Γιώργος Σκαφιδάς
Ήταν αρχές Απριλίου του 1997 όταν ο Ρεπουμπλικάνος τότε πρόεδρος της αμερικανικής Βουλής των Αντιπροσώπων, Νιουτ Γκίνγκριτς, επισκέφθηκε την Ταϊβάν, με το Πεκίνο να αντιδρά μεν αλλά τελικώς να «καταπίνει τον θυμό του» και το εν λόγω ταξίδι στην πορεία να «επισκιάζεται» από άλλες πρακτικά σημαντικότερες εξελίξεις, όπως ήταν για παράδειγμα η ένταξη της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου το 2001.
Σχεδόν 25 χρόνια έπειτα από εκείνον τον Απρίλιο του 1997, το αυτοδιοικούμενο νησί της Ταϊβάν ξεπροβάλλει εκ νέου ως «αγκάθι» στις σχέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών με την Κίνα, με φόντο πια την «επαπειλούμενη» επίσκεψη ενός άλλου Αμερικανού αξιωματούχου στην Ταϊπέι.
Η 82χρονη νυν πρόεδρος της αμερικανικής Βουλής των Αντιπροσώπων, Νάνσι Πελόζι, βρίσκεται από σήμερα (1η Αυγούστου) σε περιοδεία στην Ασία. Βάσει του προγράμματος που είχε δώσει στη δημοσιότητα το ίδιο το γραφείο της, η εξέχουσα πολιτικός του Δημοκρατικού κόμματος είναι προγραμματισμένο να επισκεφθεί τη Σιγκαπούρη, τη Μαλαισία, τη Νότια Κορέα και την Ιαπωνία.
Ανεπισήμως ωστόσο, «πηγές» θέλουν την Πελόζι να πραγματοποιεί αιφνιδιαστική επίσκεψη στην Ταϊβάν την Τρίτη (2 Αυγούστου) ή την Τετάρτη (3 Αυγούστου). Κατά κάποιους, η 82χρονη Αμερικανίδα θα μπορούσε ενδεχομένως ακόμη και να περάσει το βράδυ της Τρίτης προς Τετάρτη στην Ταϊπέι.
Το ενδεχόμενο μιας τέτοιας επίσκεψης συζητιέται εδώ και καιρό, ρίχνοντας δυσοίωνες σκιές πάνω τους σινοαμερικανικούς δεσμούς, που άλλωστε ήδη δοκιμάζονται στο πλαίσιο ενός οξυνόμενου σινοαμερικανικού ανταγωνισμού.
Το εν λόγω «αγκάθι» έπεσε στο τραπέζι και κατά την πολύωρη τηλεφωνική συνομιλία που είχαν στις 28 Ιουλίου οι κ.κ. Τζο Μπάιντεν και Σι Τζινπίνγκ, με τον Κινέζο ηγέτη να προειδοποιεί μάλιστα την αμερικανική πλευρά πως «όσοι παίζουν με τη φωτιά, καίγονται» και «πεθαίνουν στις φλόγες».
Το Πεκίνο έχει από την πλευρά του διαμηνύσει πως πρόκειται να αντιδράσει στην ενδεχόμενη επίσκεψη ενός τόσο υψηλόβαθμου Αμερικανού αξιωματούχου στην Ταϊβάν. Σημειωτέων πως η Νάνσι Πελόζι, ως πρόεδρος της Βουλής, βρίσκεται στην κορυφή της αμερικανικής ιεραρχίας, πίσω μόνο από τον πρόεδρο Μπάιντεν και την αντιπρόεδρο Κ. Χάρις.
Για τους Κινέζους, μια τέτοια επίσκεψη ερμηνεύεται ως έμπρακτη απομάκρυνση της Ουάσιγκτον από κάθε έννοια σεβασμού της «one China policy» (της πολιτικής δηλαδή της «μίας Κίνας» που αναγνωρίζει ως κράτος μόνο τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας και όχι την Ταϊβάν). Ως εκ τούτου, μια τέτοια επίσκεψη αποτελεί κόκκινη γραμμή που δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να παραβιαστεί, πολύ δε περισσότερο στην τρέχουσα συγκυρία: λίγους μήνες δηλαδή πριν από την «ιστορική» τρίτη πενταετή επανεκλογή του Σι Τζινπίνγκ στην εξουσία και το επικείμενο 20ο συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας που αναμένεται το φθινόπωρο.
