σε ακυβέρνητους, χαοτικούς χώρους στη Συρία και στον Λίβανο– θα πρέπει να οδηγεί σε μια παύση για περισυλλογή.
