Γιατί ζούμε τις γιορτές των καιρικών αντιθέσεων;

Δήμητρα Τριανταφύλλου

Ήταν μια αντίθεση που έκανε τους πάντες να στρέψουν το βλέμμα στα δύο άκρα – από τη μια, το πολικό ψύχος της χιονοθύελλας «Ελιοτ» και από την άλλη πλευρά πλευρά του Ατλαντικού, τα «ανοιξιάτικα» Χριστούγεννα της Ευρώπης. Η χιονοθύελλα «Ελιοτ», η οποία βύθισε τις ΗΠΑ σε ένα τετραήμερο πολικό ψύχος, με θερμοκρασίες που έφθασαν έως και τους -47,2 βαθμούς Κελσίου, χαρακτηρίστηκε «ιστορική».

Πολλές φορές κατά τη διάρκεια του φαινομένου, που οδήγησε στο θάνατο 60 ανθρώπους, οι κυβερνώντες των Πολιτειών, αποκάλεσαν αυτό που συνέβαινε από τις 21 έως τις 25 Δεκεμβρίου ως «πόλεμο με τη μητέρα φύση».

«Δεν ήταν υπερβολική αυτή η φράση, αν σκεφτεί κανείς πως σε πολλές περιοχές, η θερμοκρασία κατέγραψε πτώση της τάξης των 22-25 βαθμών Κελσίου σε λιγότερο από 30 λεπτά. Αυτό είναι κάτι συγκλονιστικό για τον ανθρώπινο οργανισμό» λέει στην «Κ» ο Σταύρος Ντάφης, φυσικός – μετεωρολόγος, συνεργάτης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών – meteo.gr και προσθέτει:

«Έχει ξανασυμβεί στο παρελθόν στις ΗΠΑ, με πολύ περισσότερους νεκρούς. Το 1888, είχαν πεθάνει 200 παιδιά επιστρέφοντας από το σχολειό τους. Όμως, τότε, ήταν μια εποχή με ελάχιστα μέτρα πληροφόρησης, πρόγνωσης και φυσικά αντιμετώπισης τέτοιων καταστάσεων. Ο παγετός που προκαλείται στο φιλμ “Μετά την επόμενη μέρα” (σ.σ.: ταινία επιστημονικής φαντασίας του 2004), δεν απέχει και πολύ από αυτό που συνέβη με τον “Ελιοτ”, όσον αφορά στις θερμοκρασίες και το τοπίο που δημιούργησε».

Ο κ. Ντάφης, σημειώνει πως οι ανωμαλίες στις θερμοκρασίες σε ολοένα και περισσότερες περιοχές στον πλανήτη δεν είναι φαινόμενο των τελευταίων ετών, αλλά κάτι που αυξάνεται βαθμηδόν τα τελευταία 30 χρόνια.

«Οι πολίτες απλώς το προσέχουν και το αντιλαμβάνονται τα τελευταία δύο με τρία χρόνια» σημειώνει ο φυσικός – μετεωρολόγος, ο οποίος μαζί με άλλους επιστήμονες έχουν δημιουργήσει το Δίκτυο Ενημέρωσης για τον Καιρό και το Κλίμα, ClimateBook.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ClimateBook, από το 1935 και έπειτα, η μέση θερμοκρασία του πλανήτη είναι συνεχώς πάνω από τον μέσο όρο της προβιομηχανικής περιόδου.

Η χρονιά με τη μεγαλύτερη απόκλιση είναι το 2016, ενώ από το 2014 μέχρι σήμερα, η απόκλιση της μέσης θερμοκρασίας της γης είναι πάνω από ένα 1°C.

Όπως δείχνουν όλα, το 2022 αναμένεται να τελειώσει με απόκλιση της μέσης θερμοκρασίας περίπου +1.1°C πάνω από το μέσο όρο της προβιομηχανικής περιόδου.

Οι αποκλίσεις της μέσης θερμοκρασίας παγκοσμίως σε σχέση με τη μέση τιμή της προβιομηχανικής περιόδου για την περίοδο 1935-2021, όπως τις έφτιαξε και τις τοποθέτησε σε ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο η ομάδα του ClimateBook.

Το «πρωτόγνωρο» φαινόμενο «Ελιοτ» 

Το ότι η χιονοθύελλα «Ελιοτ» ήταν ακραίο φαινόμενο είναι κάτι που δεν χωρά καμία αμφιβολία για τον κ. Ντάφη.