Αλλά και εντός των ΗΠΑ, υπήρξαν φωνές που πήραν ανοιχτά θέση ενάντια σε μια ενδεχόμενη μετάβαση της Πελόζι στην Ταϊβάν. Ο ίδιος ο Λευκός Οίκος υπό τους Τζο Μπάιντεν και Τζέικ Σάλιβαν διαχώρισε τη θέση του. Σε ανάλογο πνεύμα, και οι ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ προειδοποίησαν για τους κινδύνους που θα μπορούσαν να συνοδεύσουν ένα τέτοιο ταξίδι, ενώ αναλυτές έκαναν λόγο για εκείνη την «σπίθα» που μπορεί να προκαλέσει «ανάφλεξη» στα – ούτως ή άλλως «θερμά» από γεωπολιτική σκοπιά – νερά των νότιων και ανατολικών σινικών θαλασσών.
Υπενθυμίζεται άλλωστε πως το Στενό της Ταϊβάν (Taiwan Strait) είχε λειτουργήσει και άλλοτε ως πεδίο κρίσεων και έντασης: το 1954-55, το 1958, το 1995-1996.
Η διαμάχη γύρω από το νησί των 23 εκατ. κατοίκων
Η Ταϊβάν είναι ένα νησί στον Ειρηνικό Ωκεανό με περίπου 23 εκατομμύρια κατοίκους και πρωτεύουσα την Ταϊπέι. Για το Πεκίνο, αποτελεί «απλώς» άλλο ένα κομμάτι της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας το οποίο όμως έχει αποσχισθεί προσωρινά (de-facto, όχι de-jure) από την υπόλοιπη ηπειρωτική Κίνα και κάποια στιγμή, αργά ή γρήγορα, θα «επιστρέψει» υπό κεντρικό έλεγχο… ακόμη και με τη βία.
Εν τω μεταξύ πάντως, η ίδια η Ταϊβάν πρακτικά λειτουργεί σαν να αποτελεί ανεξάρτητο κυρίαρχο κράτος, με δική της βουλή, πρόεδρο και υπουργεία αλλά και με τις δικές της ένοπλες δυνάμεις.
Οι Αμερικανοί, από την πλευρά τους, πωλούν μεν όπλα στις εν λόγω ένοπλες δυνάμεις, χωρίς όμως να έχουν αναγνωρίσει την Ταϊβάν ως ανεξάρτητο κυρίαρχο κράτος, σεβόμενοι έτσι την πολιτική της «μίας Κίνας» (One China policy). Σε αυτό το πλαίσιο, οι ΗΠΑ δεν διατηρούν πρεσβεία στην Ταϊπέι αλλά ένα «ινστιτούτο», το American Institute in Taiwan που λειτουργεί σαν πρεσβεία (de-facto, όχι de-jure).
Πολλοί διερωτώνται γιατί να θέλει, μέσα σε αυτές τις συνθήκες, η Νάνσι Πελόζι να επισκεφθεί αυτό το αυτοδιοικούμενο νησί του Ειρηνικού γύρω από το οποίο υπάρχει τόση ένταση;
Οι πιθανές αιτίες, πολλές, σύμφωνα με τις αναλύσεις στα αμερικανικά ΜΜΕ:
- Για λόγους αρχής (η Πελόζι φημίζεται παλαιόθεν για την σκληρή κριτική που ασκεί στο Πεκίνο, ειδικά στο μέτωπο του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων).
- Για λόγους «πρεστίζ» (η – 82χρονη πια – Πελόζι θα ήθελε να μείνει στην ιστορία ως η Αμερικανίδα πολιτικός που έτριξε τα δόντια στον Σι Τζινπίνγκ).
- Για λόγους προσωπικών δεσμών (η Πελόζι λέγεται πως νιώθει «κοντά» στην πρόεδρο της Ταϊβάν, Τσάι Ινγκ Γουέν).
