Kathimerini.gr
Γιάννης Παπαδόπουλος
Η διαδικτυακή καταιγίδα ξεθυμαίνει έπειτα από περίπου μισή ώρα. Ο Ηλίας Μόσιαλος, καθηγητής Πολιτικής της Υγείας στο London School of Economics, έχει παρατηρήσει ότι τόσο κρατάει η συντονισμένη αποστολή υβριστικών μηνυμάτων στα προφίλ που διατηρεί στο Facebook. Συνήθως έχει προηγηθεί κάποια ανάρτησή του με διευκρινίσεις γύρω από το ζήτημα των εμβολίων. Εχει διαπιστώσει ότι, στα περισσότερα αρνητικά μηνύματα που καταφθάνουν μαζικά, το περιεχόμενο είναι σχεδόν πανομοιότυπο, αλλά οι χρήστες διαφέρουν. Η αφετηρία, όμως, παραμένει άγνωστη στον ίδιο. Δεν είναι ξεκάθαρο εάν λίγοι κρύβονται πίσω από πολλούς ψεύτικους λογαριασμούς ή εάν υπαρκτά πρόσωπα λαμβάνουν γραμμή σε κάποια κλειστή ομάδα για να βομβαρδίσουν τον στόχο τους.
Στις 10 Ιανουαρίου ο κ. Μόσιαλος δημοσιοποίησε στο Facebook ένα από τα απειλητικά μηνύματα που έχει δεχθεί. Κάποιος του είχε στείλει μια φωτογραφία με φέρετρα. «Στην κάσα να σε βάλουνε (…) Ερχεται η ώρα σας ελεεινά υποκείμενα», έγραψε από κάτω. Ο συγκεκριμένος χρήστης δεν φαίνεται ιδιαίτερα ενεργός στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης. Εχει μόλις δύο επαφές, οκτώ δημόσιες αναρτήσεις από τον Σεπτέμβριο του 2019 μέχρι και σήμερα και μια εικόνα αρχείου ως φωτογραφία προφίλ στην οποία διακρίνεται το υδατογράφημα της ιστοσελίδας depositphotos.com. Ολα τα στοιχεία παραπέμπουν πιθανότατα σε ψεύτικο λογαριασμό.
Ο Μανώλης Δερμιτζάκης, καθηγητής Γενετικής στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης, λέει στην «Κ» ότι έχει δεχθεί απειλητικό μήνυμα από τον ίδιο χρήστη. Θυμάται ότι του είχε στείλει μια παρόμοια φωτογραφία με σκαμμένους τάφους την οποία είχε συνοδεύσει με την κατάρα να νοσήσει από καρκίνο.
Τόσο ο κ. Μόσιαλος όσο και ο κ. Δερμιτζάκης επισημαίνουν μιλώντας στην «Κ» ότι τα υβριστικά ή απειλητικά μηνύματα που λαμβάνουν στο Διαδίκτυο δεν είναι ο κανόνας. Τα θετικά σχόλια, οι ειλικρινείς απορίες, οι πολιτισμένες διαφωνίες και η ανάγκη για διευκρινίσεις και πληροφόρηση, σε μια περίοδο γενικευμένης ανασφάλειας και πίεσης, υπερτερούν κατά πολύ έναντι της χυδαιότητας. Παράλληλα, όμως, είναι γεγονός ότι η τοξικότητα ορισμένων χρηστών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στρέφεται όλο και πιο συχνά τους τελευταίους μήνες κατά μελών της επιστημονικής κοινότητας.
Αυτή η στόχευση δεν είναι μόνο μια ελληνική παρενέργεια της πανδημίας. Ηδη από το πρώτο κύμα του νέου κορωνοϊού είχαν δημοσιοποιηθεί διεθνώς παρόμοιες περιπτώσεις. Τον περασμένο Απρίλιο ο Γερμανός λοιμωξιολόγος Κρίστιαν Ντρόστεν είχε δηλώσει ότι δέχεται απειλές κατά της ζωής του. «Για πολλούς Γερμανούς είμαι ο κακός που παραλύει την οικονομία», είχε πει στη βρετανική εφημερίδα Guardian. Αντίστοιχα, τον Αύγουστο στις ΗΠΑ ο επικεφαλής της ομάδας εργασίας του Λευκού Οίκου για τη νόσο COVID-19, Αντονι Φάουτσι, είχε αποκαλύψει ότι χρειάστηκε να ζητήσει προσωπική ασφάλεια εξαιτίας των απειλών που δέχονταν ο ίδιος και η οικογένειά του.
