Η «11η Σεπτεμβρίου» του Ισραήλ και το ενδεχόμενο μιας τρίτης ιντιφάντα

Γιώργος Σκαφιδάς

Το σοκ για τους Ισραηλινούς μπορεί πια να συγκριθεί μόνο με εκείνο που είχαν προκαλέσει οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου στις ΗΠΑ, γράφει, εύστοχα, ο Στίβεν Ερλάνγκερ στους Τάιμς της Νέας Υόρκης. Και επειδή πια γνωρίζουμε πολύ καλά όσα ακολούθησαν έπειτα από εκείνη την αποφράδα ημέρα του 2001 (υπενθυμίζονται οι αμερικανικές εισβολές σε Αφγανιστάν και Ιράκ στο πλαίσιο του πολέμου κατά της τρομοκρατίας, η άνοδος των τζιχαντιστών του ISIS στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, οι παλινωδίες στις σχέσεις της Δύσης με το Ιράν, οι αποτυχίες της καλούμενης Αραβικής Ανοιξης και οι δια αντιπροσώπων συγκρούσεις που ακολούθησαν σε Λιβύη, Συρία, Υεμένη κ.ά…), γεννώνται αναπόδραστα ανησυχίες αναφορικά με όσα θα πρέπει να περιμένουμε το προσεχές διάστημα. «Το ερώτημα είναι τι θα γίνει στη συνέχεια», συνεχίζει ο Ερλάνγκερ…

Το Ισραήλ είδε – ξαφνικά, το περασμένο Σάββατο – εχθρικές δυνάμεις να εισβάλλουν εντός των συνόρων του, σκοτώνοντας αμάχους και παίρνοντας ομήρους. Εάν ισχύουν όσα αναφέρονται για πάνω από 600 νεκρούς Ισραηλινούς, τότε θα πρέπει να μιλάμε για ένα πλήγμα σοκαριστικά πρωτοφανούς μεγέθους, σε βάρος ενός κράτους το οποίο άλλοτε αυτοδιαφημιζόταν ως «βίλα μέσα στη ζούγκλα» («villa in the jungle») της Μέσης Ανατολής.   

Πέρα από την 11η Σεπτεμβρίου, ως ιστορικό προηγούμενο θα μπορούσε ενδεχομένως να ιδωθεί και ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ, κυρίως όμως λόγω χρονολογικών συμπτώσεων και όχι εξαιτίας άλλων – στρατιωτικών ή γεωπολιτικών – ομοιοτήτων. 

Ήταν Οκτώβριος του 1973, πριν από ακριβώς 50 χρόνια, όταν δυνάμεις από την Αίγυπτο και τη Συρία εισέβαλαν στο Ισραήλ. Εκείνος ο πόλεμος έληξε έπειτα από σχεδόν τρεις εβδομάδες με τη στρατιωτική νίκη των Ισραηλινών, όπως είχαν δηλαδή λήξει και οι αραβο-ισραηλινές συγκρούσεις που είχαν προηγηθεί τα έτη 1948 και 1967. 

Πενήντα χρόνια (1973 – 2023) έπειτα από τα γεγονότα του Γιομ Κιπούρ, από εκείνον τον επονομαζόμενο και «τέταρτο αραβο-ισραηλινό πόλεμο», το κράτος του Ισραήλ βρίσκεται πια αντιμέτωπο με μια νέα πρόκληση, η οποία δεν είναι όμως ούτε αραβο-ισραηλινός πόλεμος αλλά ούτε και παλαιστινιακή ιντιφάντα.      

Είναι ακόμη πολύ νωρίς για να μπορεί να προβλέψει κανείς, με ένα έστω μίνιμουμ βεβαιότητας, όσα θα μπορούσαν να ακολουθήσουν. Δεν είναι νωρίς, ωστόσο, για σενάρια και εκτιμήσεις. 

«Η παλαιστινιακή επίθεση γεννά φόβους για έναν γενικευμένο πόλεμο στη Μέση Ανατολή (σ.σ. “wider mideast war”)», γράφει ο (ειρήσθω εν παρόδω γνωστός για τη σκληρή πολιτική κριτική που έχει ασκήσει κατά καιρούς στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν) Στίβεν Κουκ, σε ανάλυσή του για το αμερικανικό Council on Foreign Relations.

Ο όποιος επερχόμενος πόλεμος ωστόσο, με βάση πάντοτε τα σημερινά δεδομένα, δεν θα μπορούσε να είναι αραβο-ισραηλινός, καθώς είναι λίγες πια οι τακτικές αραβικές δυνάμεις που θα ήταν διατεθειμένες να εμπλακούν σε μια τέτοια σύγκρουση. Η σουνιτική Χαμάς έχει πια στο πλευρό της το σιιτικό Ιράν (το οποίο δεν είναι, όμως, αραβική χώρα), την επίσης σιιτική Χεζμπολάχ του Λιβάνου, καθώς και πυρήνες υποστηρικτών σε περιοχές όπως είναι μεταξύ άλλων εκείνες της Συρίας και της Αιγύπτου (υπενθυμίζεται, άλλωστε, ότι η ίδια η Χαμάς προήλθε μέσα από τις τάξεις της Μουσουλμανικής Αδελφότητας).  

Ο όποιος επερχόμενος πόλεμος, με άλλα λόγια, δεν θα θυμίζει τις συγκρούσεις του παρελθόντος. Μεγάλο μέρος του αραβικού κόσμου βλέπει, άλλωστε, ανταγωνιστικά τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και τις παραφυάδες της καθώς και την Τεχεράνη. 