- Για λόγους εκλογικούς (λίγους μήνες πριν από τις ενδιάμεσες αμερικανικές εκλογές του Νοεμβρίου για το Κογκρέσο, η Δημοκρατική Πελόζι θα μπορούσε να στείλει έτσι ένα μήνυμα αμερικανικής αποφασιστικότητας προς την πλευρά των ψηφοφόρων, όχι μόνο των Δημοκρατικών αλλά και των Ρεπουμπλικάνων, που δεν βλέπουν θετικά το Πεκίνο και τον κινεζικό ανταγωνισμό).
Σε κάθε περίπτωση, εάν η πρόεδρος της αμερικανικής Βουλής τελικώς όντως πατήσει πόδι στην Ταϊπέι ή επιχειρήσει να προσγειωθεί εκεί, τότε η μπάλα περνά στο γήπεδο του Πεκίνου που μένει να φανεί εάν και πως θα αντιδράσει.
Το 1997, την τελευταία φορά δηλαδή που πρόεδρος της Βουλής των ΗΠΑ μετέβη στην Ταϊβάν, οι κινεζικές αντιδράσεις δεν «εντυπωσίασαν».
Έκτοτε έχουν ωστόσο αλλάξει πάρα πολλά (αμερικανικό «πίβοτ στην Ασία», άνοδος Σι Τζινπίνγκ στην εξουσία, τετραετία Τραμπ, σινοαμερικανική κόντρα για τους Ουιγούρους στη Σινγιάνγκ και τα δίκτυα 5G διεθνώς, πόλεμος στην Ουκρανία κ.ά.), με αποτέλεσμα πλέον πολλοί να «βλέπουν» ακόμη και το ενδεχόμενο στρατιωτικού τύπου αντιποίνων από την πλευρά του Πεκίνου… με ό,τι θα μπορούσαν να συνεπάγονται αυτά τα αντίποινα (ακόμη και κάποιο θερμό επεισόδιο;)…
Ανησυχία και στην Ευρώπη
Όσο για τους Ευρωπαίους, εκείνοι παρακολουθούν τις ασιατικές εξελίξεις με ανησυχία, «αποδεχόμενοι ότι υπάρχει σαφώς ο κίνδυνος η κατάσταση να ξεφύγει από τον έλεγχο», όπως σημειώνει σε δημοσίευμά του το ευρωπαϊκό Politico επικαλούμενο διπλωματικές πηγές.
Εδώ που έχουν φτάσει τα πράγματα, η ένταση «θα μπορούσε εύκολα να κλιμακωθεί». Ως προς αυτό, συμφωνούν πια σχεδόν όλοι: Ευρωπαίοι, Αμερικανοί, νατοϊκοί κ.ά.
Οι κ.κ. Τζο Μπάιντεν και Σι Τζινπίνγκ έδειξαν πάντως την περασμένη εβδομάδα πως δεν προτίθενται να αφήσουν εύκολα την κατάσταση να εκτροχιαστεί.
Σύμφωνα με όσα γράφει στους Τάιμς της Νέας Υόρκης ο ανταποκριτής τους στην Κίνα, Κρις Μπάκλεϊ, ένας δημοσιογράφος που έχει περάσει πολλά χρόνια εντός των κινεζικών συνόρων, ο Σι Τζινπίνγκ δεν θα ήθελε στην πραγματικότητα, παρά τις εθνικιστικές του «κορώνες», να ρισκάρει στην παρούσα φάση μια νέα μεγάλη κρίση υπό τον φόβο ότι εκείνη θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά την ήδη αρνητική (λόγω «zero Covid» κ.ά.) πορεία της κινεζικής οικονομίας.
Εάν η Πελόζι ταξιδέψει τελικώς στην Ταϊπέι, το Πεκίνο το πιο πιθανό είναι πως θα απαντήσει με… επιδείξεις στρατιωτικής ισχύος (δεν αποκλείεται να δούμε παρενοχλήσεις, παραβιάσεις, ασκήσεις με πραγματικά πυρά κοντά στην Ταϊβάν ή υπερπτήσεις)… αποφεύγοντας όμως μια ευθεία και δυνητικά ανεξέλεγκτη αντιπαράθεση…