Όπως εξηγεί: «Πολλές λεπτομέρειες της χιονοθύελλας ήταν πρωτόγνωρες. Το βαρομετρικό χαμηλό “βόμβα”, όπως αποκαλούνταν, συνέβη πάνω από τη ξηρά και αυτό είναι σπάνιο – συνήθως συμβαίνει πάνω από τη θάλασσα. Ήταν επίσης πρωτοφανές ότι οι ψυχρές αέριες μάζες έφτασαν τόσο νότια, μέχρι τον κόλπο του Μεξικού, όπου και η θερμοκρασία έπεσε στους -7 βαθμούς Κελσίου.

Αυτές οι ακραία χαμηλές θερμοκρασίες, δεν θα μπορούσαν πιθανόν να είναι τόσο ισχυρές σε τόσο χαμηλά γεωγραφικά πλάτη, χωρίς το φαινόμενο της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Πολύ κόσμος δεν καταλαβαίνει πώς η υπερθέρμανση σχετίζεται με τις ακραία ψυχρές εισβολές, γιατί δεν καταλαβαίνουν τον μηχανισμό».

Εξηγώντας απλά λόγια ο κ. Ντάφης τονίζει πως όλα… ξεκινούν από την Αρκτική, η οποία υπερθερμαίνεται με πολύ πιο γρήγορο και έντονο ρυθμό απ’ ό,τι οι υπόλοιπες περιοχές του πλανήτη.

Όταν θερμαίνεται η Αρκτική, η διαφορά θερμοκρασίας με τα εύκρατα γεωγραφικά πλάτη, μειώνεται. Η μείωση της διαφοράς της θερμοκρασίας, προκαλεί αλλαγές στα βαρομετρικά συστήματα στον πολικό αεροχείμαρρο.

Προκαλούνται έτσι μεγάλες ταλαντώσεις στην κυκλοφορία των αερίων μαζών, με συνέπεια οι πολύ ψυχρές αρκτικές αέριες μάζες να βρίσκουν δίοδο προς χαμηλότερα γεωγραφικά πλάτη» εξηγεί ο κ. Ντάφης και συμπληρώνει: «Και εδώ βρίσκεται η απάντηση στο γιατί δεν πρέπει να μας εκπλήσσει πια το ότι κάθε δύο χρόνια – και όχι κάθε μισό αιώνα όπως συνέβαινε παλιότερα – έχουμε και από ένα πρωτόγνωρο καιρικό φαινόμενο».

Γιατί τα Χριστούγεννα στην Ευρώπη θύμιζαν άνοιξη;

Την ίδια στιγμή που η Βόρεια Αμερική «παραδινόταν» στις πολικές θερμοκρασίες, η Ευρώπη βίωνε, την Παρασκευή 23 Δεκεμβρίου, μία από τις θερμότερες ημέρες των τελευταίων τουλάχιστον 150 ετών, για τέλη Δεκεμβρίου.

Τα θερμόμετρα στη νότια ηπειρωτική Γαλλία και στην Κορσική έδειξαν έως και 22,5 βαθμούς Κελσίου, στη Βόρεια Γαλλία έως και 16, ενώ στο Παρίσι 15,7. Ταυτόχρονα, ρεκόρ θερμοκρασιών καταρριπτόταν και στη βόρεια Ισπανία, στο Βέλγιο, στη Γερμανία και στη Σαρδηνία. Όσον αφορά στην Ελλάδα, τις ημέρες των Χριστουγέννων, οι τιμές της θερμοκρασίας στη Βόρεια Ελλάδα, ήταν υψηλότερες από τη μέση τιμή της περιόδου 1991-2020.

Πώς εξηγείται αυτή η ακραία αντίθεση; «Όταν έχουμε ένα ψυχρό αέριο γεγονός, τότε, κάπου κοντά του, δίπλα του, ανατολικά η δυτικά του, θα έχουμε ένα ακραία θερμό γεγονός. Τα πάντα στο βόρειο ημισφαίριο από άποψη αερίων μαζών είναι συνδεδεμένα» εξηγεί ο κ. Ντάφης και συνεχίζει: «Το ίδιο συμβαίνει και στην Ευρώπη. Όταν στη Δυτική Ευρώπη έχουμε πολύ ψυχρές αέριες μάζες, σε χώρες όπως η Ελλάδα έχουμε μεταφορά θερμών αέριων μαζών από την Αφρική. Οι ψυχρές αέριες μάζες μετατοπίζουν τις θερμές. Αυτός ο μηχανισμός εξηγεί τι συνέβη στον πλανήτη τα Χριστούγεννα».