«Εχει τύχει να μου επιτεθούν με μηνύματα για πράγματα που δεν έχω πει. Υπάρχει μια τάση ότι οι επιστήμονες φταίνε, ανεξάρτητα με ό,τι λέει ο καθένας», λέει ο κ. Δερμιτζάκης. Ο ίδιος έχει λάβει κατά καιρούς και παρόμοια emails, «τα οποία συστηματικά έχουν κακή ορθογραφία και σύνταξη ή δεν έχουν σημεία στίξης». Παρατηρεί ότι τα μηνύματα εναντίον του έγιναν πιο επιθετικά και πιο υβριστικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από τον Σεπτέμβριο και έπειτα. Σε ένα από αυτά που θυμάται ενδεικτικά, του έγραψαν ότι θα «χαράξουν την πίστη πάνω στο πετσί του». Αφορμή για την απειλή ήταν κάποια τοποθέτηση του κ. Δερμιτζάκη για τη λειτουργία της Εκκλησίας εν μέσω πανδημίας.
«Υπάρχει μια μικρή μερίδα που στάζει δηλητήριο…»
Πέρα από τις αναρτήσεις για τα εμβόλια, ο κ. Μόσιαλος λέει ότι άλλες αφορμές για μηνύματα εναντίον του υπήρξαν τοποθετήσεις του την περίοδο που άρχισε να γίνεται υποχρεωτική η χρήση μάσκας στην Ελλάδα ή κείμενά του γύρω από θρησκευτικά θέματα. Η πιο πρόσφατη σχετική ανάρτησή του ήταν στις 6 Ιανουαρίου. Σε ένα ήπιο κείμενο, με προσεκτικές διατυπώσεις εξηγούσε ότι η διανομή της Θείας Κοινωνίας με το ίδιο κουτάλι ενέχει κινδύνους για τη δημόσια υγεία.
Οι περισσότεροι αποστολείς υβριστικών ή απειλητικών μηνυμάτων εναντίον του στέλνουν για μία φορά και εξαφανίζονται έπειτα, υπάρχουν όμως και άλλοι που επιμένουν με νέα σχόλια ανά τακτά διαστήματα. Ορισμένα μηνύματα προέρχονται ξεκάθαρα από κανονικούς χρήστες του Facebook με αληθινούς λογαριασμούς. Ενας εξ αυτών, που ετέθη υπόψη της «Κ», έχει ενεργό προφίλ, με σχεδόν 500 διαδικτυακούς φίλους, στο οποίο ανεβάζει συχνά φωτογραφίες του και βιντεοκλίπ από το YouTube. Σε μία από τις παλαιότερες αναρτήσεις του κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας, αποκαλούσε «άτυπο μνημόνιο» τα περιοριστικά μέτρα που είχαν τεθεί για την ανάσχεση της εξάπλωσης του ιού.
Σύλληψη
Σε κάποιες περιπτώσεις οι απειλές κατά μελών της επιστημονικής κοινότητας δεν περιορίζονται μόνο στον ψηφιακό κόσμο. Κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας στην Κύπρο, ο Λεόντιος Κωστρίκης, καθηγητής Μοριακής Ιολογίας στο Τμήμα Βιολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου, είχε αναλάβει έναν παρόμοιο ρόλο με αυτόν του καθηγητή Σωτήρη Τσιόδρα στην Ελλάδα. Εκανε τις ημερήσιες αναφορές για την ανίχνευση νέων κρουσμάτων. Τον Απρίλιο βρήκε στον τηλεφωνητή του γραφείου του ένα απειλητικό μήνυμα κατά της ζωής του. Από το περιεχόμενο φαινόταν ότι ο καλών ήταν άτομο προσκείμενο στις αντιεμβολιαστικές θεωρίες συνωμοσίας. Σύμφωνα με κυπριακά ΜΜΕ, ο δράστης τον θεωρούσε συνεργάτη των «μυστικών αμερικανικών δυνάμεων, που προσπαθούσε να προωθήσει “σατανικά” μέτρα στον πληθυσμό της Κύπρου». Ο κ. Κωστρίκης προχώρησε σε καταγγελία στην αστυνομία και σύντομα εντοπίστηκε και συνελήφθη ένας 35χρονος ο οποίος τελικά καταδικάστηκε σε χρηματική ποινή.