Κάποιοι θα σπεύσουν να δικαιολογήσουν αυτό το τελευταίο ξέσπασμα βίας εκ μέρους της Χαμάς, στη βάση των δεινών που έχουν υποστεί οι Παλαιστίνιοι τις περασμένες δεκαετίες· άλλοι θα ασκήσουν εκ νέου κριτική στο Ισραήλ, η κυβέρνηση του οποίου προωθούσε επί παραδείγματι τους εποικισμούς ωθώντας έτσι την κρίση του Παλαιστινιακού στα άκρα σύμφωνα με τους επικριτές της· κάποιοι ίσως ανασύρουν και την κόντρα για την πρόσβαση στο τέμενος Αλ-Ακσα στο Όρος του Ναού στην Ανατολική Ιερουσαλήμ. Διόλου τυχαία, η ισλαμιστική Χαμάς έδωσε το όνομα του Αλ-Ακσα στην τρέχουσα επιχείρησή της (“Operation Al-Aqsa Flood”), ενώ ως «Ιντιφάντα Αλ-Ακσα» υπενθυμίζεται πως έχει μείνει γνωστή η Δεύτερη Ιντιφάντα. 

Πόσοι είναι, όμως, εκείνοι που είναι διατεθειμένοι πια είτε να πολεμήσουν στο πλευρό της Χαμάς ενάντια στο Ισραήλ είτε να την στηρίξουν στην πράξη ενώ εκείνη θα βρίσκεται σε πόλεμο με τις ισραηλινές δυνάμεις; Διότι είναι πια σαφές ότι η απάντηση των Ισραηλινών στη δική τους «11η Σεπτεμβρίου» θα είναι στρατιωτική και, εάν κρίνουμε από την ένταση του πλήγματος που δέχθηκαν, ισχυρότατης έντασης… Η αιγυπτιακή ηγεσία πάντως, υπό τον Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, έσπευσε να θέσει σε κίνηση μια κούρσα πυρόσβεσης που προς το παρόν προφανώς δεν αποδίδει καρπούς.

Αναφορικά με το ενδεχόμενο, δε, μιας νέας τρίτης ιντιφάντα (η δεύτερη ολοκληρώθηκε το 2005), θα πρέπει να λάβει κανείς υπόψη μια σειρά από δεδομένα: 

• ότι η Χαμάς ελέγχει μόνο την Λωρίδα της Γάζας κι όχι το σύνολο των Παλαιστινιακών Εδαφών,
• ότι η Παλαιστινική Αρχή έχει πια απαξιωθεί σημαντικά στα μάτια των ιδίων των Παλαιστινίων,
• ότι ο 61χρονος Ισμαήλ Χανίγια της Χαμάς είναι πια δημοφιλέστερος μεταξύ των Παλαιστινίων από τον σχεδόν 88χρονο Μαχμούντ Αμπάς της Φατάχ (σύμφωνα με τα στοιχεία του παλαιστινιακού κέντρου ερευνών PCPSR)
• ότι νέες ένοπλες ομάδες (Lions Den, Jenin Brigades κ.ά.) έχουν αναπτύξει δράση στη Δυτική Όχθη (κυρίως στην Τζενίν και στη Ναμπλούς)
• αλλά και ότι υπάρχουν εσωτερικά ρήγματα στις τάξεις των Παλαιστινίων (Χαμάς εναντίον Φατάχ, Φατάχ εναντίον ισλαμιστών εξτρεμιστών στη Δυτική Όχθη) που εξακολουθούν να κλονίζουν εκ των έσω το όποιο παλαιστινιακό μέτωπο. 

Για την ιστορία, η τελευταία φορά που πραγματοποιήθηκαν παλαιστινιακές εκλογές ήταν το μακρινό 2006…

Υπενθυμίζεται, πάντως, ότι μόλις τον περασμένο Ιούλιο, ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις εισέβαλαν στην πόλη Τζενίν στη Δυτική Όχθη, πραγματοποιώντας τη μεγαλύτερη ισραηλινή στρατιωτική επιχείρηση που είχε εκτυλιχθεί εκεί τα τελευταία σχεδόν 20 χρόνια. Η επιχείρηση εκείνη ολοκληρώθηκε έπειτα από περίπου 48 ώρες (3 – 5 Ιουλίου), αφήνοντας πίσω 12 ή 18 (ανάλογα με την πηγή) νεκρούς Παλαιστινίους και έναν νεκρό Ισραηλινό, με το Ισραήλ να υποστηρίζει ότι πέτυχε τον στόχο του που ήταν η καταστροφή του εχθρικού οπλοστασίου… 

«Μετά την Τζενίν, είναι άραγε αναπόφευκτη μια τρίτη παλαιστινιακή εξέγερση;», διερωτάτο, σε ανάλυσή του, το δίκτυο Al Jazeera το περασμένο καλοκαίρι, θέτοντας ένα ερώτημα το οποίο πια επανέρχεται με τη Γάζα να έχει πάρει τη θέση της Τζενίν. 

Μια χερσαία επιχείρηση των Ισραηλινών στη Γάζα θα ήταν, βέβαια, «δυσκολότερη» από εκείνη που προηγήθηκε το περασμένο καλοκαίρι στη Δυτική Όχθη… Ωστόσο η κλιμάκωση είναι πια μονόδρομος, η αποκλιμάκωση ζητούμενο και η επόμενη μέρα ένα μεγάλο ερωτηματικό…