Μάλιστα, σύμφωνα με τον κ. Ντάφη, ο αντικυκλώνας (ή βαρομετρικό υψηλό) που παραμένει αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη, οφείλεται και στον «Ελιοτ», ο οποίος προκαλώντας ταλάντωση των πλανητικών κυμάτων της ατμόσφαιρας, δημιούργησε μια κατάσταση αδράνειας, που με τη σειρά της κρατά σταθερό τον αντικυκλώνα στη Γηραιά Ήπειρο, μη επιτρέποντας στα βαρομετρικά χαμηλά να εισχωρήσουν στο εσωτερικό της Ευρώπης.

Η κατάσταση που διαμορφώθηκε τα Χριστούγεννα, θα συνεχιστεί και την Πρωτοχρονιά, με την πρώτη εβδομάδα του Ιανουαρίου να παραμένει ασυνήθιστα ζεστή για την εποχή. «Και μπορεί οι υψηλές θερμοκρασίες να μην προκαλούν ορατά καταστροφικά αποτελέσματα όπως ο “Ελιοτ”, ευνοούν όμως την ατμοσφαιρική ρύπανση, αφού δεν υπάρχουν ισχυροί άνεμοι για να απομακρύνουν τους ρύπους» εξηγεί.

©Associated Press

Η «ανοιξιάτικη» Πρωτοχρονιά και το χιόνι που δεν «λέει» να εμφανιστεί

Αναμένοντας ο φετινός Δεκέμβρης να αποδειχθεί ο θερμότερος για την Ευρώπη, καταρρίπτοντας το ρεκόρ του 2010 (ο κ. Ντάφης λέει πως αυτό θα επιβεβαιωθεί την ερχομένη εβδομάδα), η Πρωτοχρονιά φαίνεται πως θα είναι εξίσου ζεστή με τα Χριστούγεννα. Στην Ελλάδα θα δούμε ξανά 18 άρια ενώ η Γαλλία θα έχει από 15 έως και 20 βαθμούς Κελσίου- 9 βαθμούς πάνω από τα κανονικά της, για την εποχή, επίπεδα.

Σύμφωνα με τον μετεωρολόγο, η Γαλλία βρίσκεται στο επίκεντρο της κλιματικής κρίσης στην Ευρώπη, κάτι, που ανάμεσα σε άλλα σχετίζεται με την εγγύτητα της στον Ατλαντικό ωκεανό ενώ και η γεωμορφολογία της Ευρώπης ευνοεί τη μεταφορά αέριων μαζών μέσω της Ισπανίας. Για έναν ασυνήθιστα ζεστό Δεκέμβριο έκανε λόγο και ο διευθυντής ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Κώστας Λαγουβάρδος. Ο ίδιος δίνει το παράδειγμα της Φλώρινας.

Αθηναίοι σε παραλίες της Αττικής, την ημέρα των Χριστουγέννων | ΙΝΤΙΜΕ

«Σε μια από τις πιο κρύες περιοχές της χώρας, όλο τον Δεκέμβριο, η θερμοκρασία ήταν πάνω από το κανονικό» λέει ο έμπειρος μετεωρολόγος και προσθέτει: «Και ο Οκτώβριος και ο Νοέμβριος ήταν όμως ασυνήθιστα ζεστοί στη βόρεια και κεντρική Ελλάδα. Το πρόβλημα με την καλοκαιρία στη καρδιά του χειμώνα δεν είναι η εμφάνισή της, αλλά η διάρκεια της».

Ο κ. Λαγουβάρδος σημειώνει πως η καλοκαιρία θα διαρκέσει μέχρι τα Φώτα και όλη η Ευρώπη με εξαίρεση τη Σκανδιναβία θα συνεχίσουν να γιορτάζουν με αυξημένες θερμοκρασίες για τα κανονικά επίπεδα.

«Ακόμα και στις ΗΠΑ που ταλανίστηκαν από τον “Ελιοτ” θα κάνουν Πρωτοχρονιά με ζεστό καιρό» λέει ο ίδιος και προσθέτει άλλη μια αρνητική πλευρά της ασυνήθιστης καλοκαιρίας (εκτός από την ατμοσφαιρική ρύπανση που ανέφερε ο κ. Ντάφης)- αυτό της απουσίας χιονιού στα περισσότερα ευρωπαϊκά βουνά. «Οι ακάλυπτες ακόμα από το χιόνι Άλπεις, προβληματίζουν έντονα τους ειδικούς» καταλήγει ο κ. Λαγουβάρδος.