Βανδαλισμός
Πρόσφατα, στα τέλη Δεκεμβρίου, άγνωστοι δράστες βανδάλισαν το αυτοκίνητο του καθηγητή, το οποίο ήταν σταθμευμένο έξω από το σπίτι του. Ο κ. Κωστρίκης λέει στην «Κ» ότι οι αστυνομικές αρχές εκτιμούν πως πίσω από αυτή την ενέργεια μπορεί να κρύβονται ακραίες εθνικιστικές παρατάξεις και επισημαίνει ότι ο βανδαλισμός σημειώθηκε την παραμονή της έναρξης των εμβολιασμών κατά του νέου κορωνοϊού. Καθ’ υπόδειξιν των Αρχών, έχει τοποθετήσει κάμερες έξω από το σπίτι του.
Ο κ. Κωστρίκης δεν διατηρεί λογαριασμό στο Facebook, οπότε δεν έχει εισπράξει την τοξικότητα και στην ψηφιακή της μορφή. Δεν συμβαίνει το ίδιο όμως με έναν συνάδελφό του στη συμβουλευτική επιδημιολογική επιτροπή του υπουργείου Υγείας της Κύπρου. Ο Πέτρος Καραγιάννης, καθηγητής Μοριακής Ιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Λευκωσίας, λέει στην «Κ» ότι οι διαδικτυακές επιθέσεις προέκυψαν κυρίως μετά το καλοκαίρι και το τελευταίο διάστημα ήταν και πιο έντονες. «Αν σε βρούμε έξω μόνο, θα σε κανονίσουμε», λέει ότι ήταν το ύφος μιας εξ αυτών και προσθέτει ότι τα μηνύματα αυτού του είδους που λαμβάνει στο Facebook καταλήγουν στην κατηγορία «message requests» (αιτήματα μηνυμάτων) του Messenger, καθώς δεν προέρχονται από γνωστές επαφές του.
«Οταν το δεύτερο κύμα έπληξε τη Λάρνακα και τη Λεμεσό και χρειάστηκε να επιβληθούν περιορισμοί, αμέσως ορισμένοι θεώρησαν ότι ευθυνόμασταν εμείς, τα μέλη της συμβουλευτικής επιτροπής. Τονίζαμε ότι κάνουμε εισηγήσεις, αλλά στο τέλος της ημέρας οι αποφάσεις λαμβάνονται από την πολιτική ηγεσία», εξηγεί. Επισημαίνει και αυτός στην «Κ», όπως έκαναν ο κ. Μόσιαλος και ο κ. Δερμιτζάκης, ότι η στάση των περισσότερων πολιτών και των σχολίων που δέχεται είναι θετικά. «Η αγάπη του κόσμου είναι έντονη», λέει. «Υπάρχει όμως και αυτή η μικρή μερίδα που στάζει δηλητήριο και αυτοί κάνουν συνήθως τον περισσότερο θόρυβο».
Οι επιστήμονες που μίλησαν στην «Κ» λένε ότι αφήνουν αυτά τα μηνύματα αναπάντητα, καθώς δεν θα είχε κανένα νόημα η οποιαδήποτε αντιπαράθεση. Ο κ. Δερμιτζάκης τονίζει ότι τα εκφοβιστικά ή υβριστικά μηνύματα δεν θα περιορίσουν τον δημόσιο λόγο του. Εξηγεί ότι τα σχόλια αγνώστων τα οποία στερούνται επιχειρηματολογίας πιο πολύ τον σοκάρουν εκείνη τη στιγμή, αλλά δεν τον φοβίζουν ούτε τον επηρεάζουν. «Δεν με έχουν εμποδίσει από το να συνεχίσω να μιλάω για να αποφύγω την όποια φασαρία», λέει.
