Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ Π. ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΣ
Oπως ανακοινώθηκε από το Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο στο Γκάρχιντ της Γερμανίας, την ερχόμενη Πέμπτη, 12 Μαΐου 2022, σε ειδική συνέντευξη Τύπου θα ανακοινωθούν από την κοινοπραξία του Τηλεσκοπίου Ορίζοντα Γεγονότων ορισμένα συνταρακτικά αποτελέσματα των ερευνών στο κέντρο του γαλαξία μας. Την ίδια ώρα θα γίνουν αντίστοιχες συνεντεύξεις Τύπου στην Ουάσιγκτον, στην Πόλη του Μεξικού, στο Σαντιάγκο της Χιλής, στη Σαγκάη, στο Τόκιο και στην Ταϊπέι. Η ανακοίνωση αυτή μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως μάλλον πρόκειται για την αποκάλυψη της φωτογραφίας της κεντρικής μαύρης τρύπας που βρίσκεται στο κέντρο του γαλαξία μας, όπως έγινε πριν από τρία χρόνια με τη φωτογραφία της μαύρης τρύπας στο κέντρο του γαλαξία Μ87 σε απόσταση 55 εκατομμυρίων ετών φωτός. Η φωτογράφηση εκείνη έγινε πραγματικότητα από τη συνδυασμένη λειτουργία ραδιοτηλεσκοπίων σε οκτώ διαφορετικές περιοχές της Γης, την Ανταρκτική, τη Χιλή, το Μεξικό, τη Χαβάη, την Αριζόνα και την Ισπανία, δημιουργώντας έτσι ένα τηλεσκόπιο με το μέγεθος του πλανήτη μας, ενώ οι αποθηκευτικές ανάγκες για την επεξεργασία των δεδομένων έφτασαν τα 4.000 terabytes.
Φαίνεται πως έφτασε η στιγμή της αποκά- λυψης των δεδομένων από τη μαύρη τρύπα και του δικού μας γαλαξία.
Ευθύς εξαρχής οι 347 ερευνητές της κοινοπραξίας των 60 πανεπιστημίων και ερευνητικών εργαστηρίων από 20 διαφορετικές χώρες είχαν αποφασίσει να εντοπίσουν τις παρατηρήσεις τους στις δύο γιγάντιες μαύρες τρύπες, του γαλαξία μας και του Μ87. Η γιγάντια μαύρη τρύπα του M87 έχει 6,5 δισεκατομμύρια φορές τη μάζα του Ηλιου μας, όταν σε σύγκριση η μάζα της μαύρης τρύπας του γαλαξία μας δεν υπερβαίνει τη μάζα τεσσάρων εκατομμυρίων άστρων σαν τον Ηλιο. Γι’ αυτό τότε δόθηκε προτεραιότητα στην ανάλυση των δεδομένων από τον Μ87 και όχι από τον δικό μας. Σήμερα φαίνεται πως έφτασε η στιγμή της αποκάλυψης των δεδομένων από τη μαύρη τρύπα και του δικού μας γαλαξία και θα μπορέσουμε επιτέλους να δούμε πώς μοιάζει και το «θηρίο» του δικού μας γαλαξιακού κέντρου σε απόσταση 26.000 ετών φωτός από τη Γη, προς την κατεύθυνση του αστερισμού του Τοξότη.
Πρόκειται για την πιο πλούσια σε αστρικές ομάδες και νεφελώματα περιοχή της γαλαξιακής ζώνης, ενώ οι ενδείξεις που έχουμε μας λένε σε αδρές γραμμές ότι η γιγάντια αυτή μαύρη τρύπα περιβάλλεται από έναν φωτεινό δίσκο αστροϋλικών και καταβροχθίζει κυριολεκτικά ένα προς ένα τα άστρα του γαλαξιακού μας πυρήνα. Την περιοχή αυτή μελέτησε για πάνω από μία δεκαετία η Αμερικανίδα αστρονόμος Aντρεα Γκεζ εντοπίζοντας μια ομάδα άστρων που περιφέρονται γύρω από ένα σημείο και η Γκεζ μετράει τις ταχύτητές τους για να προβλέψει έτσι τις τροχιές τους, ενώ αυτό που τα έχει αιχμαλωτίσει επιταχύνει τα πλησιέστερα άστρα του με ταχύτητες που φτάνουν τα πέντε εκατομμύρια χιλιόμετρα την ώρα, ενώ σε ακτίνα περίπου δύο ετών φωτός υπάρχουν πάνω από ένα εκατομμύριο άστρα. Η πυκνότητά τους σε αυτή την περιοχή είναι δέκα εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από εκείνη της αστρικής περιοχής του Ηλιου.
Η ενέργεια της ακτινοβολίας γάμα που μετρήθηκε στην περιοχή έχει 255.000 φορές μεγαλύτερη ένταση από αυτήν του ορατού φωτός και οφείλεται στην εξαΰλωση τεράστιων ποσοτήτων αντιύλης. Κάθε δευτερόλεπτο καταστρέφονται εκεί δέκα δισεκατομμύρια τόνοι ποζιτρονίων, πράγμα που σημαίνει ότι η πηγή από την οποία προέρχεται η ακτινοβολία αυτή δεν μπορεί να συγκριθεί με κανένα άλλο αντικείμενο στον γαλαξία μας. Συμπληρωματικές μελέτες της κεντρικής αυτής περιοχής του γαλαξία έχουν εντοπίσει επίσης έναν γιγάντιο αεριώδη δίσκο ο οποίος περιστρέφεται με ταχύτητα 110 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο, ενώ πιο κοντά στο κέντρο η ταχύτητα φτάνει τα 400-1.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Ετσι, σε μια περιοχή με ακτίνα ενός έως δύο ετών φωτός από το κέντρο, τα άστρα και η μεσοαστρική ύλη συμπεριφέρονται σαν να έχουν τη μάζα τριών έως πέντε εκατομμυρίων ηλίων. Επίκεντρο όλης αυτής της δραστηριότητας είναι μια ιδιαίτερα ενεργή πηγή ακτινοβολιών, που ονομάζουμε Τοξότη Α*, με διάμετρο 1,2 δισεκατομμυρίου χιλιομέτρων, διάμετρο, δηλαδή, παρόμοια με της τροχιάς του Δία γύρω από τον Ηλιο. Με τις μελέτες της η Γκεζ έχει αποδείξει έτσι την ύπαρξη της μαύρης τρύπας χωρίς να τη δει απευθείας, ενώ γι’ αυτή τη δουλειά της το 2020 έλαβε το Βραβείο Νομπέλ Φυσικής.
Κι έτσι, καθώς η επιστήμη και η φαντασία του σύγχρονου ανθρώπου προσπαθούν να κατανοήσουν ένα σύμπαν γεμάτο με απίθανες κοσμικές δυνάμεις και επικίνδυνες μαύρες τρύπες, μπορούμε να παρηγορηθούμε με τη σταθερότητα ενός κόσμου που, προς το παρόν τουλάχιστον, περιφέρεται γύρω από ένα σταθερό άστρο σε έναν από τους σπειροειδείς βραχίονες του γαλαξία μας. Πρόκειται για έναν κόσμο του οποίου οι κάτοικοι, στην προσπάθειά τους να μάθουν περισσότερα, χρησιμοποίησαν ανέκαθεν την ευφυΐα, την υπομονή και την τεχνολογία τους για να μπορέσουν να διευκρινίσουν την πραγματική φύση του σύμπαντος που τους περιβάλλει.
* O κ. Διονύσης Π. Σιμόπουλος είναι επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου.
